Abstract
Kültür bir milletin öz benliği, kimliğidir. Milletler maddi, manevi üretimlerinin bütününü oluşturan kültür ile tarih sahnesindeki varlıklarını koruyabilmektedir. Kültürün yozlaşması, kültürel değerlerin kaybedilmesi başka kültürlerin boyunduruğu altına girilmesini de beraberinde getirmektedir. Bu sebeple kültürel değerlerin yaşatılması, kültür kodlarının gelecek nesillere aktarılması büyük önem taşımaktadır. Kültür aktarımı çeşitli yollarla gerçekleştirebilmektedir. Bu yollardan birisi de sanat ve edebiyat aracılığıyla kültürel değerlerin aktarımı, güncele taşınmasıdır. Şiir, roman, hikaye gibi modern edebiyat türleri içerisinde kültürel değerlerin işlenmesi; kolaj, montaj, epigraf gibi tekniklerle kültürel belleği içeriğinde barındıran geleneksel anlatıların bu türler içerisinde yer bulması kültürün canlılığını sağlarken gelecek nesillere aktarımını da gerçekleştirmektedir.
Kazak Türklerinin ünlü aydını ve şairi Mağcan Cumabayulı da şiirlerinde genelde Türk kültürüne özelde Kazak Türklerinin kültürüne dair hususları ele almıştır. Onun şiirlerinde Kazak Türklerinin inanış ve kültür dünyasında yer alan “dağ kültü”, “orman kültü”, “mitolojik hayvanlar ve kuşlar”, “rüya ile ilgili inanışlar”, “kam / baksı geleneği”, “uğur ve uğursuzlukla ilgili inanışlar, “olağanüstü varlıklarla ilgili inanışlar”, “alkış ve kargış”, “ant”, “av ve avcılık”, “geçiş dönemleri ile ilgili inanışlar”, “yazgı / kader inancı” gibi konular işlenmiştir. Ayrıca geleneksel çalgılar, efsane, ninni ve atasözü gibi sözlü gelenek ürünleri, Kazak Türklerinin sosyokültürel yaşamı ve hayat tasavvuru, vatan ve millet sevgisi konuları da şiirlerinde yer bulmuştur. Bu çalışmada Mağcan Cumabayulı’nın şiirlerinde yer alan bu kültürel unsurlar tespit ve tahlil edilmiştir.
Keywords
References
- Abdujaparkızı Ospanova, A. (2013). Mağcan Cumabayev ve döneminin diğer şairlerinde millî ülkü. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], (49), 251-260. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2888/40022
- Akalın, L. S. (1990). Türk dilek sözlerinden alkışlar kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Bacaklı, Y. (2014). Mağcan Cumabeyulı’nın şiirleri üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Balci, O. (2024). Mağjan Jumabayulı’nın şiirlerinde Türk kavramı ve Türklükle ilgili diğer kavramlar. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (79), 222-242. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1385633
- Bayat, F. (2007). Türk mitolojik sistemi I-II. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Beydili, C. (2005). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
- Boratav, P. N. (2012). Türk mitolojisi. Ankara: Bilge Su Yayıncılık.
- Çelepi, M. S. (2010). Türk halk kültüründe rüya. Konya: Kömen Yayınları.
- Çelik, A. (2019). Dede Korkut anlatılarından XXI. yüzyıla avcı folklorundaki süreklilik ve dönüşümlerin ekoeleştirel bir analizi. Ekoeleştiri folklor ve edebiyat incelemeleri (s. 81-106). Ankara: Kömen yayınları.
- Elçin, Ş. (1997). Halk edebiyatı araştırmaları 1-2. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ergun, M. (1997). Türk dünyası efsanelerinde değişme motifi 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ergun, P. (2010). Türk kültüründe ruhlar ve orman kültü. Millî Folklor, 87, 113-121. https://www.millîfolklordergisi.com/Yayin/87
- Eriksen, T. H. ve Neilsen, F. S. (2010). Antropoloji tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Erol Çalışkan, Ş. S. (2018). Türkmen efsaneleri üzerine bir araştırma (Türkmenistan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi ile). Ankara: Gece Akademi Yayınları.
- Ersoylu, H. (2015). Türk kültüründe kuşlar. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
- Durbilmez, B. (2010). Âşıklık geleneklerinde saz. Millî Folklor, 85, 148-158. https://www.millîfolklordergisi.com/Yayin/85
- Durbilmez, B. (2017). Kırgız destanlarında ve destancılarında rüya motifi. 9. Milletlerarası Türk halk kültürü kongresi gelenek, görenek ve inançlar. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara, s. 143-156.
- Durbilmez, B. (2018). Âşık edebiyatı ve Taşpınarlı halk şairleri (5. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ercilasun, K. (2018). Mağjan Cumabay ve yargı süreci. Kardeş Kalemler, (135), 57-60. https://www.kardeskalemler.com/yazi/magjan-cumabay-ve-yargi-sureci
- Gezer, Ş. (2017). Alageyik efsanesi ile Kococaş destanında ortak unsurlar. Folklor/Edebiyat, (89), 11-29. https://doi.org/10.22559/folkloredebiyat.2016.0
- Günay, U. (2011). Türkiye'de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Gümüş, Ş. (2019). Sözün büyülü gücü: Kırgız Türklerinin destanlarında ant pratikleri. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, (28), 1035-1051. https://doi.org/10.12981/mahder.631483
- İbrayev, Ş. (1995). Kazakların eski inançlarında at. Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Resim Matbaacılık.
- İnan, A. (1976). Eski Türk dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- İnan, A. (2015). Tarihte ve bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Kaya, D. (2001). Folklorumuzda beddua söyleme geleneği ve Türk halk şiirinde beddualar. Ankara: AKM Yayınları.
- Korkmaz, E. (2008). Eski Türk inançları ve Şamanizm terimleri sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
- Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumları Yayınları.
- Özdemir, Ö. (2020). Kazak Türklerinin destanlarında mitolojik unsurlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Roux, J. P. (1998). Türklerin ve Moğolların eski dini. (Çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: İşaret Yayınları.
- Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu-Türk efsanelerinde taş kesilme motifi ve bu efsanelerin tip kataloğu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Şimşek, E. (2016). Anonim halk şiiri içerisinde ninnilerin yeri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4(8), 33-64. https://doi.org/10.31126/akrajournal.328346
- Tamir, F. (1993). Mağcan Cumabayef öleňderi (Mağcan Cumabayulı’nın şiirleri). Ankara: TKAE Yayınları.
- Yıldız, N. (2008). Sibirya Türklerinin mitoloji ve inanışlarında kötü ruhlar. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, (4), 84-93. http://mtad.humanity.ankara.edu.tr/V-4-Aralik2008/oz5-42008/50_MTAD_5-4_NYildiz.html
- Yiğit, N. H. (2018). Türk dünyası efsanelerinde hayvanlarla ilgili motifler üzerine. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 278-288. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2636
- Zhıyenbayev, Y. (2017). Mağcan Cumabayev’in şiirinde insan. Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(2), 27-35. https://dergipark.org.tr/tr/pub/stad/issue/34134/377549
Abstract
Culture is the essence and identity of a nation. Nations can preserve their existence on the stage of history through culture, which encompasses the entirety of their material and spiritual productions. The corruption of culture and the loss of cultural values inevitably lead to subjugation under the influence of other cultures. For this reason, preserving cultural values and transmitting cultural codes to future generations is of great importance. Cultural transmission can be carried out through various means. One of these means is the transmission and modernization of cultural values through art and literature. The incorporation of cultural values into modern literary genres such as poetry, novels, and tales, as well as the integration of traditional narratives enriched with cultural memory through techniques like collage, montage, and epigraph, ensures the vitality of culture while also facilitating its transmission to future generations.
The renowned intellectual and poet of the Kazakh Turks, Magjan Jumabayev, addressed themes related to Turkish culture in general and specifically to the culture of the Kazakh Turks in his poetry. His poems explore various aspects of the belief system and cultural world of the Kazakh Turks, including themes such as the “mountain cult”, “forest cult”, “mythological animals and birds”, “dream-related beliefs”, “kam / baksy tradition”, “beliefs about good and bad omens”, “beliefs about supernatural beings”, “blessings and curses”, “oaths”, “hunt and hunting”, “beliefs surrounding transitional periods”, and the “faith in destiny / fate”. In addition, traditional musical instruments, as well as oral tradition products such as legends, lullabies, and proverbs, along with themes related to the sociocultural life, worldview, and patriotism of the Kazakh Turks, are also present in his poetry. This study identifies and analyzes the cultural elements present in the poetry of Magjan Jumabayev.
Keywords
References
- Abdujaparkızı Ospanova, A. (2013). Mağcan Cumabayev ve döneminin diğer şairlerinde millî ülkü. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], (49), 251-260. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2888/40022
- Akalın, L. S. (1990). Türk dilek sözlerinden alkışlar kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Bacaklı, Y. (2014). Mağcan Cumabeyulı’nın şiirleri üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Balci, O. (2024). Mağjan Jumabayulı’nın şiirlerinde Türk kavramı ve Türklükle ilgili diğer kavramlar. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (79), 222-242. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1385633
- Bayat, F. (2007). Türk mitolojik sistemi I-II. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Beydili, C. (2005). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. Ankara: Yurt Kitap Yayın.
- Boratav, P. N. (2012). Türk mitolojisi. Ankara: Bilge Su Yayıncılık.
- Çelepi, M. S. (2010). Türk halk kültüründe rüya. Konya: Kömen Yayınları.
- Çelik, A. (2019). Dede Korkut anlatılarından XXI. yüzyıla avcı folklorundaki süreklilik ve dönüşümlerin ekoeleştirel bir analizi. Ekoeleştiri folklor ve edebiyat incelemeleri (s. 81-106). Ankara: Kömen yayınları.
- Elçin, Ş. (1997). Halk edebiyatı araştırmaları 1-2. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ergun, M. (1997). Türk dünyası efsanelerinde değişme motifi 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ergun, P. (2010). Türk kültüründe ruhlar ve orman kültü. Millî Folklor, 87, 113-121. https://www.millîfolklordergisi.com/Yayin/87
- Eriksen, T. H. ve Neilsen, F. S. (2010). Antropoloji tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Erol Çalışkan, Ş. S. (2018). Türkmen efsaneleri üzerine bir araştırma (Türkmenistan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi ile). Ankara: Gece Akademi Yayınları.
- Ersoylu, H. (2015). Türk kültüründe kuşlar. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
- Durbilmez, B. (2010). Âşıklık geleneklerinde saz. Millî Folklor, 85, 148-158. https://www.millîfolklordergisi.com/Yayin/85
- Durbilmez, B. (2017). Kırgız destanlarında ve destancılarında rüya motifi. 9. Milletlerarası Türk halk kültürü kongresi gelenek, görenek ve inançlar. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara, s. 143-156.
- Durbilmez, B. (2018). Âşık edebiyatı ve Taşpınarlı halk şairleri (5. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ercilasun, K. (2018). Mağjan Cumabay ve yargı süreci. Kardeş Kalemler, (135), 57-60. https://www.kardeskalemler.com/yazi/magjan-cumabay-ve-yargi-sureci
- Gezer, Ş. (2017). Alageyik efsanesi ile Kococaş destanında ortak unsurlar. Folklor/Edebiyat, (89), 11-29. https://doi.org/10.22559/folkloredebiyat.2016.0
- Günay, U. (2011). Türkiye'de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Gümüş, Ş. (2019). Sözün büyülü gücü: Kırgız Türklerinin destanlarında ant pratikleri. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, (28), 1035-1051. https://doi.org/10.12981/mahder.631483
- İbrayev, Ş. (1995). Kazakların eski inançlarında at. Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Resim Matbaacılık.
- İnan, A. (1976). Eski Türk dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- İnan, A. (2015). Tarihte ve bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Kaya, D. (2001). Folklorumuzda beddua söyleme geleneği ve Türk halk şiirinde beddualar. Ankara: AKM Yayınları.
- Korkmaz, E. (2008). Eski Türk inançları ve Şamanizm terimleri sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
- Ögel, B. (2014). Türk mitolojisi I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumları Yayınları.
- Özdemir, Ö. (2020). Kazak Türklerinin destanlarında mitolojik unsurlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Roux, J. P. (1998). Türklerin ve Moğolların eski dini. (Çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: İşaret Yayınları.
- Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu-Türk efsanelerinde taş kesilme motifi ve bu efsanelerin tip kataloğu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Şimşek, E. (2016). Anonim halk şiiri içerisinde ninnilerin yeri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 4(8), 33-64. https://doi.org/10.31126/akrajournal.328346
- Tamir, F. (1993). Mağcan Cumabayef öleňderi (Mağcan Cumabayulı’nın şiirleri). Ankara: TKAE Yayınları.
- Yıldız, N. (2008). Sibirya Türklerinin mitoloji ve inanışlarında kötü ruhlar. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, (4), 84-93. http://mtad.humanity.ankara.edu.tr/V-4-Aralik2008/oz5-42008/50_MTAD_5-4_NYildiz.html
- Yiğit, N. H. (2018). Türk dünyası efsanelerinde hayvanlarla ilgili motifler üzerine. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 278-288. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2636
- Zhıyenbayev, Y. (2017). Mağcan Cumabayev’in şiirinde insan. Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(2), 27-35. https://dergipark.org.tr/tr/pub/stad/issue/34134/377549
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | North-West (Kipczak) Turkic Dialects and Literatures, Turkish Folk Literature |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 15, 2025 |
| Submission Date | January 22, 2025 |
| Acceptance Date | March 10, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 14 Issue: 2 |
