Abstract
When Turkish language is evaluated within its historical processes, it has spread to a very wide geography and has been used as a spoken and written language in these geographies. Harezm Turkish has an important place in these processes both in terms of its language structure and as a transition period between Karakhanid Turkish and Chagatai Turkish. Arabic and Persian were of great importance in the Khwarezm region. In addition, in parallel with the increasing Turkish population in the region over time, Turkish had also expanded its usage area. However, the Turkish used in the region was influenced by different Turkic tribes. This region, where the dialectal features of different tribes are reflected, is of great importance in terms of our linguistic history. The geography where Khwarezm Turkish was used became a center of science, culture and literature in time and many important works of Turkish were written in this period. Mukaddimet’ül- Edeb, Kıssasü’l-Enbiyâ, Muèînü’l- Mürîd and Nehcü’l- Ferâdîs are among the most prominent works of this period and convey the language, culture and religious-social life of the period to us to a great extent. In this study, the names of tools and objects used in daily life in these works are examined etymologically and their status in the historical process is tried to be revealed.
References
- Argunşah, M. & Yüksekkaya Sağol, G. (2013). Karahanlıca, Harezmce, Kıpçakça dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Ata, A. (1998a). Nehcü’l-Feradis dizin-sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ata, A. (1998b). Kısâsu’l-Enbiyâ C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ata, A. (2014). Çağatay Türkçesinin ilk devresi Harezm-Altın Ordu Türkçesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Atalay, B. (1986). Divânü Lugât-it-Türk C. I-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Caferoğlu, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Clauson, S. G. (1972). An etimological dictionary of pre-thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press
- Eckmann, J. (1995), Nehcü’l-Feradis metin-tıpkıbasım. S. Tezcan ve H. Zülfikar (Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara.
- Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Nalbant, M. V. (2008). Divânü Lugâti’t-Türk grameri-I isim. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
- Parlatır, İ., Gözaydın, N. & Zülfikar, H. (1998). Türkçe sözlük C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tietze, A. (2002).Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı. İstanbul-Wien: Simurg.
- Toparlı, R. & Argunşah, M. (2008). Mu’înü’l-Mürîd. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. (1996). Tarama sözlüğü. Ankara.
- Yüce, N. (1993). Mukaddimetü’l-Edeb. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Abstract
Türk dili, tarihi süreçleri içerisinde değerlendirildiğinde çok geniş bir coğrafyaya
yayılmış, bu coğrafyalarda konuşma ve yazı dili olarak kullanılmıştır. Harezm Türkçesi
de bu süreçler içerisinde gerek dil yapısıyla gerek Karahanlı Türkçesi ile Çağatay
Türkçesi arasında bir geçiş dönemi olması bakımından önemli bir yere sahiptir. Harezm
bölgesind e Arapça ve Farsça büyük öneme sahipti. Ayrıca bölgede zaman içerisinde artan
Türk nüfusuna paralel olarak Türkçe de kullanım sahasını genişletmişti. Ancak bölgede
kullanılan Türkçe farklı Türk boylarının etkisini hissettirmekteydi. Farklı boyların ağız
öz elliklerinin yansıdığı bu bölge dil tarihimiz açısından büyük bir öneme sahiptir.
Harezm Türkçesinin kullanıldığı coğrafya zamanla ilim, kültür ve edebiyat merkezi
haline gelmiş ve bu dönemde Türkçenin pek çok önemli eseri ka leme alınmıştır.
Mukaddimet’ül Edeb, Kıssasü’l Enbiyâ, M u è înü’l Mürîd ve Nehcü’l Ferâdîs bu dönem
eserlerinin önde gelenlerinden olup dönemin dil ve kültürünü, dini toplumsal yaşamını
büyük ölçüde bizlere aktarmaktadır. Çalışmamızda, bu eserlerde geçen günlük hayatta
kullanılan alet eş ya adları etimolojik olarak incelenip, bu adların tarihsel süreç içindeki
durumları ortaya konmaya çalışılmıştır.
References
- Argunşah, M. & Yüksekkaya Sağol, G. (2013). Karahanlıca, Harezmce, Kıpçakça dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Ata, A. (1998a). Nehcü’l-Feradis dizin-sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ata, A. (1998b). Kısâsu’l-Enbiyâ C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ata, A. (2014). Çağatay Türkçesinin ilk devresi Harezm-Altın Ordu Türkçesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Atalay, B. (1986). Divânü Lugât-it-Türk C. I-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Caferoğlu, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Clauson, S. G. (1972). An etimological dictionary of pre-thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press
- Eckmann, J. (1995), Nehcü’l-Feradis metin-tıpkıbasım. S. Tezcan ve H. Zülfikar (Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara.
- Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Nalbant, M. V. (2008). Divânü Lugâti’t-Türk grameri-I isim. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
- Parlatır, İ., Gözaydın, N. & Zülfikar, H. (1998). Türkçe sözlük C. I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tietze, A. (2002).Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı. İstanbul-Wien: Simurg.
- Toparlı, R. & Argunşah, M. (2008). Mu’înü’l-Mürîd. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. (1996). Tarama sözlüğü. Ankara.
- Yüce, N. (1993). Mukaddimetü’l-Edeb. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Historical North East Turkish Language (Khwarezm, Kipchak, Chagatai) |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | December 27, 2024 |
| Submission Date | February 1, 2024 |
| Acceptance Date | December 15, 2024 |
| Published in Issue | Year 2024 Volume: 2024 Issue: 48 |
