Abstract
Seyahat etmek, merak etmeyi, keşfetmeyi ve öğrenme isteğini tatmin etmek için akla gelen ilk eylemdir. Coğrafi keşiflerden itibaren farklı kültürlerin ve kaynakların olduğu coğrafyalar, Batı için bir görme ve keşfetme arzusu haline gelir. Bu arzu daha sonrasında Batı’nın Oryantalist söylemlerini oluşturur. Ulaşım imkânları, teknoloji ve sanayinin gelişimiyle beraber Doğu coğrafyalarına seyahatin yaygınlaşması Batı’nın Doğu’ya daha çok seyahat etmesinin, deneyimlemesinin de önünü açar. Bununla birlikte kurmaca ve gerçek seyahatnameler, bilimkurgu türündeki romanlar, gezegenler arasında yolculuklar, keşif yolculukları, süreli yayınlarda yayınlanan gezi notları gibi birçok gezi edebiyatıyla ilgili eserler, 19. yüzyıl Batı edebiyatında ve Türk edebiyatında giderek arttığı görülür. Hem okuyarak hem de gezerek seyahat etmenin insanın yenidünyaları tanımasını, hayal kurmasını ve yazınsal hayatını etkileyen noktalardır. 19. yüzyıl Türk edebiyatında Servet-i Fünun dergisinin kurucusu Ahmet İhsan bu noktada önemli bir yazar, yayıncı ve gezgindir. Bu makale, Ahmet İhsan’ın seyahat merakına ve Oryantalizm için bir araştırma alanı olan Nil Nehri seyahatine odaklanıyor. 1896 yılında altı hafta süren bu seyahatle, Ahmet İhsan’ın hem antik Mısır’a hem 19. yüzyılının modernleşen Mısır’ına ilişkin beklentileri, merakları, duyguları, gözlem ve izlenimleri Batılı bir Türk gezginin gözünden ele alıyor. 18. yüzyıldan itibaren özellikle Avrupa için bir merak ve ilgi kaynağı olan, giderek bir çalışma ve araştırma alanı haline gelen Mısır’ın modern Türk aydını Ahmet İhsan tarafından nasıl algılandığı araştırılıyor.
Keywords
Ahmet İhsan Servet-i Fünun Altı Hafta Nil’de Seyahat Mısır gezi edebiyatı seyahatname Oryantalizm Osmanlı Oryantalizmi Osmanlı İmparatorluğu.
References
- Ahmet İhsan. (1891a). Avrupa’da ne gördüm? İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmet İhsan. (1891b). Asya-yı Şarkî’ye seyahat. İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmet İhsan. (1896). Altı hafta Nil’de seyahat. İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmet İhsan. (21 Teşrinisani 1312 [3 Aralık 1896]). Suriye’de bir cevelan. Servet-i Fünûn, 12 (299), 164-165.
- Ahmet İhsan. (17 Mart 1321[30 Mart 1905]). Müteveffa Jules Verne. Servet-i Fünûn. 28 (727), 387-388.
- Ahmet İhsan. (2007). Avrupa’da ne gördüm? – Tuna’da bir hafta. (Haz. A. Servantie ve F. Gündoğdu). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Ahmet İhsan. (2018a). Doğu Asya’ya seyahat. (Haz. K. Karabulut). İstanbul: Pales Yayınları.
- Ahmet İhsan. (2018b). Altı hafta Nil’de seyahat. (Haz. K. Karabulut). İstanbul. Pales Yayınları.
- Darugazade Mehmet Emin Efendi. (1880). İstanbul’dan Asya-yı Vusta’ya seyahat. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
- Ahmet Mithat Efendi. (2017). Sayyadane bir cevelan: İzmit Körfezi’nde bir mesire-i saydiyeyi havidir. (Haz. İ. A. Kumsar). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Ali Suavi. (1869). Livingston’un Nil menbaına seyahati. Ulûm Gazetesi. (14), 819-821.
- Asiltürk, B. (1997). Türk Edebiyatında Avrupa seyahatleri (1839-1923). (Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Asiltürk, B. (Winter 2009). Edebiyatın kaynağı olarak seyahatnameler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4 (1-1). 911-995.
- Asiltürk, B. (2016). The image of Europe and Europeans in Ottoman-Turkish travel writing, (Ed. B. Agai vd.) Venturing Beyond Borders-Reflections on Genre, Function and Boundaries in Middle Eastern Travel Writing içinde (29-52). Würzburg.
- Atay, D. (2022). Altı hafta Nil’de seyahat. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 14 Haziran 2024].
- Butor, M. (Kasım-Aralık 2000). Jules Verne’in bazı yapıtlarında yücelim noktası ve Altın Çağ. (Çev. A. Bora). Kitaplık, (44), 109-114.
- Çelik, Z. (2016). Asar-ı Atika: Osmanlı İmparatorluğu’nda arkeoloji siyaseti. (Çev. A. Gür). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
- Çetin Baycanlar, S. (2015). Türk edebiyatında Londra: Oksidentalizm merkezli bir okuma denemesi. Adana: Karahan Kitabevi.
- Deringil, S. (2022). Hal-i vahşet ve bedeviyette yaşarlar: Geç dönem Osmanlı İmparatorluğu ve post-kolonyalizm tartışması. Simgeden millete: II. Abdülhamid’den Mustafa Kemal’e devlet ve millet içinde (165-219). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Direktör Âli Bey. (1898). Seyahat jurnali: İstanbul’dan Bağdat’a ve Hindistan’a. İstanbul: Rauf Bey Kütüphanesi.
- Dinç Kurt, Y. (2008). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında gezi türünün gelişimi (1920-1980). (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
- Ebüzziya, Z. (1989). Ahmet İhsan Tokgöz. TDV İslam Ansiklopedisi. 2, 94-95. [Erişim Tarihi: 8 Mayıs 2024].
- El-Neccar, N. (2022). İslam dünyasında seyahat: Merak, keşif ve tanışma. N. El-Cerrah (Ed.), Ortaçağ’dan 20. Yüzyıla İslam dünyasında seyahat: Doğu gezi edebiyatına dair incelemeler içinde (7-13). (Çev. A. S. Aykut ve N. Merdan). İstanbul: Farabikitap.
- Ercilasun, B. (1996). Ahmet İhsan Tokgöz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Eren Kaya, Fazile. (2019). Nil Nehrinde iki seyyah: Piri Reis ve Evliya Çelebi. E. Gürsoy Naskali (Ed.). Geçmişten günümüze seyahat edebiyatı içinde (671-679). İstanbul: Elginkan Vakfı.
- Fatma Fahrünnisa. (2016). Hüdavendigâr vilayetinde kısmen bir cevelân: Bir İstanbul hanımefendisinin Bursa seyahati. (Haz. İ. Doğan). Ankara: Pegem Akademi.
- Hanliçe, M. (2022). Coğrafi keşifler. İstanbul: Selenge Yayınları.
- [İmzasız]. (17 Kânunuevvel 1308 [29 Aralık 1892]). [Ankara’ya Trenin Gelişi]. Servet-i Fünun, 4 (94), [Kapak Sayfası].
- [İmzasız]. (25 Ağustos 1310/6 Eylül 1894). 1311 Senesine Mahsus Nevsâl-i Servet-i Fünûn. Servet-i Fünûn, 7 (182), 405.
- [İmzasız]. (13 Şubat 1312 [25 Şubat 1897]). Altı Hafta Nil’de Seyahat. Servet-i Fünun, 12 (311), 397.
- [İmzasız]. (Şubat 1892). [Kapak Görseli]. Cook’s Oriental Travellers Gazette, (2), [Kapak Sayfası].
- [İmzasız]. (Mart 1892). [Cook Kumpanyası Doğu Ofis Adresleri]. Cook’s Oriental Travellers Gazette, (3), 3.
- [İmzasız]. (Eylül 1892). Egypt and the Nile. Cook’s Oriental Travellers Gazette, (9), 7.
- Kadri. (1864). Keşf-i Menba-i Nil. Mecmua-i Fünun, (31), 648-658.
- Karateke, H. ve Aynur, H. (2012). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin yazılı kaynakları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Kolbaş, O. (2021). Esîrî’nin Hüsâm-nâme adlı manzum Hac Seyahatnâmesi (İnceleme-metin tenkidi-nesre çeviri-açıklamalar-sözlük-özel adlar dizini). (Doktora tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Koz, M. S. (Kasım-Aralık 2000). Jules Verne’in Türkçedeki serüveni/seçme kaynakça. Kitap-lık. (44). 151-160.
- Levend, A. S. (1957). Türk edebiyatında şehrengizler ve şehrengizlerde İstanbul. İstanbul: Baha Matbaası.
- Löschburg, W. (1998). Seyahatin kültür tarihi. (Çev. J. Traub ve Haz. Z. Aksu Yılmazer). Ankara: Dost Kitabevi.
- Makdisi, U. (2014). Osmanlı oryantalizmi. (Çev. A. Yıldız). Oryantalizm Tartışma Metinleri içinde (271-315). İstanbul: Doğubatı Yayınları.
- Mollaer, F. (2019). Kimlik, tanınma mücadelesi ve şarkiyatçılık. İstanbul: Metis Yayınları.
- Özay Diniz, Y. (2017). Evliya Çelebi’nin acayip ve garip dünyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Özdemir, Z. (2008). Servet-i Fünûn dergisinde seyahat yazıları 1891-1901. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Özgül, M. K. (Haziran-Temmuz-Ağustos 2011). Demir Asâ Demir Çarık. Hece Gezi Özel Sayısı, (174-175-176), 6-28.
- Özkoç, Ö. (2015). Mısır’ın uzun 19. Yüzyılı: Modernleşme, merkezileşme ve özerklik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Öztunçay, B. ve Ertem, Ö. (2019). Tarihin merkezine seyahat: Fotoğraf ve Osmanlı köklerinin yeniden keşfi (1886). İstanbul: ANAMED.
- Öztürk, V. (2024). Bir Osmanlı aydının taşraya bakışı: Ahmet İhsan’ın seyahat yazılarında iç oryantalizm. Türkbilig, (47), 328-347.
- Said, E. (2017). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark anlayışları. (Çev. B. Yıldırım). İstanbul: Metis Yayınları.
- Şahin, E. (2017). Klasik Türk edebiyatı metinlerinde Nil Nehri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (19), 275-312.
- Tezcan, N. (2019). Seyahatname’de gerçekle kurmacanın ince çizgisi: Evliya’nın Nil’in kaynağını görme tutkusu. M. Yalçın (Ed.). Seyyahın Kitabı: Evliya Çelebi Üzerine Makaleler içinde (281-293). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Unat, F. R. (1968). Osmanlı sefirleri ve sefaretnameleri. (Haz. B. S. Baykal). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Üstün, K. (2020). Ahmet İhsan Tokgöz. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 18 Mayıs 2024].
- Verne, J. (2022). Kaptan Antifer’in Harikulade Maceraları. (Çev. H. F. Nemli). İstanbul: Alfa Yayınları. https://www.julesverne.ca/vernebooks/jules-verne_captain-antifer.html [Erişim tarihi: 21 Ekim 2024]
Abstract
Traveling is the first action that comes to mind to satisfy the desire to wonder, explore and learn. Since the geographical disvoveries, geographies with different cultures and resourcas have become a desire to see and discover for the West. This desire later forms the Orientalist discourses of the West. The widespread travel to Eastern geographies with the development of transportation facilities, technology and industry paves the way for the West to travel and experience the East more. With this, works of travel literature such as fictional and real travelogues, science-fiction novels, journeys between planets, voyages of discovery, travel notes published in periodicals, and many other works of travel literature gradually increase in 19th century Western and Turkish literature. These are the points where both reading and traveling affect one's recognition of new worlds, imagination and literary life. In 19th century Turkish literature, Ahmet İhsan, the founder of the journal Servet-i Fünun, was an important writer, publisher and traveler. This article focuses on Ahmet İhsan's interest in travel and his Nile River voyage, a research area for Orientalism. In this six-week trip in 1896, Ahmet İhsan's expectations, curiosities, feelings, observations and impressions of both ancient Egypt and the modernizing Egypt of the 19th century are examined through the eyes of a Western Turkish traveler. Since the 18th century, Egypt has been a source of curiosity and interest especially for Europeans and has gradually become a field of study and research.
Keywords
Ahmet İhsan Servet-i Fünun Altı Hafta Nil’de Seyahat Egypt travel literatur travel writing Orientalism Ottoman Orientalism Ottoman Empire.
References
- Ahmet İhsan. (1891a). Avrupa’da ne gördüm? İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmet İhsan. (1891b). Asya-yı Şarkî’ye seyahat. İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmet İhsan. (1896). Altı hafta Nil’de seyahat. İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmet İhsan. (21 Teşrinisani 1312 [3 Aralık 1896]). Suriye’de bir cevelan. Servet-i Fünûn, 12 (299), 164-165.
- Ahmet İhsan. (17 Mart 1321[30 Mart 1905]). Müteveffa Jules Verne. Servet-i Fünûn. 28 (727), 387-388.
- Ahmet İhsan. (2007). Avrupa’da ne gördüm? – Tuna’da bir hafta. (Haz. A. Servantie ve F. Gündoğdu). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Ahmet İhsan. (2018a). Doğu Asya’ya seyahat. (Haz. K. Karabulut). İstanbul: Pales Yayınları.
- Ahmet İhsan. (2018b). Altı hafta Nil’de seyahat. (Haz. K. Karabulut). İstanbul. Pales Yayınları.
- Darugazade Mehmet Emin Efendi. (1880). İstanbul’dan Asya-yı Vusta’ya seyahat. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası.
- Ahmet Mithat Efendi. (2017). Sayyadane bir cevelan: İzmit Körfezi’nde bir mesire-i saydiyeyi havidir. (Haz. İ. A. Kumsar). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Ali Suavi. (1869). Livingston’un Nil menbaına seyahati. Ulûm Gazetesi. (14), 819-821.
- Asiltürk, B. (1997). Türk Edebiyatında Avrupa seyahatleri (1839-1923). (Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Asiltürk, B. (Winter 2009). Edebiyatın kaynağı olarak seyahatnameler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4 (1-1). 911-995.
- Asiltürk, B. (2016). The image of Europe and Europeans in Ottoman-Turkish travel writing, (Ed. B. Agai vd.) Venturing Beyond Borders-Reflections on Genre, Function and Boundaries in Middle Eastern Travel Writing içinde (29-52). Würzburg.
- Atay, D. (2022). Altı hafta Nil’de seyahat. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 14 Haziran 2024].
- Butor, M. (Kasım-Aralık 2000). Jules Verne’in bazı yapıtlarında yücelim noktası ve Altın Çağ. (Çev. A. Bora). Kitaplık, (44), 109-114.
- Çelik, Z. (2016). Asar-ı Atika: Osmanlı İmparatorluğu’nda arkeoloji siyaseti. (Çev. A. Gür). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
- Çetin Baycanlar, S. (2015). Türk edebiyatında Londra: Oksidentalizm merkezli bir okuma denemesi. Adana: Karahan Kitabevi.
- Deringil, S. (2022). Hal-i vahşet ve bedeviyette yaşarlar: Geç dönem Osmanlı İmparatorluğu ve post-kolonyalizm tartışması. Simgeden millete: II. Abdülhamid’den Mustafa Kemal’e devlet ve millet içinde (165-219). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Direktör Âli Bey. (1898). Seyahat jurnali: İstanbul’dan Bağdat’a ve Hindistan’a. İstanbul: Rauf Bey Kütüphanesi.
- Dinç Kurt, Y. (2008). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında gezi türünün gelişimi (1920-1980). (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.
- Ebüzziya, Z. (1989). Ahmet İhsan Tokgöz. TDV İslam Ansiklopedisi. 2, 94-95. [Erişim Tarihi: 8 Mayıs 2024].
- El-Neccar, N. (2022). İslam dünyasında seyahat: Merak, keşif ve tanışma. N. El-Cerrah (Ed.), Ortaçağ’dan 20. Yüzyıla İslam dünyasında seyahat: Doğu gezi edebiyatına dair incelemeler içinde (7-13). (Çev. A. S. Aykut ve N. Merdan). İstanbul: Farabikitap.
- Ercilasun, B. (1996). Ahmet İhsan Tokgöz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Eren Kaya, Fazile. (2019). Nil Nehrinde iki seyyah: Piri Reis ve Evliya Çelebi. E. Gürsoy Naskali (Ed.). Geçmişten günümüze seyahat edebiyatı içinde (671-679). İstanbul: Elginkan Vakfı.
- Fatma Fahrünnisa. (2016). Hüdavendigâr vilayetinde kısmen bir cevelân: Bir İstanbul hanımefendisinin Bursa seyahati. (Haz. İ. Doğan). Ankara: Pegem Akademi.
- Hanliçe, M. (2022). Coğrafi keşifler. İstanbul: Selenge Yayınları.
- [İmzasız]. (17 Kânunuevvel 1308 [29 Aralık 1892]). [Ankara’ya Trenin Gelişi]. Servet-i Fünun, 4 (94), [Kapak Sayfası].
- [İmzasız]. (25 Ağustos 1310/6 Eylül 1894). 1311 Senesine Mahsus Nevsâl-i Servet-i Fünûn. Servet-i Fünûn, 7 (182), 405.
- [İmzasız]. (13 Şubat 1312 [25 Şubat 1897]). Altı Hafta Nil’de Seyahat. Servet-i Fünun, 12 (311), 397.
- [İmzasız]. (Şubat 1892). [Kapak Görseli]. Cook’s Oriental Travellers Gazette, (2), [Kapak Sayfası].
- [İmzasız]. (Mart 1892). [Cook Kumpanyası Doğu Ofis Adresleri]. Cook’s Oriental Travellers Gazette, (3), 3.
- [İmzasız]. (Eylül 1892). Egypt and the Nile. Cook’s Oriental Travellers Gazette, (9), 7.
- Kadri. (1864). Keşf-i Menba-i Nil. Mecmua-i Fünun, (31), 648-658.
- Karateke, H. ve Aynur, H. (2012). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin yazılı kaynakları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Kolbaş, O. (2021). Esîrî’nin Hüsâm-nâme adlı manzum Hac Seyahatnâmesi (İnceleme-metin tenkidi-nesre çeviri-açıklamalar-sözlük-özel adlar dizini). (Doktora tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Koz, M. S. (Kasım-Aralık 2000). Jules Verne’in Türkçedeki serüveni/seçme kaynakça. Kitap-lık. (44). 151-160.
- Levend, A. S. (1957). Türk edebiyatında şehrengizler ve şehrengizlerde İstanbul. İstanbul: Baha Matbaası.
- Löschburg, W. (1998). Seyahatin kültür tarihi. (Çev. J. Traub ve Haz. Z. Aksu Yılmazer). Ankara: Dost Kitabevi.
- Makdisi, U. (2014). Osmanlı oryantalizmi. (Çev. A. Yıldız). Oryantalizm Tartışma Metinleri içinde (271-315). İstanbul: Doğubatı Yayınları.
- Mollaer, F. (2019). Kimlik, tanınma mücadelesi ve şarkiyatçılık. İstanbul: Metis Yayınları.
- Özay Diniz, Y. (2017). Evliya Çelebi’nin acayip ve garip dünyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Özdemir, Z. (2008). Servet-i Fünûn dergisinde seyahat yazıları 1891-1901. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Özgül, M. K. (Haziran-Temmuz-Ağustos 2011). Demir Asâ Demir Çarık. Hece Gezi Özel Sayısı, (174-175-176), 6-28.
- Özkoç, Ö. (2015). Mısır’ın uzun 19. Yüzyılı: Modernleşme, merkezileşme ve özerklik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Öztunçay, B. ve Ertem, Ö. (2019). Tarihin merkezine seyahat: Fotoğraf ve Osmanlı köklerinin yeniden keşfi (1886). İstanbul: ANAMED.
- Öztürk, V. (2024). Bir Osmanlı aydının taşraya bakışı: Ahmet İhsan’ın seyahat yazılarında iç oryantalizm. Türkbilig, (47), 328-347.
- Said, E. (2017). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark anlayışları. (Çev. B. Yıldırım). İstanbul: Metis Yayınları.
- Şahin, E. (2017). Klasik Türk edebiyatı metinlerinde Nil Nehri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (19), 275-312.
- Tezcan, N. (2019). Seyahatname’de gerçekle kurmacanın ince çizgisi: Evliya’nın Nil’in kaynağını görme tutkusu. M. Yalçın (Ed.). Seyyahın Kitabı: Evliya Çelebi Üzerine Makaleler içinde (281-293). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Unat, F. R. (1968). Osmanlı sefirleri ve sefaretnameleri. (Haz. B. S. Baykal). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Üstün, K. (2020). Ahmet İhsan Tokgöz. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. [Erişim Tarihi: 18 Mayıs 2024].
- Verne, J. (2022). Kaptan Antifer’in Harikulade Maceraları. (Çev. H. F. Nemli). İstanbul: Alfa Yayınları. https://www.julesverne.ca/vernebooks/jules-verne_captain-antifer.html [Erişim tarihi: 21 Ekim 2024]
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Modern Turkish Literature in Turkiye Field |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 26, 2025 |
| Submission Date | July 5, 2024 |
| Acceptance Date | November 2, 2024 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 2025 Issue: 49 |
