Abstract
Cem, Alevi-Bektaşi inancını taşıyan kişilerin toplu olarak yaptıkları bir ibadet biçimidir. Kadın-erkek bir arada yapılan ve kendine has karakteri olan bu ibadet biçimi genellikle yüz yüze yapılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, salgın hastalıkların olduğu ve insanların bir araya gelmelerinin tehdit oluşturacağı durumlarda, cemlerin ve bazı hizmetlerin çevrimiçi yapılıp yapılmayacağını ortaya koymaktır. Araştırma nitel bir çalışma olup kültür analizi deseni ile ele alınmıştır. Bu çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, Alevi-Bektaşi cemlerinin amacı çoğunlukla ibadet, birlik ve beraberliği sağlamak olarak görülmektedir. Cemlerin sanal ortamda yapılmasına yönelik görüşler arasında yapılır, kısmen yapılır, belli koşullarda yapılır ve yapılamaz olmak üzere dört farklı görüş belirtilmiştir. Cemlerin sanal ortamda yapılmasına yönelik olumsuz görüşler daha fazladır. Cemlerin dışında nikâh kıyma, kurban tekbiri gibi uygulamaların yapılmasına yönelik bulguların da çoğunlukla olumsuz yönde olduğu anlaşılmaktadır. Katılımcılar bu konuda birtakım önerilerde bulunmuşlardır. Bulgulara dayalı olarak cemlerin mümkün olduğunca yüz yüze yapılması, sanal ortamın daha çok bilgilendirme amacıyla kullanılması, salgın hastalıkların olduğu zamanlarda sınırlı olarak bazı hizmetlerin yapılmasının mümkün olabileceği önerilerinde bulunulmuştur.
Ethical Statement
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu,Tarih: 28.07.2023, Sayı: 689
Supporting Institution
Yok
Project Number
689
References
- Akın, Bülent. Mitten Tasavvufa Alevi Ritüellerinin Sır Dili Kırklar. İstanbul: Kitabevi, 2020. Aydın, Mehmet Zeki “Değerler, İşlevleri ve Ahlak”. Eğitime Bakış Dergisi 7(19), (2011), 39- 45.
- Aytaçlı, Berrak. “Durum Çalışmasına Ayrıntılı Bir Bakış”. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (1), (2012), 1-9.
- Aytekin, Sefer. Buyruk: İmam Cafer Buyruğu. İstanbul: Emek Basım ve Yayınevi, 1958. Aziz, Aysel. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
- Baltacı, A. (2019). “Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?”. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), (2019), 368-388.
- Coşkun, Gamze. “Alevilikte Cem ve Semah’ın Kaynağı Olarak Görülen Miraç Hadisesi ve Kırklar Cemi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (103), (2022), 187-203.
- Coşkun, Hasan. “Alevi/Bektaşî Geleneğinde Dedelik Kurumu Sivas Kangal Türkmen Alevileri Örneği”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (85), (2018), 43-62.
- Demircioğlu, Aytekin. “Alevi ve Bektaşi Sözlü Kültüründeki Değer Kavramları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (94), (2020), 11-35.
- Dewey, J. (1933). How We Think. Lexington, MA: Heath.
- Dilmaç, Bülent ve Ulusoy, Kadir. Değerler Eğitimi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi, 2014.
- Dönmez, Mehmet ve Çelik, Hasan. “Alevilikte Cem İbadetine Yüklenen Anlamlar ve Cem İbadetinin Manevi Makamları”. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi 2(2), (2018), 1-21.
- EAEA. 21. Yüzyılda Yetişkin Öğrenimi Bildirgesi, Öğrenmenin Gücü ve Hazzı: Avrupa Yetişkin Eğitimi Birliği, 2019.
- Elias, John L. Philosophical Foundations of Adult Education. Krieger Publishing Company, 2005.
- Er, Piri (1997). “Anadolu Aleviliğinde Halka Namazıˮ. Cem Dergisi (67), (1997), (1997), 53- 55.
- Erdoğan, Aziz. Pir Sultan Abdal Mahlaslı Güfteler Üzerinde Edebi ve Musiki Yönünden İncelemeler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006.
- Gül, İbrahim (2017). “Alevî-Bektaşî Cemlerinde Erkân ve Sürek Farklılığı (Herne Cemevi Örneği)”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (82), (2017), 25-41.
- Güngörer, Fatma. “Covid-19’un Toplumsal Kurumlara Etkisi”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, (2020), 393-428.
- Klenke, K. Qualitative Research in The Study of Leadership. Emerald Group Publishing Limited, 2016.
- Korkmaz, Esat. Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ant Yayınları, 1994.
- Krefting, L. “Rigor in Qualitative Research: The Assessment of Trustworthiness”. The American Journal of Occupational Therapy, 45 (3), (1991), 214-222.
- MEB. Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği. Ankara. MEB, 2006.
- Merriam, S. B. Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (Çev. Turan, S.). Ankara: Nobel Yayıncılık, 2013.
- Miser, R. “Küreselleşen Dünyada Yetişkin Eğitimi”. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 35(1-2), (2002), 55-60.
- Odabaşı Yılmaz, Bahar ve Işık Caner. “Dedelik Hizmetinin Performans Teori Bağlamında Değerlendirilmesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (100), (2021), 561-580.
- Öcal, Mustafa, Pelikoğlu, Mehmet Can. “Samsun Canlar Derneğinde Yaşatılan Alevi-Bektaşi Kültürü, Cem Ritüelleri ve Müzik Pratikleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (111), (2024), 17-39 https://doi.org/ 10.60163/tkhcbva.1462314.
- PRIA International Academy. Appreciation Programme Adult Education and Social Change, Module – I, 2013, 1-24.
- Sümer, Derya. Spinoza Felsefesine Göre Tanrı-Doğa-İnsan İçkinliğinde Alevi Nefeslerinin İlettiği Düşünce. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2019.
- Şahin. Mehmet. “Covid-19: Küresel Salgının Alevi Toplumunun İnanç Dünyasına Etkileri”. Bekir Şişman (ed.). Salgın Hastalıkların Sosyal Hayata Etkisi ve Kültürümüzde Koronavirüs Vakası. (s.259-288). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2021.
- ___. Modern Hayata Geçiş Sürecinde Alevi Mitolojisi. Basılmamış Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Samsun, 2024.
- Şener, Cemal. Alevizm (Alevilik). İstanbul: BDS Yayınlar, 1996.
- Welton, M. Civil Society as Theory and Project: Adult Education and Renewal of Global Citizenship. In D. Wildemeersch, M. Finger, & T. (. Jansen, Adult Education and Social Responsibility: Reconciling the İnrreconsilable? 187-220. Frankfurt: Peter Lang. 1998.
- Yaman, Mehmet. Alevîlik ve Bektaşîlikte Temel Âyin ve Erkânlar. Geçmişten Günümüze Alevî- Bektaşî Kültürü, İstanbul, 2009.
- Yaman, Ali. Alevilik ve Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap Yayınları, 2012.
- ___. “Yüzyılların İçinden Alevilerin Cem İbadeti (1): Dünden Bugüne Temel Bilgiler”. Alevilerin Sesi (46), (2001), 25-43.
- Yıldırım, Erdal (2012). Cemevleri ve Cemevlerinin Dini ve Toplumsal Fonksiyonları AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12(2), (2012), 157-176.
- Yıldırım, Rıza. Geleneksel Alevilik: İnanç, İbadet, Kurumlar, Toplumsal Yapı, Kolektif Bellek. İstanbul: İletişim, 2018.
- Yılmaz, İbrahim. “İslâm Aile Hukukuna Göre İnternet Ortamında Nikâh Akdinin (Evlenme Sözleşmesinin) Kuruluşu”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (23), (2014), 59-103.
Abstract
Cem is a form of worship practiced collectively by Alevi-Bektashi believers. This form of worship, which is performed by men and women together and has its own character, is usually performed face-to-face. The aim of this study is to find out whether cems and some services can be performed online in cases where there are epidemics and people's gathering together may pose a threat. The research is a qualitative study and is based on a culture analysis design. In this study, a semi-structured interview form developed by the researchers was used as a data collection tool. Content analysis method was used to analyze the data. According to the findings obtained from the research, the purpose of Alevi-Bektashi Cems is mostly seen as worship, unity and solidarity. There are four different opinions about the virtualization of Cems: it can be done, it can be done partially, it can be done under certain conditions and it cannot be done. There are more negative opinions on the virtualization of Cems. It is also understood that the findings regarding practices such as marriage ceremonies and sacrifice takbir outside of Cems are mostly negative. Participants made some suggestions on this issue. Based on the findings, it was suggested that cems should be held face-to-face as much as possible, that the virtual environment should be used more for informational purposes, and that it may.
Project Number
689
References
- Akın, Bülent. Mitten Tasavvufa Alevi Ritüellerinin Sır Dili Kırklar. İstanbul: Kitabevi, 2020. Aydın, Mehmet Zeki “Değerler, İşlevleri ve Ahlak”. Eğitime Bakış Dergisi 7(19), (2011), 39- 45.
- Aytaçlı, Berrak. “Durum Çalışmasına Ayrıntılı Bir Bakış”. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (1), (2012), 1-9.
- Aytekin, Sefer. Buyruk: İmam Cafer Buyruğu. İstanbul: Emek Basım ve Yayınevi, 1958. Aziz, Aysel. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
- Baltacı, A. (2019). “Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?”. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), (2019), 368-388.
- Coşkun, Gamze. “Alevilikte Cem ve Semah’ın Kaynağı Olarak Görülen Miraç Hadisesi ve Kırklar Cemi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (103), (2022), 187-203.
- Coşkun, Hasan. “Alevi/Bektaşî Geleneğinde Dedelik Kurumu Sivas Kangal Türkmen Alevileri Örneği”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (85), (2018), 43-62.
- Demircioğlu, Aytekin. “Alevi ve Bektaşi Sözlü Kültüründeki Değer Kavramları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (94), (2020), 11-35.
- Dewey, J. (1933). How We Think. Lexington, MA: Heath.
- Dilmaç, Bülent ve Ulusoy, Kadir. Değerler Eğitimi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi, 2014.
- Dönmez, Mehmet ve Çelik, Hasan. “Alevilikte Cem İbadetine Yüklenen Anlamlar ve Cem İbadetinin Manevi Makamları”. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi 2(2), (2018), 1-21.
- EAEA. 21. Yüzyılda Yetişkin Öğrenimi Bildirgesi, Öğrenmenin Gücü ve Hazzı: Avrupa Yetişkin Eğitimi Birliği, 2019.
- Elias, John L. Philosophical Foundations of Adult Education. Krieger Publishing Company, 2005.
- Er, Piri (1997). “Anadolu Aleviliğinde Halka Namazıˮ. Cem Dergisi (67), (1997), (1997), 53- 55.
- Erdoğan, Aziz. Pir Sultan Abdal Mahlaslı Güfteler Üzerinde Edebi ve Musiki Yönünden İncelemeler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006.
- Gül, İbrahim (2017). “Alevî-Bektaşî Cemlerinde Erkân ve Sürek Farklılığı (Herne Cemevi Örneği)”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (82), (2017), 25-41.
- Güngörer, Fatma. “Covid-19’un Toplumsal Kurumlara Etkisi”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, (2020), 393-428.
- Klenke, K. Qualitative Research in The Study of Leadership. Emerald Group Publishing Limited, 2016.
- Korkmaz, Esat. Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ant Yayınları, 1994.
- Krefting, L. “Rigor in Qualitative Research: The Assessment of Trustworthiness”. The American Journal of Occupational Therapy, 45 (3), (1991), 214-222.
- MEB. Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği. Ankara. MEB, 2006.
- Merriam, S. B. Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (Çev. Turan, S.). Ankara: Nobel Yayıncılık, 2013.
- Miser, R. “Küreselleşen Dünyada Yetişkin Eğitimi”. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 35(1-2), (2002), 55-60.
- Odabaşı Yılmaz, Bahar ve Işık Caner. “Dedelik Hizmetinin Performans Teori Bağlamında Değerlendirilmesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (100), (2021), 561-580.
- Öcal, Mustafa, Pelikoğlu, Mehmet Can. “Samsun Canlar Derneğinde Yaşatılan Alevi-Bektaşi Kültürü, Cem Ritüelleri ve Müzik Pratikleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (111), (2024), 17-39 https://doi.org/ 10.60163/tkhcbva.1462314.
- PRIA International Academy. Appreciation Programme Adult Education and Social Change, Module – I, 2013, 1-24.
- Sümer, Derya. Spinoza Felsefesine Göre Tanrı-Doğa-İnsan İçkinliğinde Alevi Nefeslerinin İlettiği Düşünce. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2019.
- Şahin. Mehmet. “Covid-19: Küresel Salgının Alevi Toplumunun İnanç Dünyasına Etkileri”. Bekir Şişman (ed.). Salgın Hastalıkların Sosyal Hayata Etkisi ve Kültürümüzde Koronavirüs Vakası. (s.259-288). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2021.
- ___. Modern Hayata Geçiş Sürecinde Alevi Mitolojisi. Basılmamış Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Samsun, 2024.
- Şener, Cemal. Alevizm (Alevilik). İstanbul: BDS Yayınlar, 1996.
- Welton, M. Civil Society as Theory and Project: Adult Education and Renewal of Global Citizenship. In D. Wildemeersch, M. Finger, & T. (. Jansen, Adult Education and Social Responsibility: Reconciling the İnrreconsilable? 187-220. Frankfurt: Peter Lang. 1998.
- Yaman, Mehmet. Alevîlik ve Bektaşîlikte Temel Âyin ve Erkânlar. Geçmişten Günümüze Alevî- Bektaşî Kültürü, İstanbul, 2009.
- Yaman, Ali. Alevilik ve Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap Yayınları, 2012.
- ___. “Yüzyılların İçinden Alevilerin Cem İbadeti (1): Dünden Bugüne Temel Bilgiler”. Alevilerin Sesi (46), (2001), 25-43.
- Yıldırım, Erdal (2012). Cemevleri ve Cemevlerinin Dini ve Toplumsal Fonksiyonları AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12(2), (2012), 157-176.
- Yıldırım, Rıza. Geleneksel Alevilik: İnanç, İbadet, Kurumlar, Toplumsal Yapı, Kolektif Bellek. İstanbul: İletişim, 2018.
- Yılmaz, İbrahim. “İslâm Aile Hukukuna Göre İnternet Ortamında Nikâh Akdinin (Evlenme Sözleşmesinin) Kuruluşu”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (23), (2014), 59-103.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Alawism Bektashism Studies, Adult Education |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Project Number | 689 |
| Publication Date | June 22, 2025 |
| Submission Date | January 22, 2025 |
| Acceptance Date | March 24, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 114 |
Bu dergide yayımlanan makaleler Creative Commons Attribution 4.0 ile lisanslanmıştır. Bu lisans, açık erişimli bir makalenin ticari olmayan bir şekilde tekrar kullanılmasına, yazar doğru atfedildiği sürece izin verir.