Abstract
Gazâlî’nin nedensellikle ilgili görüşleri başlangıcından itibaren önemli felsefi tartışmaları beraberinde getirmiştir. Bu tartışmaların en önemlilerinden biri de, kendisinin nedenselliğe dair nihaî görüşünün ne olduğunu belirleme hususudur. Gazâlî problemi olarak ifade edilen bu mesele onun vesileci bir anlayışı mı yoksa zorunlu nedenselci bir anlayışı mı savunduğunu belirlemeyi amaçlar. Bu sorun çerçevesinde kimi düşünürler Gazâlî’nin nihaî olarak nedenselci yaklaşımı seçtiğini öne sürerken, kimileri de vesileci görüşten hiç vazgeçmediğini savunur. Bu bağlamda dikkate değer yaklaşımlardan biri de Griffel’in bu iki anlayışı sentezleyerek tutarlı bir Gazâlî anlayışı ortaya koyma çabasıdır. Griffel Gazâlî’nin vesileci ve nedenselci yaklaşımı ima eden ifadelerini aynı anda dikkate alan tutarlı bir yorum sunmaya çalışır. Buna göre Gazâlî âlemin işleyişinde nedensel yasaların cari olduğu ancak, bu nedensel zincirin kaynağı olan Mutâ’nın(İtaat edilen) iradeyle seçildiği bir kozmoloji modeli ortaya koymuştur. Ancak Griffel’in bu yorumu tutarlı bir Gazâlî resmetmede bazı problemler içermektedir. Bu çalışma boyunca Griffel’in tezleri ana hatlarıyla incelenerek, neden olduğu problemler ortaya konmaya çalışılacaktır.
Keywords
References
- Abrahamov, B. “Gazâlî’nin Nedensellik Teorisi” Gazali ve Nedensellik içinde, Editör: Yaşar Türkben, 11-35. Ankara: Elis Yayınları, 2018.
- Câbirî, M. A. Arap-İslam Aklının Oluşumu. Çeviren: İbrahim Akbaba, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
- Erken, A. Tehafüt’ül Felâsife’de Âlemin Kıdemi Tartışması. Ankara: Kitabe Yayınları, 2023.
- Frank, R. M. Creation and the Cosmic System: Al-Ghazâlî & Avicenna. Heidelberg: Carl Winter, 1992.
- Frank, R. M., Al-Ghazâlî and the Ash’arite School. Durham: Duke Uniersity Press, 1994.
- Gairdner, W. H. T. Al-Ghazâlî’s Mishkat al-Enwar and the Ghazâlî Problem,” Der Islam 5, (1914): 121-153.
- Gazâlî. El-İktisâd fi’l İ’tikâd. Çeviren: O. Demir, İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
- Gazâlî. el-Maksadu’l-Esna fi Şerhi Esmâi’llâhi’l-Hüsna. Çeviren: A. C. Köksal, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
- Gazâlî. İhyâu Ulûmi’d-Din. Çeviren: Ahmet Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yayınevi, 2002.
- Gazâlî. Mişkâtü’l-Envâr. Çeviren: M. Kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
- Gazâlî. Tehafüt’ül Felasife. Çevirenler: M. Kaya ve H. Sarıoğlu, İstanbul: Klasik Yayınları 2005.
- Griffel, F. Gazâlî’nin Felsefî Kelamı. Çevirenler: İ. H. Üçer ve M. F. Kılıç, İstanbul: Klasik Yayınları 2012.
- Lazarus-Yafeh, Hava. Studies in al-Ghazzâlî. Jerusalem: Magness Press, 1975.
- Marmura, M. “Ghazâlî and Ash’arism Revisited,” Arabic Sciences and Philosophy 12, (2002): 91-110.
- Marmura, M. “Ghazâlian Causes and Intermediaries,” JAOS 115, (1995): 89-100.
- Marmura, M. “Tehafüt’ünün 17. Meselesinde Gazâlî’nin İkincil Sebep Teorisi” Gazâlî ve Nedensellik içinde, Editör: Yaşar Türkben, 91-118. Ankara: Elis Yayınları, 2018.
- Reçber, M. S. “Tanrı’nın Sıfatları” Din Felsefesi içinde, Editörler: R. Kılıç ve M. S. Reçber, 83-113. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
Abstract
Ghazali's views on causality have brought about important philosophical debates from the very beginning. One of the most important of these discussions is determining what his ultimate view on causality is. This issue, referred to as the Ghazali problem, aims to determine whether he defends an occasionalist understanding or a necessary causalist understanding. Within the framework of this problem, some thinkers claim that Ghazali ultimately chose the causalist approach, while others argue that he never gave up the occasionalist view. In this context, one of the noteworthy approaches is Griffel's effort to present a consistent understanding of Ghazali by synthesizing these two understandings. Griffel attempts to present a coherent interpretation that simultaneously takes into account Ghazali's statements which implying occasionalist and causalist approach. Accordingly, Ghazali put forward a cosmological model in which causal laws are valid in the functioning of the universe but Mutā which the source of this causal chain, is chosen by will. However, Griffel's this interpretation contains some problems in portraying a consistent interpretation of Ghazali. Throughout this study, Griffel’s thesis will be examined in outline and the problems they cause will be tried to be revealed.
Keywords
References
- Abrahamov, B. “Gazâlî’nin Nedensellik Teorisi” Gazali ve Nedensellik içinde, Editör: Yaşar Türkben, 11-35. Ankara: Elis Yayınları, 2018.
- Câbirî, M. A. Arap-İslam Aklının Oluşumu. Çeviren: İbrahim Akbaba, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
- Erken, A. Tehafüt’ül Felâsife’de Âlemin Kıdemi Tartışması. Ankara: Kitabe Yayınları, 2023.
- Frank, R. M. Creation and the Cosmic System: Al-Ghazâlî & Avicenna. Heidelberg: Carl Winter, 1992.
- Frank, R. M., Al-Ghazâlî and the Ash’arite School. Durham: Duke Uniersity Press, 1994.
- Gairdner, W. H. T. Al-Ghazâlî’s Mishkat al-Enwar and the Ghazâlî Problem,” Der Islam 5, (1914): 121-153.
- Gazâlî. El-İktisâd fi’l İ’tikâd. Çeviren: O. Demir, İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
- Gazâlî. el-Maksadu’l-Esna fi Şerhi Esmâi’llâhi’l-Hüsna. Çeviren: A. C. Köksal, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
- Gazâlî. İhyâu Ulûmi’d-Din. Çeviren: Ahmet Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yayınevi, 2002.
- Gazâlî. Mişkâtü’l-Envâr. Çeviren: M. Kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2016.
- Gazâlî. Tehafüt’ül Felasife. Çevirenler: M. Kaya ve H. Sarıoğlu, İstanbul: Klasik Yayınları 2005.
- Griffel, F. Gazâlî’nin Felsefî Kelamı. Çevirenler: İ. H. Üçer ve M. F. Kılıç, İstanbul: Klasik Yayınları 2012.
- Lazarus-Yafeh, Hava. Studies in al-Ghazzâlî. Jerusalem: Magness Press, 1975.
- Marmura, M. “Ghazâlî and Ash’arism Revisited,” Arabic Sciences and Philosophy 12, (2002): 91-110.
- Marmura, M. “Ghazâlian Causes and Intermediaries,” JAOS 115, (1995): 89-100.
- Marmura, M. “Tehafüt’ünün 17. Meselesinde Gazâlî’nin İkincil Sebep Teorisi” Gazâlî ve Nedensellik içinde, Editör: Yaşar Türkben, 91-118. Ankara: Elis Yayınları, 2018.
- Reçber, M. S. “Tanrı’nın Sıfatları” Din Felsefesi içinde, Editörler: R. Kılıç ve M. S. Reçber, 83-113. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Islamic Philosophy |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 2, 2025 |
| Submission Date | December 4, 2024 |
| Acceptance Date | January 21, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 23 |
- Article Files