Türkiye’de 2015-2024 Yılları Arasında Siber Zorbalığı Önlemeye ve Müdahale Etmeye Yönelik Olarak Geliştirilen Eğitim/Psikoeğitim Programları: Bir Alanyazın Taraması
Abstract
İnternet teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte kullanıcılar için teknolojinin olumlu yönleri yanında birtakım riskler de oluşmuştur. Bu risklerden biri ve en önemlisi siber zorbalıktır. Teknoloji kullanımının yaygınlaşması ile çocuk ve ergenler arasında hem siber zorbalık yapma hem de siber mağduriyet oranları önemli ölçüde artmıştır. Bu durum siber zorbalığı önleme ve müdahale etme konusunda yurt içi ve yurt dışında birçok araştırmaya esin kaynağı olmuştur. Bu araştırmada okullarda siber zorbalığın yaygınlaşması sonucu Türkiye’de 2015-2024 yılları arasında hakemli dergilerde yayımlanmış makaleler ile YÖK Tez’de açık erişime sahip olan yüksek lisans ve doktora tezleri taranarak “Siber Zorbalığı Önlemeye ve Müdahale Etmeye Yönelik Eğitim/Psikoeğitim Programları” veri kaynağı olarak kullanılmış ve değerlendirilmiştir. Çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda yapılan alanyazın taraması sonucunda belirli ölçütlere uygun olan beş bilimsel makale, iki yüksek lisans ve üç doktora tezi çalışmanın veri kaynağı olarak belirlenmiştir. Yapılan analizler sonrasında siber zorbalığı önlemeye ve müdahale etmeye yönelik olarak geliştirilen ve uygulanan eğitim/psikoeğitim programlarının siber zorbalığı önleme ve müdahale etme konusunda etkili sonuçlara ulaştıkları görülmüştür.
References
- Aboujaoude, E., Savage, M. W., Starcevic, V., & Salame, W. O. (2015). Cyberbullying: Review of an old problem gone viral. Journal of Adolescent Health, 57(1), 10-18.
- Akyüz, A. & Koç, Z. (2020). Empati yönelimli siber zorbalık psiko-eğitim programının lise 9. ve 10. sınıf öğrencilerinin siber zorbalık ve empati düzeylerine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 75-111.
- Arıcak, T. & Kınay, H. (2012). Siber mağduriyet ölçeğinin ilk psikometrik bulguları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11, 1-6.
- Arıcak, T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students. Eurasian Journal of Educational Research, 34, 167-184.
- Arıcak, T. (2011). Siber zorbalık: Gençlerimizi bekleyen yeni tehlike. Kariyer Penceresi, 2(6), 10-12.
- Arıcak, T., Siyahhan, S., Uzunhasanoğlu, A., Sarıbeyoğlu, S., Çıplak, S., Yılmaz, N., & Memmedov, C. (2008). Cyberbullying among Turkish adolescents. Cyber Psychology & Behavior, 11(3), 253-262.
- Baştürk, A. E., Sayımer, İ., & Ergül, S. (2015). Ortaokul öğrencilerinin sosyal medya kullanımları ve siber zorbalık deneyimleri: Ankara örneği. Global Media Journal: Turkish Edition, 5(10), 71-86.
- Cantone, E., Piras, A. P., Vellante, M., Preti, A., Daníelsdóttir, S., D’Aloja, E., ..., & Bhugra, D. (2015). Interventions on bullying and cyberbullying in schools: A systematic review. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health: CP & EMH, 11(Suppl 1 M4), 58-76.
- Chisholm, J. F. (2014). Review of the status of cyberbullying and cyberbullying prevention. Journal of Information Systems Education, 25(1), 77-87.
- Chun, J., Lee, J., Kim, J., & Lee, S. (2020). An international systematic review of cyberbullying measurements. Computers in Human Behavior, 113, 106485.
- Çalışkan, Z. (2015). Nevşehir il merkezi temel eğitim 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinde zorbalık prevelansının belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
- Çiftçi, H. (2018). Siber zorbalık davranışları ve siber mağduriyet düzeylerinin karşılaştırılması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 887-897.
- Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
- Efe, Y. S., Erdem, E., & Birgül, V. (2021). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve internet bağımlılığı. Bağımlılık Dergisi, 22(4), 465-473.
- Espelage, D. L. & Hong, J. S. (2017). Cyberbullying prevention and intervention efforts: Current knowledge and future directions. The Canadian Journal of Psychiatry, 62(6), 374-380.
- Hinduja, S. & Patchin, J. W. (2008). Cyberbullying: An exploratory analysis of factors related to offending and victimization. Deviant Behavior, 29(2), 129-156.
- Karaca, M., Mutlu, T., & Gencer, G. (2021). Siber mağduriyet: kavramsal bir çalışma. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 177-191.
- Piotrowski, C. (2012). From workplace bullying to cyberbullying: The enigma of e-harassment in modern organizations. Organization Development Journal, 30(4), 44-53.
- Olweus, D., Limber, S., & Mihalic, S. F. (1999). Blueprints for violence prevention, book nine: Bullying prevention program. Boulder, CO: Center for the Study and Prevention of Violence, 12(6), 256-273.
- Özgür, H. (2020). A systematic review on cyberbullying interventions and preventions. Shanlax International Journal of Education, 9(1), 11-26.
- Sayar, K. & Benli, S. (2020). Dijital çocuk. Kapı.
- Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık/siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
- Strom, P. S. & Strom, R. D. (2006). Cyberbullying by adolescents: A preliminary assessment. In The Educational Forum, 70(1), 21-36.
- Tanrıkulu, I. (2018). Cyberbullying prevention and intervention programs in schools: A systematic review. School Psychology International, 39(1), 74-91.
- Topçu, Ç., Baker, Ö. E., Çapa, Y., & Aydın, Y. (2008). Examination of cyber bullying experiences among Turkish students from different school types. CyberPsychology & Behavior, 11, 643-648.
- TÜİK. (2018). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/ Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2018-27819#:~:text =TÜİK%20Kurumsal&text=Bilgisayar%20ve%20İnternet%20kullanımı%202018,ve%20e%2C5%20oldu sayfasından erişilmiştir.
- Türk, B. & Şenyuva, G. (2021). Şiddet sarmalı içinden siber zorbalık: Bir gözden geçirme. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(10), 462-479.
- Vivolo-Kantor, A. M., Martell, B. N., Holland, K. M., & Westby, R. (2014). A systematic review and content analysis of bullying and cyber-bullying measurement strategies. Aggression and Violent Behavior, 19(4), 423-434.
- Yağar, F. & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
- Yılmaz, H. (2011). Cyberbullying in Turkish middle schools: an exploratory study. School Psychology International, 32, 645– 654.
- Zych, I., Farrington, D. P., & Ttofi, M. M. (2019). Protective factors against bullying and cyberbullying: A systematic review of meta-analyses. Aggression and Violent Behavior, 45, 4-19.
Educational/Psychoeducational Programs Developed to Prevent and Intervene Cyberbullying in Türkiye Between 2015 and 2024: A Literature Review
Abstract
With the spread of Internet technologies, some risks have also emerged for users, as well as the positive aspects of technology. One of the most significant of these risks is cyberbullying. With the widespread use of technology, both the rates of cyberbullying among children and adolescents and the rates of those victimized by cyberbullying have significantly increased. This situation has made the prevention and intervention in cyberbullying a crucial area of focus. As a result of widespread of cyberbullying, in the research, peer-reviewed articles published in academic journals and master's and doctoral theses available in the YÖK Thesis Center between 2015-2024 were reviewed, and “Edicational/Psychoeducational Programs Developed to Prevent and Intervene Cyberbullying” were used as data and evaluated. Document analysis was used in the study. Accordingly, five scientific articles, two master's theses, and three doctoral dissertations meeting specific criteria were identified as data sources. Subsequent analyses demonstrated that educational/psychoeducational programs developed and implemented to prevent and intervene in cyberbullying achieved effective results in addressing cyberbullying.
References
- Aboujaoude, E., Savage, M. W., Starcevic, V., & Salame, W. O. (2015). Cyberbullying: Review of an old problem gone viral. Journal of Adolescent Health, 57(1), 10-18.
- Akyüz, A. & Koç, Z. (2020). Empati yönelimli siber zorbalık psiko-eğitim programının lise 9. ve 10. sınıf öğrencilerinin siber zorbalık ve empati düzeylerine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 75-111.
- Arıcak, T. & Kınay, H. (2012). Siber mağduriyet ölçeğinin ilk psikometrik bulguları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11, 1-6.
- Arıcak, T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students. Eurasian Journal of Educational Research, 34, 167-184.
- Arıcak, T. (2011). Siber zorbalık: Gençlerimizi bekleyen yeni tehlike. Kariyer Penceresi, 2(6), 10-12.
- Arıcak, T., Siyahhan, S., Uzunhasanoğlu, A., Sarıbeyoğlu, S., Çıplak, S., Yılmaz, N., & Memmedov, C. (2008). Cyberbullying among Turkish adolescents. Cyber Psychology & Behavior, 11(3), 253-262.
- Baştürk, A. E., Sayımer, İ., & Ergül, S. (2015). Ortaokul öğrencilerinin sosyal medya kullanımları ve siber zorbalık deneyimleri: Ankara örneği. Global Media Journal: Turkish Edition, 5(10), 71-86.
- Cantone, E., Piras, A. P., Vellante, M., Preti, A., Daníelsdóttir, S., D’Aloja, E., ..., & Bhugra, D. (2015). Interventions on bullying and cyberbullying in schools: A systematic review. Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health: CP & EMH, 11(Suppl 1 M4), 58-76.
- Chisholm, J. F. (2014). Review of the status of cyberbullying and cyberbullying prevention. Journal of Information Systems Education, 25(1), 77-87.
- Chun, J., Lee, J., Kim, J., & Lee, S. (2020). An international systematic review of cyberbullying measurements. Computers in Human Behavior, 113, 106485.
- Çalışkan, Z. (2015). Nevşehir il merkezi temel eğitim 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinde zorbalık prevelansının belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
- Çiftçi, H. (2018). Siber zorbalık davranışları ve siber mağduriyet düzeylerinin karşılaştırılması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 887-897.
- Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
- Efe, Y. S., Erdem, E., & Birgül, V. (2021). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve internet bağımlılığı. Bağımlılık Dergisi, 22(4), 465-473.
- Espelage, D. L. & Hong, J. S. (2017). Cyberbullying prevention and intervention efforts: Current knowledge and future directions. The Canadian Journal of Psychiatry, 62(6), 374-380.
- Hinduja, S. & Patchin, J. W. (2008). Cyberbullying: An exploratory analysis of factors related to offending and victimization. Deviant Behavior, 29(2), 129-156.
- Karaca, M., Mutlu, T., & Gencer, G. (2021). Siber mağduriyet: kavramsal bir çalışma. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 177-191.
- Piotrowski, C. (2012). From workplace bullying to cyberbullying: The enigma of e-harassment in modern organizations. Organization Development Journal, 30(4), 44-53.
- Olweus, D., Limber, S., & Mihalic, S. F. (1999). Blueprints for violence prevention, book nine: Bullying prevention program. Boulder, CO: Center for the Study and Prevention of Violence, 12(6), 256-273.
- Özgür, H. (2020). A systematic review on cyberbullying interventions and preventions. Shanlax International Journal of Education, 9(1), 11-26.
- Sayar, K. & Benli, S. (2020). Dijital çocuk. Kapı.
- Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık/siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
- Strom, P. S. & Strom, R. D. (2006). Cyberbullying by adolescents: A preliminary assessment. In The Educational Forum, 70(1), 21-36.
- Tanrıkulu, I. (2018). Cyberbullying prevention and intervention programs in schools: A systematic review. School Psychology International, 39(1), 74-91.
- Topçu, Ç., Baker, Ö. E., Çapa, Y., & Aydın, Y. (2008). Examination of cyber bullying experiences among Turkish students from different school types. CyberPsychology & Behavior, 11, 643-648.
- TÜİK. (2018). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/ Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2018-27819#:~:text =TÜİK%20Kurumsal&text=Bilgisayar%20ve%20İnternet%20kullanımı%202018,ve%20e%2C5%20oldu sayfasından erişilmiştir.
- Türk, B. & Şenyuva, G. (2021). Şiddet sarmalı içinden siber zorbalık: Bir gözden geçirme. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(10), 462-479.
- Vivolo-Kantor, A. M., Martell, B. N., Holland, K. M., & Westby, R. (2014). A systematic review and content analysis of bullying and cyber-bullying measurement strategies. Aggression and Violent Behavior, 19(4), 423-434.
- Yağar, F. & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: Araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
- Yılmaz, H. (2011). Cyberbullying in Turkish middle schools: an exploratory study. School Psychology International, 32, 645– 654.
- Zych, I., Farrington, D. P., & Ttofi, M. M. (2019). Protective factors against bullying and cyberbullying: A systematic review of meta-analyses. Aggression and Violent Behavior, 45, 4-19.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Psychology Education |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | March 21, 2025 |
| Publication Date | April 30, 2025 |
| Submission Date | May 27, 2024 |
| Acceptance Date | August 28, 2024 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 23 Issue: 1 |
Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Gazi Üniversitesi Rektörlüğü tarafından yayınlanmaktadır.
