Kıbrıs Barış Harekâtlarının Erzurum Basınına Yansımaları (20-22 Temmuz & 14-16 Ağustos 1974)

Mehmed Gökhan Polatoğlu

doi:10.62425/turcology.1550570

Research Article

Kıbrıs Barış Harekâtlarının Erzurum Basınına Yansımaları (20-22 Temmuz & 14-16 Ağustos 1974)

Year 2025, , 370 - 386, 15.05.2025

Mehmed Gökhan Polatoğlu

https://doi.org/10.62425/turcology.1550570

Abstract

Kıbrıs, jeopolitik ve jeostratejik önemi nedeniyle tarih boyunca birçok uygarlığın hakimiyet mücadelesine sahne oldu. 1571’de Osmanlı Devleti’nin egemenliği altına girmesiyle birlikte uzun bir süre Türk hakimiyetinde kalan Kıbrıs’taki statüko 19. yüzyılın ikinci yarısındaki İngiliz hakimiyeti ile birlikte değişime uğradı. Zamanla Ada’da siyasi, sosyal ve hukuksal sorunlar, toplumlar arasında gerilime neden oldu. Bunun bir sonucu olarak 1950’li yıllarda Ada’nın asıl unsurları arasında yer alan Türklere karşı Rum ayrılıkçı birliklerinin başlattığı şiddet eylemleri 1960’lı ve 1970’li yıllarda artarak devam etti. Türk Hükümetinin uluslararası boyutta geniş çaplı olarak yürüttüğü diplomatik temaslara rağmen Ada’da Türklere karşı yapılan eylemlerin önüne geçilemedi. Bunun üzerine Kıbrıs’ta Türk toplumuna yönelik şiddet eylemlerine son vererek, barış ve huzuru tesis etmek amacıyla Türk Hükümeti tarafından 1959’da imzalanan Zürih ve Londra Antlaşmalarından doğan hak ve yükümlülükler gereği askeri müdahale kararı alındı. Bu doğrultuda Türk Silahlı Kuvvetleri Kıbrıs’a 20-22 Temmuz 1974 ve 14-16 Ağustos 1974 tarihleri arasında iki askeri harekât başlattı. Yurtiçinde olduğu kadar yurtdışında da büyük bir yankı uyandıran Kıbrıs Barış Harekâtı’na ilişkin olarak yaşanan gelişmeleri, ulusal ve uluslararası basın ile birlikte yerel basın da gündeme taşıdı. Bunlar arasında Erzurum basını da bulunmaktadır. Kıbrıs Barış Harekâtı’nın 50. Yıl Dönümü üzerine hazırlanan bu çalışma ile Kıbrıs Barış Harekâtı’nın Erzurum basınına yansımaları ele alınmıştır. Çalışmada Erzurum iline ait olup dokümantasyonuna ulaşılabilen; Albayrak, Devrim, Ekspres, Halkın Sesi, Hürsöz ve Yeni Erzurum gazetelerindeki Kıbrıs Barış Harekâtı ile ilgili siyasi, askeri, iktisadi ve sosyal içerikleri ihtiva eden haberler incelenmiştir. Çalışmada harekât ile ilgili olarak gazete manşetlerine yansıyan haberler ile birlikte iç sayfalardaki bilgiler de değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Keywords

Kıbrıs, Türkiye, Yunanistan, Kıbrıs Barış Harekâtı, Erzurum Basını

Ethical Statement

Etik kurul onay belgesi gerektirmemektedir.

References

Arşiv Kaynakları
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA):
BCA, 30.1.0.0./16.86.5, 08.08.1960;
BCA, 30.1.0.0./16.89.10, 00.11.1967;
BCA, 30.1.0.0./38.227.1, 24.06.1956;
BCA, 30.1.0.0./63.389.3, 10.04.1962;
BCA, 30.1.0.0./7.40.20, 00.00.1960;
BCA, 30.18.1.2./153.44.15, 12.08.1959;
BCA, 30.18.1.2./153.51.12, 05.09.1959;
BCA, 30.18.1.2./317.47.3, 19.07.1974;
BCA, 30.18.1.2./317.47.4, 19.07.1974;
BCA, 30.18.1.2./317.47.8, 19.07.1974;
BCA, 30.18.1.2./317.47.12, 20.07.1974.
Kitaplar ve Makaleler
Alasya, H. F. (1939). Kıbrıs tarihi (M.E. 1450-M.S. 1878) ve belli başlı antikiteleri. M. Fikri Matbaası.
Alasya, H. F. (1964). Kıbrıs tarihi ve Kıbrıs’ta Türk eserleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Albayrak, M. (2000). Türkiye’nin Kıbrıs politikaları (1950-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16(46), 249-275.
Arık, U. (2011). Kıbrıs krizi. Lefke Avrupa Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 3-21.
Avcı, F., Doğanay, Z., & Atun, A. F. (2016). Kıbrıs Türk halkının varoluş savaşı ve Rauf R. Denktaş. Kıbrıs Türk Derneği Genel Merkezi Yayını.
Balyemez, M. (2018). TMT’nin kuruluş tarihi hakkında KKTC’de yanlış oluşan kamusal/toplumsal hafıza (İngiliz arşiv belgeleri ışığında). Turkish Studies History, 13(16), 35-53.
Balyemez, M. (2021). Kıbrıs sorununda dönüm noktası: EOKA saldırıları (1 Nisan 1955) (İngiliz arşiv belgeleri ışığında). Tarihin Peşinde, 25, 249-269.
Balyemez, M. (2021). İngiliz yönetimi döneminde Kıbrıs’ta çıkarılan ikinci Rum isyanı (18-19 Aralık 1954). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 37(103), 217-252.
Balyemez, M. (2024). İngiliz yönetimi döneminde Kıbrıs Türklerinin siyasi örgütlenmeleri (1923-1960). Türk Tarih Kurumu.
Bedük, A. E. (1974). Kıbrıs harbinden birkaç inci. Hür Söz, 1.
Değerli, E. S. (2012). Demokrat Parti döneminde Türkiye’nin Kıbrıs politikası (1950–1960). Gazi Akademik Bakış, 6(11), 85-101.
Denktaş, R. R. (1999). Rauf Denktaş’ın hatıraları 1964–1974 (Cilt 9): Arşiv belgeleri ve notlarla o günler (1973–1974). Boğaziçi Yayınları.
Denktaş, R. R. (2008). Kıbrıs elli yılın hikayesi. Akdeniz Haber Ajansı Yayınları.
Ecevit, B. (2011). Dış politika ve Kıbrıs dosyası. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Eroğlu, H. (1975). Kıbrıs uyuşmazlığı ve Kıbrıs Barış Harekâtı. Emel Matbaacılık Sanayii.
Fehim, T. (1964). Yavru vatan Kıbrıs’ı tanıyalım. Hakikat Yayınları. Galata, Y. C. (2023). 1963-64 Kıbrıs olaylarının Türk arşiv belgelerine yansımaları. Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 12, 1-20.
Gazioğlu, A. C. (1994). Kıbrıs’ta Türkler (1570-1878): 308 yıllık Türk dönemine yeni bir bakış, Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi.
Göktürk, T. B. (2018). Türkiye’nin 1974 öncesi Kıbrıs politikası, vizyonu ve uygulamaları. Güneş Yayıncılık.
Hakeri, B. H. (1993). Başlangıcından 1878’e dek Kıbrıs tarihi. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
Hill, G. (2016). Kıbrıs tarihi: Osmanlı ve İngiliz dönemi 1571-1948. (Nazım Can Serbast, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İsmail, S. (1992). Kıbrıs Cumhuriyeti Meclisi nasıl işgal edildi? Sultan Ofset.
İsmail, S. (1998). 150 soruda Kıbrıs sorunu. Kastaş Yayınevi.
Meray, S. L. (2001). Lozan Barış Konferansı tutanaklar-belgeler, Cilt II. Yapı Kredi Yayınları.
Oberling, P. (1990). Kıbrıs faciası (F. Armaoğlu, Çev.). Belleten, 54(210), 825-861.
Olgun, A. (1991). Kıbrıs gerçeği 1931-1990. Demircioğlu Matbaacılık.
Özdemir, H., Celâl, M., Katoğlu, M., Tuncay, M., Koçak, C. & Ödekan, A. (2000). Türkiye tarihi IV, çağdaş Türkiye 1908-1980. Cem Yayınevi.
Sonyel, R. S. (2014). Gizli belgelerle Kıbrıs sorunu: Kaygılı yıllar (1974-1975). Atatürk Araştırma Merkezi.
Turan, O. (2013). Tarihten günümüze Kıbrıs Türk basını (1879-2009). Atatürk Araştırma Merkezi.
Uçarol, R. (1978). 1878 Kıbrıs sorunu ve Osmanlı-İngiliz anlaşma (Ada’nın İngiltere’ye devri). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Yıldırım, H. O., Atik, V., Cebecioğlu, M., Çağlar, H., Okutan, Y., Serin, M., Uslu, O., Yavuz, F., Yekeler, N., & Yücedağ, İ. (2000). Osmanlı idaresinde Kıbrıs (Nüfusu, arazi dağılımı ve Türk vakıfları). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
Gazeteler:
Albayrak. (1974, 22 Temmuz). Harekât başarıyla devam ediyor: Yunanistan ateş-kes istiyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 22 Temmuz). İngiltere hükûmeti, Yunanistan’ın Kıbrıs çıkarmasına hiçbir askerî müdahalede bulunmamasını istedi. Albayrak.
Albayrak. (1974, 22 Temmuz). Hollanda: Türk hükûmeti haklıdır. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Temmuz). Türk Hava Kuvvetlerini Güçlendirme ve Donanma Vakfına Erzurum’dan 197 bin 301 TL bağış yapıldı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Temmuz). Yunan cuntasının Anadolu seferini bir kez daha okuması gerek. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Temmuz). Silahlı kuvvetlerimize yardımda bulunacak vatandaşlarımızın dikkatine!.. Albayrak.
Albayrak. (1974, 26 Temmuz). Kıbrıs şehitlerinin ailelerine maaş bağlanıyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 27 Temmuz). Kıbrıs’ın Yunan toprağı olması hayali ölmüştür. Albayrak.
Albayrak. (1974, 27 Temmuz). Orhan Birgit: Kıbrıs’taki turistik tesisler onarılacak. Albayrak.
Albayrak. (1974, 29 Temmuz). Güneş, konferans için konuştu: Ateş-kes, belli haklarımızı kullanmamak demek değildir. Albayrak.
Albayrak. (1974, 29 Temmuz). Denktaş: En azından federasyon istiyorum. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Bakanlar Kurulu: Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs’tan çekilmesi tartışma konusu değil. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Erzurum’dan yapılan bağışlar 1,5 milyona ulaştı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Silahlı kuvvetlerimize yardım sürekli artıyor: Halk camilerde başlatılan yardım kampanyasına geniş ilgi gösteriyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Sanayi odası bir çıkarma gemisi yapacak. Albayrak.
Albayrak. (1974, 31 Temmuz). Aziziye Anıtının temel atma töreninde konuşan Valimiz Necmettin Karaduman: Türk ulusu vatanı için can vermeye her zaman hazır. Albayrak.
Albayrak. (1974, 1 Ağustos). Orhan Şerifsoy: Türkler vatan için ölmenin örneğini bütün dünyaya ispatladı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 1 Ağustos). Kampanya devam ediyor: Erzurum’dan yapılan bağışlar 2 milyon TL’yi buldu. Albayrak.
Albayrak. (1974, 5 Ağustos). Kampanyaya bağışlar devam ediyor: Ordumuza, Erzurum’dan yapılan bağışlar durmadan ilerliyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 7 Ağustos). Rumlar ateşkesi ihlâl etti: Türklere saldıran iki Rum birliği geri püskürtüldü. Albayrak.
Albayrak. (1974, 7 Ağustos). Kıbrıs sorunu Avrupa Komisyonunda ele alındı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 8 Ağustos). Ateş-kes hattı için geçici anlaşma oldu. Albayrak.
Albayrak. (1974, 9 Ağustos). Ateş-kes’e uyduğumuzu tekrarlayan Denktaş: İsteseydik şimdi Kıbrıs’ın yarısını almıştık. Albayrak.
Albayrak. (1974, 13 Ağustos). Yunan ve Rum birlikleri ateş-kesi dinlemiyor: Kıbrıs’ta çarpışmaların devam ettiği bildiriliyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 15 Ağustos). Kıbrıs’ta engel tanımadan ilerliyoruz. Albayrak.
Albayrak. (1974, 15 Ağustos). Basın toplantısı düzenleyen Başbakan Ecevit'in demeci: Beklemekten hiç fayda görmedik. Albayrak.
Albayrak. (1974, 16 Ağustos). Mehmetçik Magosa’da. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Başbakan Bülent Ecevit: Yaptığımız ikinci barış harekâtı adayı kurtarmak ve bağımsızlığını sağlamak içindir. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Rum idareciler Lefkoşa’dan kaçtılar: Mirtu ile Omorfo’yu ele geçirdik. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Ordumuz dün Lefke’yi de aldı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Ateş-kes uygulandı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 19 Ağustos). Denktaş: Klerides’e çarpışmayı önleme fırsatı vermiştik. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Turan Güneş: Kıbrıs topraklarının %30-40’ı Türklerin olmalı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Sancar: Silahlı kuvvetlerimiz bu başarısını milletimize borçludur. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Savaş çıksaydı Türkler 2 günde Selanik’te olurdu. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Türk ordusu önünde hiçbir kuvvet duramaz. Albayrak.
Albayrak. (1974, 21 Ağustos). Mehmetçik karşısında çil yavrusu gibi kaçan Rumlar: Katliama devam ediyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 22 Ağustos). Ecevit: Türk milleti bu katliama daha çok tahammül etmeyecek. Albayrak.
Albayrak. (1974, 23 Ağustos). Amerika, Türkiye’ye yardımını sürdürecek. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Ağustos). Türk birlikleri Kıbrıs’ta saygı uyandıran bir disiplin içinde. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Ağustos). Işık: Kıbrıs meselesinin hallini sabırla bekleriz. Albayrak.
Albayrak. (1974, 29 Ağustos). Baykal: Askerî harekâtımız amacına ulaşmıştır: Kıbrıs’ta barışı ve güvenliği sağladık. Albayrak.
Albayrak. (1974, 3 Eylül). İsveçli barış gücü askerleri: Böyle bir vahşet hiç görmedik. Albayrak.
Aziziye Postası. (1974, 24 Temmuz). Bütün yurtta Türk donanmasına bağış kampanyası açıldı. Aziziye Postası.
Aziziye Postası. (1974, 24 Temmuz). Yunanistan benzin vermiyor. Aziziye Postası.
Aziziye Postası. (1974, 26 Temmuz). Kore’de Savaşanlar Derneği Genel Başkanı: Yunan cuntasının Anadolu seferini bir kez daha okuması gerek. Aziziye Postası.
Aziziye Postası. (1974, 10 Ağustos). Denktaş: Türkler isteseydi, adayı alırlardı. Aziziye Postası.
Devrim. (1974, 23 Temmuz). Kıbrıs çıkarmamızın 3’üncü gününde: Denizde, havada, karada. Devrim.
Devrim. (1974, 25 Temmuz). Başbakan Yardımcısı Erbakan: Elde ettiğimiz yerlerden çekilmeyeceğiz. Devrim.
Devrim. (1974, 31 Temmuz). Ecevit: İsteklerimiz kabul edilmezse, anlaşma olmaz. Devrim.
Devrim. (1974, 1 Ağustos). Rauf Denktaş: Girne artık yeni bir Türk limanı oldu. Devrim.
Devrim. (1974, 1 Ağustos). Sanayi odası bir çıkarma gemisi yapacak. Devrim.
Devrim. (1974, 26 Ağustos). Düşman kurşunu ile ilk şehidimiz bir sivil işçimizdir. Devrim.
Ekspres. (1974, 22 Temmuz). Tarihi gün: Yılların rüyası gerçekleşti! Şanlı Türk ordusu Kıbrıs’ta. Ekspres.
Ekspres. (1974, 23 Temmuz). Kaçın Türk’ler geliyor: Zafer yine Türk askerinin. Ekspres.
Ekspres. (1974, 29 Temmuz). İlimizden binlerce gönüllü genç askere gitmek istiyor. Ekspres.
Ekspres. (1974, 2 Ağustos). Rumlar savunmasız Türk köylerine saldırıyı arttırdı. Ekspres.
Ekspres. (1974, 6 Ağustos). Ateşkese rağmen Kıbrıs’ta çarpışmalar devam ediyor. Ekspres.
Ekspres. (1974, 19 Ağustos). Erzurum’lu nine bir Türk bayrağı ile 100 lirayı Silahlı Kuvvetlerimize verdi. Ekspres.
Ekspres. (1974, 5 Eylül). Adaya gitmek için sırada 7500 soydaşımız var. Ekspres.
Halkın Sesi. (1974, 22 Temmuz). Kahraman ordumuz Kıbrıs’a havadan ve karadan çıkarma yaptı. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 22 Temmuz). Hükümet sıkıyönetim ilan etti. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 23 Temmuz). Kahraman ordumuz Kıbrıs harekâtını plan gereğince sürdürmektedir. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 27 Temmuz). Erzurum Tıp Fakültesi öğretim üyeleri bir aylık maaşlarını orduya bağışladı. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 29 Temmuz). Kozlar Cenevre’de paylaşılacak. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 5 Ağustos). Kıbrıs’taki şehit çocuklarının Erzurum’a gönderilmesi istendi. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 12 Eylül). Kıbrıs Türk kesiminde hayat normale dönüyor. Halkın Sesi.
Hür Söz. (1974, 22 Temmuz). Yavru vatan Kıbrıs’a çıkarma yaptık. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 23 Temmuz). Erzurum’daki 30 bin işçi Türk Ordusu’na yardım yapacak: Şehrimizde düne kadar 200 bin lira toplandı. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 26 Temmuz). Doğu’da Ordu’ya yardım kampanyası hızla gelişiyor. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 1 Ağustos). Anlaşma dünyada memnunluk meydana getirdi: Cenevre’de barışı imzaladık. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 15 Ağustos). Silahlı kuvvetlerimiz ikinci defa Kıbrıs’ta. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 15 Ağustos). Kıbrıs gazileri anılarını anlatıyor. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 17 Ağustos). Yunanistan Ada’da Türklerle harp edemeyeceğini resmen açıkladı: Adaya hâkim olduk. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 19 Ağustos). Demirel: Ordumuzun başarısını şükran ve saygıyla anıyoruz. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 19 Ağustos). TBMM Kıbrıs konusunu görüştü. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Yeni açılan yerlere Girne ve Magosa isimleri veriliyor. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Kanada Kıbrıs uyuşmazlığı ile ilgili endişelerini bildirdi. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Türklerle çatışmaya girmeden iki defa düşünmek gerekir. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Türklerle çatışmaya girmeden iki kere düşünmek faydalıdır. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 27 Ağustos). Kıbrıs’ta şehit olanların çocukları burslu okutulacak. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 29 Ağustos). Kıbrıslı öğrenciler üniversiteye alınacaklar. Hür Söz.
Yeni Erzurum. (1974, 23 Temmuz). Yeşilköy Havalimanı kapatıldı, THY uçakları orduya verildi, hastaneler alarm durumuna getirildi. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 24 Temmuz). Hepimiz gönüllüyüz. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 24 Temmuz). Adana ve çevresinde karartma yapılıyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 25 Temmuz). Amerikalı yetkililer çıkarmanın tam bir sürpriz olduğunu belirtti. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Temmuz). Ecevit TBMM toplantısında. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Temmuz). Erbakan: Yeni bir barış anlaşması imzalanana kadar kuvvetlerimiz Kıbrıs’tan çıkmayacak. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Temmuz). Batan Kocatepe muhribimizin personeli kurtuldu. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 29 Temmuz). Kıbrıs harekâtına katılan askerlerle haberleşme şekli açıklandı. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 30 Temmuz). Limasol Stadyumu’na hapsedilen sivil Türkler sekiz gündür aç ve susuz halde işkence görüyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 30 Temmuz). Serbest bıraktığımız 114 Rum teşekkür etti. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 30 Temmuz). Ordu, emrine otobüs verene teşekkür etti. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 5 Ağustos). Kıbrıs’ta hayat normale dönüyor: Türk sınırını 10 kişilik ekibimiz tespit ediyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 6 Ağustos). Kayacan: Yeni denizaltılar ve hücumbotlar yapılıyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 19 Ağustos). Işık: Kıbrıs’a herkesin hakkını vermek için gittik. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 22 Ağustos). Magosa tersaneleri genişletilecek. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Ağustos). Federatif sistemin ilk adımı atıldı: Bayrak Radyosu ilk defa dün Kıbrıs Türk Yönetimi tabirini kullandı. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 5 Eylül). Dünyada güçlü bir Türkiye, Akdeniz’de yeni bir Kıbrıs var. Yeni Erzurum.

Reflections of the Cyprus Peace Operations in the Erzurum Press (20-22 July & 14-16 August 1974)

Year 2025, , 370 - 386, 15.05.2025

Mehmed Gökhan Polatoğlu

https://doi.org/10.62425/turcology.1550570

Abstract

Due to its geopolitical and geostrategic importance, Cyprus has been the scene of the struggle for dominance of many civilisations throughout history. After coming under the sovereignty of the Ottoman Empire in 1571, the status quo in Cyprus, which remained under Turkish rule for a long time, changed with the British rule in the second half of the 19th century. Over time, political, social and legal problems on the island caused tensions between the communities. As a result of this, the acts of violence initiated by Greek separatist groups against the Turks, who were among the main elements of the island in the 1950s, continued to increase in the 1960s and 1970s. Despite the extensive diplomatic contacts carried out by the Turkish Government at the international level, the actions against the Turks on the island could not be prevented. Thereupon, in order to put an end to the acts of violence against the Turkish community in Cyprus and to establish peace and tranquility, the Turkish Government decided to intervene militarily in accordance with the rights and obligations arising from the Zurich and London treaties signed in 1959. In this context, the Turkish Armed Forces launched two military operations in Cyprus between 20-22 July 1974 and 14-16 August 1974. The developments regarding the Cyprus Peace Operation, which had a great resonance both at home and abroad, were brought to the agenda by the national and international press as well as the local press. Erzurum Press is also among these. With this study prepared on the 50th anniversary of the Cyprus Peace Operation, the reflections of the Cyprus Peace Operation on the Erzurum press are discussed. In the study, the news containing political, military, economic, and social contents related to the Cyprus Peace Operation in Albayrak, Devrim, Ekspres, Halkın Sesi, Hürsöz, and Yeni Erzurum newspapers, which belong to the province of Erzurum and whose documentation could be accessed, were analyzed. In the study, the news reflected in the headlines of the newspapers and the information on the inside pages were also evaluated.

Keywords

Cyprus, Türkiye, Greece, Cyprus Peace Operation, Erzurum Press

Ethical Statement

Ethics committee approval is not required.

References

Arşiv Kaynakları
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA):
BCA, 30.1.0.0./16.86.5, 08.08.1960;
BCA, 30.1.0.0./16.89.10, 00.11.1967;
BCA, 30.1.0.0./38.227.1, 24.06.1956;
BCA, 30.1.0.0./63.389.3, 10.04.1962;
BCA, 30.1.0.0./7.40.20, 00.00.1960;
BCA, 30.18.1.2./153.44.15, 12.08.1959;
BCA, 30.18.1.2./153.51.12, 05.09.1959;
BCA, 30.18.1.2./317.47.3, 19.07.1974;
BCA, 30.18.1.2./317.47.4, 19.07.1974;
BCA, 30.18.1.2./317.47.8, 19.07.1974;
BCA, 30.18.1.2./317.47.12, 20.07.1974.
Kitaplar ve Makaleler
Alasya, H. F. (1939). Kıbrıs tarihi (M.E. 1450-M.S. 1878) ve belli başlı antikiteleri. M. Fikri Matbaası.
Alasya, H. F. (1964). Kıbrıs tarihi ve Kıbrıs’ta Türk eserleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Albayrak, M. (2000). Türkiye’nin Kıbrıs politikaları (1950-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16(46), 249-275.
Arık, U. (2011). Kıbrıs krizi. Lefke Avrupa Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 3-21.
Avcı, F., Doğanay, Z., & Atun, A. F. (2016). Kıbrıs Türk halkının varoluş savaşı ve Rauf R. Denktaş. Kıbrıs Türk Derneği Genel Merkezi Yayını.
Balyemez, M. (2018). TMT’nin kuruluş tarihi hakkında KKTC’de yanlış oluşan kamusal/toplumsal hafıza (İngiliz arşiv belgeleri ışığında). Turkish Studies History, 13(16), 35-53.
Balyemez, M. (2021). Kıbrıs sorununda dönüm noktası: EOKA saldırıları (1 Nisan 1955) (İngiliz arşiv belgeleri ışığında). Tarihin Peşinde, 25, 249-269.
Balyemez, M. (2021). İngiliz yönetimi döneminde Kıbrıs’ta çıkarılan ikinci Rum isyanı (18-19 Aralık 1954). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 37(103), 217-252.
Balyemez, M. (2024). İngiliz yönetimi döneminde Kıbrıs Türklerinin siyasi örgütlenmeleri (1923-1960). Türk Tarih Kurumu.
Bedük, A. E. (1974). Kıbrıs harbinden birkaç inci. Hür Söz, 1.
Değerli, E. S. (2012). Demokrat Parti döneminde Türkiye’nin Kıbrıs politikası (1950–1960). Gazi Akademik Bakış, 6(11), 85-101.
Denktaş, R. R. (1999). Rauf Denktaş’ın hatıraları 1964–1974 (Cilt 9): Arşiv belgeleri ve notlarla o günler (1973–1974). Boğaziçi Yayınları.
Denktaş, R. R. (2008). Kıbrıs elli yılın hikayesi. Akdeniz Haber Ajansı Yayınları.
Ecevit, B. (2011). Dış politika ve Kıbrıs dosyası. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Eroğlu, H. (1975). Kıbrıs uyuşmazlığı ve Kıbrıs Barış Harekâtı. Emel Matbaacılık Sanayii.
Fehim, T. (1964). Yavru vatan Kıbrıs’ı tanıyalım. Hakikat Yayınları. Galata, Y. C. (2023). 1963-64 Kıbrıs olaylarının Türk arşiv belgelerine yansımaları. Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 12, 1-20.
Gazioğlu, A. C. (1994). Kıbrıs’ta Türkler (1570-1878): 308 yıllık Türk dönemine yeni bir bakış, Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi.
Göktürk, T. B. (2018). Türkiye’nin 1974 öncesi Kıbrıs politikası, vizyonu ve uygulamaları. Güneş Yayıncılık.
Hakeri, B. H. (1993). Başlangıcından 1878’e dek Kıbrıs tarihi. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
Hill, G. (2016). Kıbrıs tarihi: Osmanlı ve İngiliz dönemi 1571-1948. (Nazım Can Serbast, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İsmail, S. (1992). Kıbrıs Cumhuriyeti Meclisi nasıl işgal edildi? Sultan Ofset.
İsmail, S. (1998). 150 soruda Kıbrıs sorunu. Kastaş Yayınevi.
Meray, S. L. (2001). Lozan Barış Konferansı tutanaklar-belgeler, Cilt II. Yapı Kredi Yayınları.
Oberling, P. (1990). Kıbrıs faciası (F. Armaoğlu, Çev.). Belleten, 54(210), 825-861.
Olgun, A. (1991). Kıbrıs gerçeği 1931-1990. Demircioğlu Matbaacılık.
Özdemir, H., Celâl, M., Katoğlu, M., Tuncay, M., Koçak, C. & Ödekan, A. (2000). Türkiye tarihi IV, çağdaş Türkiye 1908-1980. Cem Yayınevi.
Sonyel, R. S. (2014). Gizli belgelerle Kıbrıs sorunu: Kaygılı yıllar (1974-1975). Atatürk Araştırma Merkezi.
Turan, O. (2013). Tarihten günümüze Kıbrıs Türk basını (1879-2009). Atatürk Araştırma Merkezi.
Uçarol, R. (1978). 1878 Kıbrıs sorunu ve Osmanlı-İngiliz anlaşma (Ada’nın İngiltere’ye devri). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Yıldırım, H. O., Atik, V., Cebecioğlu, M., Çağlar, H., Okutan, Y., Serin, M., Uslu, O., Yavuz, F., Yekeler, N., & Yücedağ, İ. (2000). Osmanlı idaresinde Kıbrıs (Nüfusu, arazi dağılımı ve Türk vakıfları). T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
Gazeteler:
Albayrak. (1974, 22 Temmuz). Harekât başarıyla devam ediyor: Yunanistan ateş-kes istiyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 22 Temmuz). İngiltere hükûmeti, Yunanistan’ın Kıbrıs çıkarmasına hiçbir askerî müdahalede bulunmamasını istedi. Albayrak.
Albayrak. (1974, 22 Temmuz). Hollanda: Türk hükûmeti haklıdır. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Temmuz). Türk Hava Kuvvetlerini Güçlendirme ve Donanma Vakfına Erzurum’dan 197 bin 301 TL bağış yapıldı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Temmuz). Yunan cuntasının Anadolu seferini bir kez daha okuması gerek. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Temmuz). Silahlı kuvvetlerimize yardımda bulunacak vatandaşlarımızın dikkatine!.. Albayrak.
Albayrak. (1974, 26 Temmuz). Kıbrıs şehitlerinin ailelerine maaş bağlanıyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 27 Temmuz). Kıbrıs’ın Yunan toprağı olması hayali ölmüştür. Albayrak.
Albayrak. (1974, 27 Temmuz). Orhan Birgit: Kıbrıs’taki turistik tesisler onarılacak. Albayrak.
Albayrak. (1974, 29 Temmuz). Güneş, konferans için konuştu: Ateş-kes, belli haklarımızı kullanmamak demek değildir. Albayrak.
Albayrak. (1974, 29 Temmuz). Denktaş: En azından federasyon istiyorum. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Bakanlar Kurulu: Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs’tan çekilmesi tartışma konusu değil. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Erzurum’dan yapılan bağışlar 1,5 milyona ulaştı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Silahlı kuvvetlerimize yardım sürekli artıyor: Halk camilerde başlatılan yardım kampanyasına geniş ilgi gösteriyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 30 Temmuz). Sanayi odası bir çıkarma gemisi yapacak. Albayrak.
Albayrak. (1974, 31 Temmuz). Aziziye Anıtının temel atma töreninde konuşan Valimiz Necmettin Karaduman: Türk ulusu vatanı için can vermeye her zaman hazır. Albayrak.
Albayrak. (1974, 1 Ağustos). Orhan Şerifsoy: Türkler vatan için ölmenin örneğini bütün dünyaya ispatladı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 1 Ağustos). Kampanya devam ediyor: Erzurum’dan yapılan bağışlar 2 milyon TL’yi buldu. Albayrak.
Albayrak. (1974, 5 Ağustos). Kampanyaya bağışlar devam ediyor: Ordumuza, Erzurum’dan yapılan bağışlar durmadan ilerliyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 7 Ağustos). Rumlar ateşkesi ihlâl etti: Türklere saldıran iki Rum birliği geri püskürtüldü. Albayrak.
Albayrak. (1974, 7 Ağustos). Kıbrıs sorunu Avrupa Komisyonunda ele alındı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 8 Ağustos). Ateş-kes hattı için geçici anlaşma oldu. Albayrak.
Albayrak. (1974, 9 Ağustos). Ateş-kes’e uyduğumuzu tekrarlayan Denktaş: İsteseydik şimdi Kıbrıs’ın yarısını almıştık. Albayrak.
Albayrak. (1974, 13 Ağustos). Yunan ve Rum birlikleri ateş-kesi dinlemiyor: Kıbrıs’ta çarpışmaların devam ettiği bildiriliyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 15 Ağustos). Kıbrıs’ta engel tanımadan ilerliyoruz. Albayrak.
Albayrak. (1974, 15 Ağustos). Basın toplantısı düzenleyen Başbakan Ecevit'in demeci: Beklemekten hiç fayda görmedik. Albayrak.
Albayrak. (1974, 16 Ağustos). Mehmetçik Magosa’da. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Başbakan Bülent Ecevit: Yaptığımız ikinci barış harekâtı adayı kurtarmak ve bağımsızlığını sağlamak içindir. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Rum idareciler Lefkoşa’dan kaçtılar: Mirtu ile Omorfo’yu ele geçirdik. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Ordumuz dün Lefke’yi de aldı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 17 Ağustos). Ateş-kes uygulandı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 19 Ağustos). Denktaş: Klerides’e çarpışmayı önleme fırsatı vermiştik. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Turan Güneş: Kıbrıs topraklarının %30-40’ı Türklerin olmalı. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Sancar: Silahlı kuvvetlerimiz bu başarısını milletimize borçludur. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Savaş çıksaydı Türkler 2 günde Selanik’te olurdu. Albayrak.
Albayrak. (1974, 20 Ağustos). Türk ordusu önünde hiçbir kuvvet duramaz. Albayrak.
Albayrak. (1974, 21 Ağustos). Mehmetçik karşısında çil yavrusu gibi kaçan Rumlar: Katliama devam ediyor. Albayrak.
Albayrak. (1974, 22 Ağustos). Ecevit: Türk milleti bu katliama daha çok tahammül etmeyecek. Albayrak.
Albayrak. (1974, 23 Ağustos). Amerika, Türkiye’ye yardımını sürdürecek. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Ağustos). Türk birlikleri Kıbrıs’ta saygı uyandıran bir disiplin içinde. Albayrak.
Albayrak. (1974, 24 Ağustos). Işık: Kıbrıs meselesinin hallini sabırla bekleriz. Albayrak.
Albayrak. (1974, 29 Ağustos). Baykal: Askerî harekâtımız amacına ulaşmıştır: Kıbrıs’ta barışı ve güvenliği sağladık. Albayrak.
Albayrak. (1974, 3 Eylül). İsveçli barış gücü askerleri: Böyle bir vahşet hiç görmedik. Albayrak.
Aziziye Postası. (1974, 24 Temmuz). Bütün yurtta Türk donanmasına bağış kampanyası açıldı. Aziziye Postası.
Aziziye Postası. (1974, 24 Temmuz). Yunanistan benzin vermiyor. Aziziye Postası.
Aziziye Postası. (1974, 26 Temmuz). Kore’de Savaşanlar Derneği Genel Başkanı: Yunan cuntasının Anadolu seferini bir kez daha okuması gerek. Aziziye Postası.
Aziziye Postası. (1974, 10 Ağustos). Denktaş: Türkler isteseydi, adayı alırlardı. Aziziye Postası.
Devrim. (1974, 23 Temmuz). Kıbrıs çıkarmamızın 3’üncü gününde: Denizde, havada, karada. Devrim.
Devrim. (1974, 25 Temmuz). Başbakan Yardımcısı Erbakan: Elde ettiğimiz yerlerden çekilmeyeceğiz. Devrim.
Devrim. (1974, 31 Temmuz). Ecevit: İsteklerimiz kabul edilmezse, anlaşma olmaz. Devrim.
Devrim. (1974, 1 Ağustos). Rauf Denktaş: Girne artık yeni bir Türk limanı oldu. Devrim.
Devrim. (1974, 1 Ağustos). Sanayi odası bir çıkarma gemisi yapacak. Devrim.
Devrim. (1974, 26 Ağustos). Düşman kurşunu ile ilk şehidimiz bir sivil işçimizdir. Devrim.
Ekspres. (1974, 22 Temmuz). Tarihi gün: Yılların rüyası gerçekleşti! Şanlı Türk ordusu Kıbrıs’ta. Ekspres.
Ekspres. (1974, 23 Temmuz). Kaçın Türk’ler geliyor: Zafer yine Türk askerinin. Ekspres.
Ekspres. (1974, 29 Temmuz). İlimizden binlerce gönüllü genç askere gitmek istiyor. Ekspres.
Ekspres. (1974, 2 Ağustos). Rumlar savunmasız Türk köylerine saldırıyı arttırdı. Ekspres.
Ekspres. (1974, 6 Ağustos). Ateşkese rağmen Kıbrıs’ta çarpışmalar devam ediyor. Ekspres.
Ekspres. (1974, 19 Ağustos). Erzurum’lu nine bir Türk bayrağı ile 100 lirayı Silahlı Kuvvetlerimize verdi. Ekspres.
Ekspres. (1974, 5 Eylül). Adaya gitmek için sırada 7500 soydaşımız var. Ekspres.
Halkın Sesi. (1974, 22 Temmuz). Kahraman ordumuz Kıbrıs’a havadan ve karadan çıkarma yaptı. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 22 Temmuz). Hükümet sıkıyönetim ilan etti. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 23 Temmuz). Kahraman ordumuz Kıbrıs harekâtını plan gereğince sürdürmektedir. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 27 Temmuz). Erzurum Tıp Fakültesi öğretim üyeleri bir aylık maaşlarını orduya bağışladı. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 29 Temmuz). Kozlar Cenevre’de paylaşılacak. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 5 Ağustos). Kıbrıs’taki şehit çocuklarının Erzurum’a gönderilmesi istendi. Halkın Sesi.
Halkın Sesi. (1974, 12 Eylül). Kıbrıs Türk kesiminde hayat normale dönüyor. Halkın Sesi.
Hür Söz. (1974, 22 Temmuz). Yavru vatan Kıbrıs’a çıkarma yaptık. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 23 Temmuz). Erzurum’daki 30 bin işçi Türk Ordusu’na yardım yapacak: Şehrimizde düne kadar 200 bin lira toplandı. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 26 Temmuz). Doğu’da Ordu’ya yardım kampanyası hızla gelişiyor. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 1 Ağustos). Anlaşma dünyada memnunluk meydana getirdi: Cenevre’de barışı imzaladık. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 15 Ağustos). Silahlı kuvvetlerimiz ikinci defa Kıbrıs’ta. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 15 Ağustos). Kıbrıs gazileri anılarını anlatıyor. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 17 Ağustos). Yunanistan Ada’da Türklerle harp edemeyeceğini resmen açıkladı: Adaya hâkim olduk. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 19 Ağustos). Demirel: Ordumuzun başarısını şükran ve saygıyla anıyoruz. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 19 Ağustos). TBMM Kıbrıs konusunu görüştü. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Yeni açılan yerlere Girne ve Magosa isimleri veriliyor. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Kanada Kıbrıs uyuşmazlığı ile ilgili endişelerini bildirdi. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Türklerle çatışmaya girmeden iki defa düşünmek gerekir. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 20 Ağustos). Türklerle çatışmaya girmeden iki kere düşünmek faydalıdır. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 27 Ağustos). Kıbrıs’ta şehit olanların çocukları burslu okutulacak. Hür Söz.
Hür Söz. (1974, 29 Ağustos). Kıbrıslı öğrenciler üniversiteye alınacaklar. Hür Söz.
Yeni Erzurum. (1974, 23 Temmuz). Yeşilköy Havalimanı kapatıldı, THY uçakları orduya verildi, hastaneler alarm durumuna getirildi. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 24 Temmuz). Hepimiz gönüllüyüz. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 24 Temmuz). Adana ve çevresinde karartma yapılıyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 25 Temmuz). Amerikalı yetkililer çıkarmanın tam bir sürpriz olduğunu belirtti. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Temmuz). Ecevit TBMM toplantısında. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Temmuz). Erbakan: Yeni bir barış anlaşması imzalanana kadar kuvvetlerimiz Kıbrıs’tan çıkmayacak. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Temmuz). Batan Kocatepe muhribimizin personeli kurtuldu. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 29 Temmuz). Kıbrıs harekâtına katılan askerlerle haberleşme şekli açıklandı. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 30 Temmuz). Limasol Stadyumu’na hapsedilen sivil Türkler sekiz gündür aç ve susuz halde işkence görüyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 30 Temmuz). Serbest bıraktığımız 114 Rum teşekkür etti. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 30 Temmuz). Ordu, emrine otobüs verene teşekkür etti. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 5 Ağustos). Kıbrıs’ta hayat normale dönüyor: Türk sınırını 10 kişilik ekibimiz tespit ediyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 6 Ağustos). Kayacan: Yeni denizaltılar ve hücumbotlar yapılıyor. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 19 Ağustos). Işık: Kıbrıs’a herkesin hakkını vermek için gittik. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 22 Ağustos). Magosa tersaneleri genişletilecek. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 26 Ağustos). Federatif sistemin ilk adımı atıldı: Bayrak Radyosu ilk defa dün Kıbrıs Türk Yönetimi tabirini kullandı. Yeni Erzurum.
Yeni Erzurum. (1974, 5 Eylül). Dünyada güçlü bir Türkiye, Akdeniz’de yeni bir Kıbrıs var. Yeni Erzurum.

There are 144 citations in total.

Details

Primary Language	Turkish
Subjects	History of The Republic of Turkiye
Journal Section	Research Articles
Authors	Mehmed Gökhan Polatoğlu 0000-0002-3310-408X
Publication Date	May 15, 2025
Submission Date	September 15, 2024
Acceptance Date	April 25, 2025
Published in Issue	Year 2025

Cite

APA	Polatoğlu, M. G. (2025). Kıbrıs Barış Harekâtlarının Erzurum Basınına Yansımaları (20-22 Temmuz & 14-16 Ağustos 1974). Turcology Research(83), 370-386. https://doi.org/10.62425/turcology.1550570

Article Files

Full Text

Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution NonCommercial 4.0 International License

29929