Abstract
Nevruz, tarih boyunca Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan geniş bir coğrafyada doğanın uyanışı, yılın başlangıcı ve kolektif kimliğin inşası açısından önemli bir kültürel pratik olarak varlığını sürdürmektedir. 21 Mart’ta baharın müjdecisi olarak kutlanan nevruz etrafında geliştirilen inanış ve uygulamalarda, İslam öncesi inanç motifleriyle İslâmî inanç motifleri sentezlenerek ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra Anadolu’da Alevi topluluklar arasında nevruz kutlamalarına, o güne özgü düzenlenen cem töreni ile dinî nitelikli birtakım anlamlar yüklenmektedir. Bu bağlamda, Eskişehir Seyitgazi ilçesine bağlı Seyyid Sultan Şücaaddin Veli Ocağı’nda gerçekleştirilen Sultan Nevruz cemi, nevruzun ritüelistik ve inançsal boyutlarının ortaya koyulması açısından bir örnek teşkil etmektedir. Bu makalede, Seyyid Sultan Şücaaddin Veli Ocağı Dedesi Mehmet Demirtaş tarafından yürütülen Sultan Nevruz cemi ele alınmıştır. Çalışmanın verileri, Dede ile yapılan mülakat ve bizzat ceme katılarak yapılan doğal gözlem teknikleriyle elde edilmiştir. Söz konusu veriler ışığında, Sultan Nevruz ceminin yapısı ve toplumsal işlevleri üzerinde durulmuştur. Yapılan tespit ve değerlendirmeler sonucunda, cemin sadece nevruzu kutlamak ve nevruz hakkında bilgi vermek amacını taşımadığı, Alevi yol ve erkânının, öğretilerinin aktarılması, korunup yaşatılması, bireysel ve toplumsal aidiyet duygusunun oluşturulması açısından işlevsel olduğu ortaya koyulmuştur. Eskişehir’de gerçekleştirilen Sultan Nevruz ceminin, Anadolu’daki diğer Alevi ocaklarında icra edilen nevruz erkânlarıyla ortak unsurlar barındırmakla birlikte, bölgesel ve ocak merkezli bazı farklılıklar taşıdığı da tespit edilmiştir.
Ethical Statement
Bu makalenin Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler İnsan Araştırmaları Etik Kurulu’nun toplantısında alınan14.05.2025 tarih 2025-9 sayılı kararla Etik Kurul Yönergesine uygun olarak hazırlandığı oybirliğiyle kabul edilmiştir.
References
- Arslan, E. (2002). Nevruz geleneği. Türk kültüründe nevruz V. Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (15-16 Mart 2002), Diyarbakır: 9-16.
- Canpolat, M. (2003). Türkçe-Zazaca sözlük. İstanbul: Can.
- Cengiz, D. (2021). Alevi-Bektaşi nevruz kutlamalarında melopoetik hususlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 99, 129–142.
- Demirtaş, M. (2018). Horasan’dan Balkanlara Seyyid Şücaaddin Veli ocağı ve erkanı. İstanbul: Kalender.
- Demirtaş, M. (2022). Seyyid Sultan Sücaaddin Veli ocağı. Eskişehir: Gülen.
- Er, P. (2006). Direnen kültür Anadolu Aleviliği. İstanbul: Detay.
Abstract
Throughout history, Nevruz has continued to exist as an important cultural practice across a wide geography from Central Asia to Anatolia, symbolizing the awakening of nature, the beginning of the year, and the construction of collective identity. Celebrated on March 21 as the harbinger of spring, the beliefs and practices surrounding Nevruz reflect a synthesis of pre-Islamic and Islamic belief motifs. In Anatolia, among Alevi communities, Nevruz celebrations are further imbued with religious meaning through a special cem ceremony held on this day. In this article, the Sultan Nevruz Cem, performed at the Seyyid Sultan Şücaaddin Veli Lodge in the Seyitgazi district of Eskişehir, serves as an example of the ritualistic and spiritual dimensions of Nevruz. This paper focuses on the Sultan Nevruz Cem conducted by the lodge’s dede (spiritual leader), Mehmet Demirtaş. Data for the study were collected through in-depth interviews with the dede and by directly participating in the cem. Based on these findings, the study examines the ritual structure and social functions of the Sultan Nevruz Cem. The evaluations reveal that the ceremony not only aims to celebrate Nevruz or provide information about it, but also plays an essential role in transmitting, preserving, and revitalizing Alevi path and practices, while strengthening both individual and communal senses of belonging. While the Sultan Nevruz Cem in Eskişehir shares common ritual elements with Nevruz rituals performed in other Alevi lodges across Anatolia, it also reflects certain regional and lodge-centered differences.
References
- Arslan, E. (2002). Nevruz geleneği. Türk kültüründe nevruz V. Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (15-16 Mart 2002), Diyarbakır: 9-16.
- Canpolat, M. (2003). Türkçe-Zazaca sözlük. İstanbul: Can.
- Cengiz, D. (2021). Alevi-Bektaşi nevruz kutlamalarında melopoetik hususlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 99, 129–142.
- Demirtaş, M. (2018). Horasan’dan Balkanlara Seyyid Şücaaddin Veli ocağı ve erkanı. İstanbul: Kalender.
- Demirtaş, M. (2022). Seyyid Sultan Sücaaddin Veli ocağı. Eskişehir: Gülen.
- Er, P. (2006). Direnen kültür Anadolu Aleviliği. İstanbul: Detay.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Turkish Folklore in the Türkiye Field, Turkish Folklore (Other) |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | July 8, 2025 |
| Submission Date | February 26, 2025 |
| Acceptance Date | July 1, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 371 |
Dergi Ocak ve Temmuz aylarında yılda iki sayı yayımlanır. Çift kör hakem sistematiğinde, açık erişimli bir dergi olan TFA'da yer alan DOI kayıtlı makalelerin dili, Türkçe ve İngilizcedir. Dergi kural ve ilkelerine göre düzenlenmiş makaleler, dergipark’taki ilgili sayfamız aracılığıyla gönderilir. Bu ve benzer konular için info@turkfolklorarastirmalari.com veya tfadergisi@gmail.com adresine yazılabilir.
Açık erişimli dergideki DOI künyeli, APA 7 sistemine göre düzenlenmiş makaleler, çift kör hakem sisteminde ücretsiz olarak yayımlanır. Dernek/Dergi yönetimi yazılardan hiçbir biçimde sorumlu değildir; tüm sorumluluklar yazarlara aittir. Etik Kurul kararı gerektiren makalelerin yazar(lar)ı, makale gönderiminde gerekli raporu da eklemek zorundadır. Makale gönderiminde yazarlar, çalışmanın tüm sorumluluklarını üstlendiklerine, eserin başka bir yerde yayımlanmadığı, yayım için diğer yayın organlarına gönderilmediğine dair Yayın Beyan Formu sunarlar. Açık erişimli dergi gereği yazarlar, ürünlerinin telif haklarına sahiptirler. Yazarlara herhangi bir ücret ödenmez. Eserlerini TFA’yı kaynak göstererek farklı yerlerde kısmen kullanabilir, çevirilerini tam metin yayımlayabilirler.
Adres : Türk Folklor Araştırmaları Derneği- Girne / KKTC (Turkish Folklore Research Society - Kyrenia / TRNC)-
Telefon : 0542 888 80 35
Eposta :info@turkfolklorarastirmalari.com ---- tfadergisi@gmail.com