Abstract
Diese Studie untersucht nicht nur die funktionale Rolle der Musik im Glaubenssystem des Alevitentums, sondern analysiert auch, wie der Glaube durch musikalische Formen wie „Nefes“ und „Semah“, die grundlegende musikalische Merkmale aufweisen, ausgedrückt wird. Der Alevitismus, der über einen langen Zeitraum hinweg innerhalb der mündlichen Tradition fortbesteht, betrachtet Musik nicht bloß als ästhetisches Element, sondern als ein religiöses Phänomen und nutzt sie als Medium für kulturelle und gesellschaftliche Überlieferung. Die im alevitischen Glaubenssystem zentral verankerten „Nefes“-Gesänge behandeln Themen wie Ratschläge, göttliche Liebe, das Ideal des vollkommenen Menschen (Insân-ı Kâmil) und eine kritisch-reflektierende Denkweise über das gesellschaftliche Leben. „Semah“-Tänze wiederum stellen rituelle Tanzformen dar, in denen sich Körper, Musik und Glaube vereinen, und sind ein unverzichtbarer Bestandteil der Cem-Zeremonie. Der Artikel analysiert eingehend die historischen Ursprünge, Aufführungskontexte und symbolischen Bedeutungen dieser Formen und beleuchtet ihre zentrale Rolle sowohl in der individuellen Glaubenserfahrung als auch im Aufbau kollektiver Identität. Es wird dargelegt, wie diese musikalischen Elemente – begleitet von traditionellen Instrumenten wie der Bağlama – aufgeführt werden und mit religiösen sowie kulturellen Erbestrukturen in Verbindung stehen. Die Studie zielt darauf ab, aufzuzeigen, dass alevitische Musik nicht nur ein Mittel der Andacht ist, sondern auch eine Form der Macht- und Identitätsbekundung darstellt. In diesem Zusammenhang wird deutlich, dass Musik im alevitischen Kontext eine bedeutende Rolle für die Glaubensweitergabe, die sozio-kulturelle Solidarität und die Bewahrung historischer Strukturen spielt. „Nefes“ und „Semah“ artikulieren die mystischen, ethischen und gesellschaftlichen Aspekte des Alevitentums durch Musik und bieten zugleich tiefgehende Einblicke in die rituelle und symbolische Welt dieses Glaubenssystems.
References
- Amos, D. B. (1971). Toward a definition of folklore in context. Journal of American Folklore, 84 (331), 3-15.
- Ayaz, N. Ve Sultanova, A. (2013). “Mevlevilik ve Bektaşılığın Simgesi Olan Ayin ve Ayin Müziğinin Karşılıklı Tahlili”. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2 (7), 119-134.
- Baharlu, İ. (2020). “Tasavvuf Klasikleri Eşliğinde Safevîler Öncesinde Sema (Semah)”. Journal Of Alevism-Bektashism Studies, (22), 179-198.
- Bauman, R. (1975). Verbal art as performance- The keying of perfomance. American Anthropologist New Series, 77(2), 290-311.
- Bezirci, Asım. (1986). Pir Sultan: Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Bütün Şiirleri. İstanbul: Say Yayınları.
- Demir, E. ve Demir, S. (2022). “Günümüz Eskişehir Cemlerinde İcra Edilen Semahların Tespiti, Müzikal Analizi ve Bu Semahların Müzik-Dans Bağlamında Geçirdiği Değişimler”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (126), 220-234.
- Duygulu, M. (1997). Alevi-Bektaşi Müziğinde Deyişler. İstanbul: Sistem Ofset.
- Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
- Erol, A. (2009a). Müzik Üzerine Düşünmek. Birinci Baskı, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Erol, A. (2015). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Erol, A. (2007). “Alevi-Bektaşi Müziğindeki Çeşitliliği İncelemek”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni, Cilt:2, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 301-320.
- Güllü, U. (2022). Trt Türk Halk Müziği Repertuvarında Bulunan Semâh Formundaki Türkülerin Makamsal Geçki ve Ritmik Kalıplar Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
- Kara, H. (1999). Alevi İnanışları ve Ritüelleri. Ankara: Akademi Yayınları.
- Mustan Dönmez, B. (2010). “Alevi Cem Ritüelinde Canlandırılan Kırklar Söylencesinin ‘Şiir-Müzik-Dans’ İle İlişkisi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3(14), 191-199.
- Ocak, A.Y. (2007). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, Altıncı Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Ong, Walter J. (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon). İstanbul: Metis Yayınları. (1982, 2014)
- Ong, Walter. J. (2007). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon). Dördüncü Baskı, İstanbul: Metis Yayınları. (1982, 2007)
- Özavcı, K. (2024). “Ekrem Çelebi’nin “Sarı Yazma” Eserinde İcra Tekniğinin İncelenmesi”. Avrasya Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Dergisi (17), 2.
- Özmen, H. (2011). Alevilikte İnanç, İbadet ve Müzik. İzmir: Cem Yayınları.
- Öztürk, G. (2006). Ege Bölgesi Semahları ile Doğu Anadolu Semahlarının Söz ve Ezgi Yapıları Bakımından Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Öztürk, M. (2015). Alevilik ve Semah: Müzikal ve Manevi Bir İbadet. İstanbul: Bilgi Yayınları.
- Parlak, E. P. (2010). Alevi-Bektaşi Müzik Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Yaman, A. (2002). Alevilikte Cem ve Semah. Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
- Yöre, S. (2011). “Alevi Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (60), 219-244.
- (Erişim adresi: https://kulturbilinci.org/tr-tr/seminerler/kirklar-meclisinde-cem-olan-canlar), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://www.kktcakm.com/kirklar-cemi/), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://depositphotos.com/photo/dancing-cranes-ritual-marriage-dance-cranes-red-crowned-crane-scientific-387697596.html ), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://sehrimantalya.com/abdal-musa-da-gorkemli-anma/17939/), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
Abstract
Bu çalışma, Alevilik inanç sistemi içinde müziğin işlevsel rolünü ifade etmenin dışında “nefes” ve “semah” gibi temel müzikal özellik taşıyan formlar aracılığıyla inancın nasıl ifade edildiğini incelemektedir. Uzun bir süreyi kapsayan ve sözlü kültür geleneği içerisinde varlığını sürdüren Alevilik, müziği yalnızca estetik bir unsur olarak görmenin dışında dini bir olgu olarak görülmekte, kültürel ve toplumsal bir aktarım aracı olarak kullanılmaktadır. Alevi inanç yapısında önemli bir yeri temsil eden nefesler; öğüt, ilahi aşk, insan-ı kâmil anlayışı ve toplumsal yaşanılan eleştirel düşünce sistemi gibi temaları içermektedir. Semahlar ise bedenin müzikle ve inançla bütünleştiği ritüel dans biçimleri olarak cem ibadetinin vazgeçilmez unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Makale, nefes ve semahların tarihsel kökenleri, icra bağlamları ve içerdiği sembolik anlamları derinlemesine ele almakta; bu formların hem bireysel inanç deneyiminde hem de toplumsal kimlik inşasında oynadığı merkezi rolü analiz etmektedir. Bu müzikal unsurların bağlama gibi geleneksel çalgılar eşliğinde nasıl icra edildiği, hangi dini ve kültürel miraslarla ilişkilendirildiği anlatılmaktadır. Çalışma, Alevi müziğinin sadece bir ibadet araç olmadığı, ayrıca bir güç ve kimlik ifadesi olarak ne şekilde anlam kazandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, müziğin Alevi toplulukları arasında inanç aktarımı, sosyo-kültürel dayanışma ve tarihsel yapılanmanın korunması açısından büyük bir önem taşımaktadır. Nefes ve semahlar, Aleviliğin mistik, ahlaki ve toplumsal yönlerini müzik aracılığıyla dile getirirken, aynı zamanda bu inanç sisteminin ritüel ve sembolik dünyasına dair derin ipuçları da sunmaktadır.
Keywords
References
- Amos, D. B. (1971). Toward a definition of folklore in context. Journal of American Folklore, 84 (331), 3-15.
- Ayaz, N. Ve Sultanova, A. (2013). “Mevlevilik ve Bektaşılığın Simgesi Olan Ayin ve Ayin Müziğinin Karşılıklı Tahlili”. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2 (7), 119-134.
- Baharlu, İ. (2020). “Tasavvuf Klasikleri Eşliğinde Safevîler Öncesinde Sema (Semah)”. Journal Of Alevism-Bektashism Studies, (22), 179-198.
- Bauman, R. (1975). Verbal art as performance- The keying of perfomance. American Anthropologist New Series, 77(2), 290-311.
- Bezirci, Asım. (1986). Pir Sultan: Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Bütün Şiirleri. İstanbul: Say Yayınları.
- Demir, E. ve Demir, S. (2022). “Günümüz Eskişehir Cemlerinde İcra Edilen Semahların Tespiti, Müzikal Analizi ve Bu Semahların Müzik-Dans Bağlamında Geçirdiği Değişimler”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (126), 220-234.
- Duygulu, M. (1997). Alevi-Bektaşi Müziğinde Deyişler. İstanbul: Sistem Ofset.
- Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
- Erol, A. (2009a). Müzik Üzerine Düşünmek. Birinci Baskı, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Erol, A. (2015). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Erol, A. (2007). “Alevi-Bektaşi Müziğindeki Çeşitliliği İncelemek”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni, Cilt:2, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 301-320.
- Güllü, U. (2022). Trt Türk Halk Müziği Repertuvarında Bulunan Semâh Formundaki Türkülerin Makamsal Geçki ve Ritmik Kalıplar Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
- Kara, H. (1999). Alevi İnanışları ve Ritüelleri. Ankara: Akademi Yayınları.
- Mustan Dönmez, B. (2010). “Alevi Cem Ritüelinde Canlandırılan Kırklar Söylencesinin ‘Şiir-Müzik-Dans’ İle İlişkisi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3(14), 191-199.
- Ocak, A.Y. (2007). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, Altıncı Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Ong, Walter J. (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon). İstanbul: Metis Yayınları. (1982, 2014)
- Ong, Walter. J. (2007). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon). Dördüncü Baskı, İstanbul: Metis Yayınları. (1982, 2007)
- Özavcı, K. (2024). “Ekrem Çelebi’nin “Sarı Yazma” Eserinde İcra Tekniğinin İncelenmesi”. Avrasya Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Dergisi (17), 2.
- Özmen, H. (2011). Alevilikte İnanç, İbadet ve Müzik. İzmir: Cem Yayınları.
- Öztürk, G. (2006). Ege Bölgesi Semahları ile Doğu Anadolu Semahlarının Söz ve Ezgi Yapıları Bakımından Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Öztürk, M. (2015). Alevilik ve Semah: Müzikal ve Manevi Bir İbadet. İstanbul: Bilgi Yayınları.
- Parlak, E. P. (2010). Alevi-Bektaşi Müzik Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Yaman, A. (2002). Alevilikte Cem ve Semah. Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
- Yöre, S. (2011). “Alevi Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (60), 219-244.
- (Erişim adresi: https://kulturbilinci.org/tr-tr/seminerler/kirklar-meclisinde-cem-olan-canlar), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://www.kktcakm.com/kirklar-cemi/), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://depositphotos.com/photo/dancing-cranes-ritual-marriage-dance-cranes-red-crowned-crane-scientific-387697596.html ), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://sehrimantalya.com/abdal-musa-da-gorkemli-anma/17939/), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
Abstract
This study examines not only the functional role of music within the Alevi belief system, but also how fundamental musical forms such as nefes and semah serve as mediums for expressing religious faith. Alevi tradition, which has endured through centuries as part of an oral cultural heritage, regards music not merely as an aesthetic element, but as a religious phenomenon and a vital instrument for cultural and social transmission. Nefes, which hold a significant place in Alevi religious thought, convey themes such as moral advice, divine love, the concept of the perfect human (insan-ı kâmil), and a critical reflection on societal experiences. Semah, on the other hand, is a ritual dance where the body harmonizes with music and belief, forming an indispensable part of the cem ceremonies. This article delves into the historical origins, performative contexts, and symbolic meanings of nefes and semah, analyzing the central role these forms play both in individual religious experiences and in the construction of collective identity. It also discusses how these musical expressions are performed with traditional instruments such as the bağlama and explores their connection to broader religious and cultural legacies. The study aims to demonstrate that Alevi music is not merely a vehicle for worship, but also functions as a powerful means of identity and resistance. In this context, music plays a crucial role in transmitting faith, fostering socio-cultural solidarity, and preserving historical continuity among Alevi communities. Through nefes and semah, the mystical, ethical, and social dimensions of Alevism are articulated musically, while also offering profound insights into the ritualistic and symbolic universe of the belief system.
Keywords
References
- Amos, D. B. (1971). Toward a definition of folklore in context. Journal of American Folklore, 84 (331), 3-15.
- Ayaz, N. Ve Sultanova, A. (2013). “Mevlevilik ve Bektaşılığın Simgesi Olan Ayin ve Ayin Müziğinin Karşılıklı Tahlili”. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2 (7), 119-134.
- Baharlu, İ. (2020). “Tasavvuf Klasikleri Eşliğinde Safevîler Öncesinde Sema (Semah)”. Journal Of Alevism-Bektashism Studies, (22), 179-198.
- Bauman, R. (1975). Verbal art as performance- The keying of perfomance. American Anthropologist New Series, 77(2), 290-311.
- Bezirci, Asım. (1986). Pir Sultan: Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Bütün Şiirleri. İstanbul: Say Yayınları.
- Demir, E. ve Demir, S. (2022). “Günümüz Eskişehir Cemlerinde İcra Edilen Semahların Tespiti, Müzikal Analizi ve Bu Semahların Müzik-Dans Bağlamında Geçirdiği Değişimler”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (126), 220-234.
- Duygulu, M. (1997). Alevi-Bektaşi Müziğinde Deyişler. İstanbul: Sistem Ofset.
- Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
- Erol, A. (2009a). Müzik Üzerine Düşünmek. Birinci Baskı, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Erol, A. (2015). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Erol, A. (2007). “Alevi-Bektaşi Müziğindeki Çeşitliliği İncelemek”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni, Cilt:2, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 301-320.
- Güllü, U. (2022). Trt Türk Halk Müziği Repertuvarında Bulunan Semâh Formundaki Türkülerin Makamsal Geçki ve Ritmik Kalıplar Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
- Kara, H. (1999). Alevi İnanışları ve Ritüelleri. Ankara: Akademi Yayınları.
- Mustan Dönmez, B. (2010). “Alevi Cem Ritüelinde Canlandırılan Kırklar Söylencesinin ‘Şiir-Müzik-Dans’ İle İlişkisi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 3(14), 191-199.
- Ocak, A.Y. (2007). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, Altıncı Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Ong, Walter J. (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon). İstanbul: Metis Yayınları. (1982, 2014)
- Ong, Walter. J. (2007). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. (Çev. Sema Postacıoğlu Banon). Dördüncü Baskı, İstanbul: Metis Yayınları. (1982, 2007)
- Özavcı, K. (2024). “Ekrem Çelebi’nin “Sarı Yazma” Eserinde İcra Tekniğinin İncelenmesi”. Avrasya Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Dergisi (17), 2.
- Özmen, H. (2011). Alevilikte İnanç, İbadet ve Müzik. İzmir: Cem Yayınları.
- Öztürk, G. (2006). Ege Bölgesi Semahları ile Doğu Anadolu Semahlarının Söz ve Ezgi Yapıları Bakımından Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Öztürk, M. (2015). Alevilik ve Semah: Müzikal ve Manevi Bir İbadet. İstanbul: Bilgi Yayınları.
- Parlak, E. P. (2010). Alevi-Bektaşi Müzik Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Yaman, A. (2002). Alevilikte Cem ve Semah. Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
- Yöre, S. (2011). “Alevi Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (60), 219-244.
- (Erişim adresi: https://kulturbilinci.org/tr-tr/seminerler/kirklar-meclisinde-cem-olan-canlar), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://www.kktcakm.com/kirklar-cemi/), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://depositphotos.com/photo/dancing-cranes-ritual-marriage-dance-cranes-red-crowned-crane-scientific-387697596.html ), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
- (Erişim adresi: https://sehrimantalya.com/abdal-musa-da-gorkemli-anma/17939/), (Erişim tarihi: 25.04.2025).
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Music (Other) |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | May 29, 2025 |
| Publication Date | |
| Submission Date | April 14, 2025 |
| Acceptance Date | May 24, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 8 Issue: 2 |