Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarının Türk Dünyası ile İlgili İçeriklere Yer Verme Durumunun İncelenmesi
Abstract
Türkçe ders kitapları, ana dili eğitiminde kullanılan temel kaynaklardır. Beceri temelli olarak hazırlanan Türkçe ders kitapları, aynı zamanda dil zevki, okuma alışkanlığı ve estetik zevk kazandırmayı amaçlar. Belirtilen bu amaçların yanı sıra Türkçe ders kitaplarında yer verilen metinler, metinlerde işlenen konular, etkinlikler, resimler, tema sonu değerlendirme
soruları aracılığıyla tarihî birikim ve kültür aktarımı da sağlanır. Bu çalışmanın amacı, ana dili eğitiminde kullanılan Türkçe ders kitaplarının Türk dünyası ile ilgili içeriklere yer verme durumunun incelenmesidir. Dolayısıyla Türkçe ders kitaplarının incelenmesi ile mevcut durumun ortaya konması ve eksikliklerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Böylece ulaşılan
sonuçlardan hareketle yeni hazırlanacak olan ders kitapları için öneriler sunmak da alt amaç olarak belirlenmiştir. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak hazırlanan çalışmada veriler, doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Bu doğrultuda resmî ve özel ortaokullarda ders kitabı olarak okutulan 11 farklı Türkçe ders kitabı incelenmiştir. Ana dili eğitiminde kullanılan Türkçe ders kitaplarında Türk dünyası ile ilgili içeriklerin belirlenmesinde ve bu içeriklerin tablolara aktarılmasında betimsel analizden, söz konusu içeriklerin Türk dünyası ile ilişkisini ortaya koymak için
içerik analizinden faydalanılmıştır. Geçerlilik ve güvenirliği sağlamak için aynı zamanda betimlemenin doğruluğu, veriler arasındaki ilişkiler, verilerin yorumlanması ve analizin düzenlenmesi konusunda üç alan uzmanından destek alınmıştır. Ders kitaplarının her öğrenciye ücretsiz olarak verilmesi, temel ders kaynağı olarak kullanılması ve bütün öğrencilerin aynı içeriklerle karşılaşması eğitimde fırsat eşitliğini sağladığı gibi aktarılacak içeriğin de daha özenle hazırlanması gibi önemli bir hususu beraberinde getirmektedir. Öğrencilerin Türk dünyası ile ilgili algılarının ve bilgilerinin yetersiz olduğunu ortaya koyan çalışmalardan hareketle Türkçe ders kitaplarının Türk dünyası ile ilgili içeriklere ne düzeyde yer verdiğinin ortaya konması önemli görülmektedir. Aynı şekilde çalışma sonucunda da Türkçe ders kitaplarının Türk dünyası ile ilgili içeriklere yeterli düzeyde yer vermediği ve bulunan içeriklerin de kısmen yüzeysel olarak verildiği tespit edilmiştir. Ulaşılan bu sonucun yeni hazırlanacak Türkçe ders kitapları için önemli bir veri sunduğu, böylece mevcut durum hakkındaki sonuçlardan hareketle yeni kitapların daha özenle hazırlanacağına katkı sunacağı düşünülmektedir.
References
- Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, A. (2021). 7. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Aksoy, B. ve Karaçalı, H. (2015). 7. sınıf öğrencilerinin zihin haritasında Türk dünyası algısı. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4, 1-14.
- Akyol, H. ve Kuralbayeva, A. (2021). Kazakistan ve Türkiye’deki 1. sınıf ana dil öğretim ders kitaplarının karşılaştırılması. Bilig , 97, 109-136.
- Akyurt, G., Angın, L., Arslan, Ü., Cin, A., Dalioğlu, S., Dönmez, A., Ersal, P., Han, C., Hülür Taşin, N., İlhan, E., Kavas, M., Sayılır, S., Sayılır, T. ve Şener, F. (2024). 5. sınıf Türkçe ders kitabı (1 ve 2. Kitap). Millî Eğitim Bakanlığı.
- Anadolu Ajansı (2024, 21 Eylül). Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 34 harften oluşan ortak Türk alfabesi önerisi üzerinde uzlaştı. https://www.aa. com.tr/tr/dunya/turk-dunyasi-ortak-alfabe-komisyonu-34-harften-olusan-ortak- turk-alfabesi-onerisi-uzerinde-uzlasti/3327364
- Aslan, E. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ders kitapları. Eğitim ve Bilim, 35(158), 215-231.
- Batmaz, O. (2022). Sınıf öğretmenlerinin Türk dünyasına yönelik tutumlarının incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(4), 1360-1369.
- Bayram, H. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde Türk dünyası (Tez No. 280020) [Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Cemiloğlu, M. (2015). İlköğretim okullarında Türkçe eğitimi. Eğitim.
- Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2021). 6. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Çapraz Baran, Ş. ve Diren, E. (2019). 5. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Anıttepe.
- Çoban, A. ve Temir, M. (2017). Sosyal bilgiler müfredatında Türk dünyası konusu ve dış politikamıza etkilerine ilişkin akademisyen görüşleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(18), 105-115.
- Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap.
- Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2006). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Pegem.
- Erdem, C. (2017). Türk dili ve edebiyatı öğretimi uygulamaları üzerine bazı tespitler. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50(1), 99-126.
- Ergin, M. (2000). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Yayın.
- Erkal, H. ve Erkal, M. (2022). 7. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Özgün.
- Ertürk, N., Keleş, S. ve Külünk, D. (t.y.). 6. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2021). 8. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Farajova, İ. (2020). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının Türk dünyası edebiyatına yönelik öz yeterlik ve tutumlarının incelenmesi (Tez No. 634633) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Gökyay, O. Ş. (2003). Dede Korkut hikâyeleri. Dergâh.
- Kafesoğlu, İ. (1996). Türk İslam sentezi. Ötüken Neşriyat.
- Kalın, İ. (2017). Hoca Ahmed Yesevî, hüküm ve hikmet. Bilig, 80, 1-15.
- Kaplan, M. (2002). Kültür ve dil. Dergâh.
- Karaman, M. H. ve Arıcı, A. F. (2021). Türkiye ve Kazakistan ana dili ders kitaplarının Türk dünyası kültür unsurları bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi (JOSSE), 4(1), 25-41.
- Karasar, Ş. (2004). Eğitimde yeni iletişim teknolojileri-İnternet ve sanal yüksek eğitim. The Turkish Journal of Educational Technology – TOJET, 3(4), 117- 125.
- Kıdırali, D. ve Babayar, G. (2022). Ortak Türk tarihi. Uluslararası Türk Akademisi.
- Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2019). 7. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Maemerova, A., Akedil, T. ve Useev, N. (2022). Ortak Türk edebiyatı. Uluslararası Türk Akademisi.
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı.
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı.
- Meydan, E. (2021). Ortaokul (5, 6, 7, 8) Türkçe ders kitaplarındaki edebi metinlerin değerler eğitimi açısından yeterliliği üzerine bir inceleme. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 4(4), 23-36.
- Öncül, R. (2000). Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Özbay, M. (2003). Türkçe öğretiminde hedef-araç ilişkisinin ders kitabı örneğinde değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13(59), 59-69.
- Özçelik, S. (2005). Dede Korkut araştırmalar, notlar/dizin/metin. Gazi.
- Polat, N. H. (2019). Türk dünyasının entegrasyonunda lise edebiyat tarihi kitaplarının yeri. Bilig, 91, 255-278.
- Sarı, İ. (2020). “Dede Korkut Kitabı”nda söylem belirleyiciler. Bilig, 93, 29-52.
- Sarıboyacı, M. O. (2022). 6. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Ata.
- Saygı, S. (2023). 8. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Ferman.
- Sevim, B. (2022). 5. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Koza.
- Sezer, A. (2011). Cumhuriyet dönemi ortaöğretim coğrafya derslerinde Türk dünyası coğrafyasının öğretimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 29, 341-373.
- Temizyürek, F. ve Sallabaş, M. E. (2020). Türk dünyasından gelen öğrencilerin Türkiye Türkçesi metinlerine yönelik tutumları. Bilig, 95, 1-26.
- Topal, E. ve Sezer, A. (2016). Üniversite öğrencilerinin Türk dünyası coğrafyasına ilişkin farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 33, 96-113.
- Turgut, T. ve Kaymakçı, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Türk dünyasına ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 19(1), 37-86.
- Türk Akademisi. (2024, 21 Eylül). Ortak Türk Akademisine ilişkin duyuru. https:// turkicacademy.org/tu/novost-akademii/ortak-turk-alfabesine-iliskin-duyuru
- Türk Dil Kurumu. (2024, 6 Ocak). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/
- Ulusoy, K. (2009). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin Türk dünyası ve Türk cumhuriyetlerine yönelik tutum ve düşünceleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 357-377.
- Yaman, E. (2015). Gaspıralı İsmail ve Türkçede birlik. Akçağ.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
Review of Secondary School Turkish Textbooks in Terms of Inclusion of Content Related to the Turkic World
Abstract
Turkish textbooks are the main sources used in mother tongue education. Turkish textbooks prepared in a skills-based manner, also aim to provide language pleasure, reading habits and aesthetic pleasure. In addition to these stated purposes, historical accumulation and cultural transfer are also provided through the texts, topics covered in the texts, activities, pictures and end-of-theme evaluation questions. The purpose of this study is to examine whether Turkish textbooks include content related to the Turkic world. Therefore, the aim of examining Turkish textbooks is to reveal the current situation and identify deficiencies. Thus, based on the results obtained, it is determined as a sub-objective to provide suggestions for newly prepared textbooks. In the study, which was prepared using the qualitative research method, data were collected through document analysis. Accordingly, 11 different Turkish textbooks used in official and private secondary schools were examined. Descriptive analysis was used to determine the content related to the Turkic world in Turkish textbooks and to transfer these contents to tables. Content analysis was used to reveal the relationship of the contents with the Turkic world. In order to ensure validity and reliability, support was also received from three field experts on the accuracy of the description, the relationships between the data, the interpretation of the data and the organization of the analysis. The fact that the textbooks are given to each student free of charge, used as the main course source and that all students encounter the same content provides equal opportunities in education and brings with it an important issue such as preparing the content to be transferred more carefully. Based on the studies showing that students’ perceptions and knowledge about the Turkic world are insufficient, it is considered important to reveal to what extent Turkish textbooks include content related to the Turkic world. Similarly, as a result of the study, it was concluded that Turkish textbooks do not include content related to the Turkic world sufficiently. It was also determined that the content found was partially superficial. It is thought that this result provides important data for the new Turkish textbooks to be prepared, thus contributing to the preparation of new textbooks more carefully based on the results of the current situation.
Ethical Statement
Etik Komite Onayı: Araştırmada etik kurul iznine gerek yoktur. Mali Destek: Araştırma için herhangi bir mali destek alınmadı. Çıkar Çatışması: Yazar, çıkar çatışması olmadığını beyan eder. Ethical Committee Approval: Ethical committee approval is not required for this research. Funding: This research received no external funding. Conflicts of Interest: The author declares no conflicts of interest in this study.
References
- Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, A. (2021). 7. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Aksoy, B. ve Karaçalı, H. (2015). 7. sınıf öğrencilerinin zihin haritasında Türk dünyası algısı. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4, 1-14.
- Akyol, H. ve Kuralbayeva, A. (2021). Kazakistan ve Türkiye’deki 1. sınıf ana dil öğretim ders kitaplarının karşılaştırılması. Bilig , 97, 109-136.
- Akyurt, G., Angın, L., Arslan, Ü., Cin, A., Dalioğlu, S., Dönmez, A., Ersal, P., Han, C., Hülür Taşin, N., İlhan, E., Kavas, M., Sayılır, S., Sayılır, T. ve Şener, F. (2024). 5. sınıf Türkçe ders kitabı (1 ve 2. Kitap). Millî Eğitim Bakanlığı.
- Anadolu Ajansı (2024, 21 Eylül). Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 34 harften oluşan ortak Türk alfabesi önerisi üzerinde uzlaştı. https://www.aa. com.tr/tr/dunya/turk-dunyasi-ortak-alfabe-komisyonu-34-harften-olusan-ortak- turk-alfabesi-onerisi-uzerinde-uzlasti/3327364
- Aslan, E. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ders kitapları. Eğitim ve Bilim, 35(158), 215-231.
- Batmaz, O. (2022). Sınıf öğretmenlerinin Türk dünyasına yönelik tutumlarının incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(4), 1360-1369.
- Bayram, H. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde Türk dünyası (Tez No. 280020) [Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Cemiloğlu, M. (2015). İlköğretim okullarında Türkçe eğitimi. Eğitim.
- Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2021). 6. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Çapraz Baran, Ş. ve Diren, E. (2019). 5. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Anıttepe.
- Çoban, A. ve Temir, M. (2017). Sosyal bilgiler müfredatında Türk dünyası konusu ve dış politikamıza etkilerine ilişkin akademisyen görüşleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(18), 105-115.
- Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap.
- Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2006). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Pegem.
- Erdem, C. (2017). Türk dili ve edebiyatı öğretimi uygulamaları üzerine bazı tespitler. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50(1), 99-126.
- Ergin, M. (2000). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Yayın.
- Erkal, H. ve Erkal, M. (2022). 7. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Özgün.
- Ertürk, N., Keleş, S. ve Külünk, D. (t.y.). 6. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2021). 8. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Farajova, İ. (2020). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının Türk dünyası edebiyatına yönelik öz yeterlik ve tutumlarının incelenmesi (Tez No. 634633) [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
- Gökyay, O. Ş. (2003). Dede Korkut hikâyeleri. Dergâh.
- Kafesoğlu, İ. (1996). Türk İslam sentezi. Ötüken Neşriyat.
- Kalın, İ. (2017). Hoca Ahmed Yesevî, hüküm ve hikmet. Bilig, 80, 1-15.
- Kaplan, M. (2002). Kültür ve dil. Dergâh.
- Karaman, M. H. ve Arıcı, A. F. (2021). Türkiye ve Kazakistan ana dili ders kitaplarının Türk dünyası kültür unsurları bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi (JOSSE), 4(1), 25-41.
- Karasar, Ş. (2004). Eğitimde yeni iletişim teknolojileri-İnternet ve sanal yüksek eğitim. The Turkish Journal of Educational Technology – TOJET, 3(4), 117- 125.
- Kıdırali, D. ve Babayar, G. (2022). Ortak Türk tarihi. Uluslararası Türk Akademisi.
- Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2019). 7. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Maemerova, A., Akedil, T. ve Useev, N. (2022). Ortak Türk edebiyatı. Uluslararası Türk Akademisi.
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı.
- Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı.
- Meydan, E. (2021). Ortaokul (5, 6, 7, 8) Türkçe ders kitaplarındaki edebi metinlerin değerler eğitimi açısından yeterliliği üzerine bir inceleme. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 4(4), 23-36.
- Öncül, R. (2000). Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü. Millî Eğitim Bakanlığı.
- Özbay, M. (2003). Türkçe öğretiminde hedef-araç ilişkisinin ders kitabı örneğinde değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13(59), 59-69.
- Özçelik, S. (2005). Dede Korkut araştırmalar, notlar/dizin/metin. Gazi.
- Polat, N. H. (2019). Türk dünyasının entegrasyonunda lise edebiyat tarihi kitaplarının yeri. Bilig, 91, 255-278.
- Sarı, İ. (2020). “Dede Korkut Kitabı”nda söylem belirleyiciler. Bilig, 93, 29-52.
- Sarıboyacı, M. O. (2022). 6. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Ata.
- Saygı, S. (2023). 8. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Ferman.
- Sevim, B. (2022). 5. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. Koza.
- Sezer, A. (2011). Cumhuriyet dönemi ortaöğretim coğrafya derslerinde Türk dünyası coğrafyasının öğretimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 29, 341-373.
- Temizyürek, F. ve Sallabaş, M. E. (2020). Türk dünyasından gelen öğrencilerin Türkiye Türkçesi metinlerine yönelik tutumları. Bilig, 95, 1-26.
- Topal, E. ve Sezer, A. (2016). Üniversite öğrencilerinin Türk dünyası coğrafyasına ilişkin farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 33, 96-113.
- Turgut, T. ve Kaymakçı, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Türk dünyasına ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 19(1), 37-86.
- Türk Akademisi. (2024, 21 Eylül). Ortak Türk Akademisine ilişkin duyuru. https:// turkicacademy.org/tu/novost-akademii/ortak-turk-alfabesine-iliskin-duyuru
- Türk Dil Kurumu. (2024, 6 Ocak). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/
- Ulusoy, K. (2009). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin Türk dünyası ve Türk cumhuriyetlerine yönelik tutum ve düşünceleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 357-377.
- Yaman, E. (2015). Gaspıralı İsmail ve Türkçede birlik. Akçağ.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Modern Turkic Languages and Literatures (Other), World Languages, Literature and Culture (Other) |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | March 28, 2025 |
| Submission Date | October 30, 2024 |
| Acceptance Date | December 11, 2024 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 59 |
- Article Files