The Biographer and the Biographical Subject: Exploring the Depths of a Literary and Historical Relationship
Abstract
This article examines the multifaceted relationship between the biographer and the biographical subject, a fundamental element of the biography genre. Biography, as a literary and historical genre, transcends the mere narration of an individual's life; it represents a complex narrative form situated at the intersection of history, literature, sociology, and psychology. The article explores the historical development of biography, tracing its evolution from Ancient Greece and Rome to the present day. Beginning with Plutarch’s Parallel Lives, the genre progressed through the Middle Ages with hagiographies focusing on religious figures, evolved into more secular forms during the Renaissance emphasizing individual achievements, and in Turkish literature, it was rooted in the 15th century with Ali Şir Nevâî’s Mecâlisü’n-Nefâis. Subsequently, during the Tanzimat period, biography adopted a more objective and critical character under Western influence, and in the Republican era, it gained a systematic and academic dimension, further enriched in the modern period by psychological and sociological analyses. The article also discusses in detail the criteria influencing the biographer’s choice of subject, emphasizing factors such as societal significance, dramatic life events, availability of sources, and the author’s ideological standpoint. The biographer’s attitude toward the subject-whether admiration, hostility, or neutrality-directly shapes the character of the work. Ideal biographical writing prioritizes respect, honesty, objectivity, and thorough research. The biographer should present a balanced and reliable portrait by situating the subject’s life within both personal and broader social and cultural contexts. Enriched with examples from Turkish and world literature, the article analyzes both theoretical and practical aspects of biographical writing, demonstrating how the biographer-subject relationship influences the literary and historical value of biographies. Ultimately, biography emerges not merely as an individual life story but as a rich narrative form intersecting history, culture, and literature.
References
- Akyıldız, A. (2017). Haremin Padişahı Valide Sultan: Harem’de Hayat ve Teşkilat. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Atay, F. R. (2023). Çankaya. İstanbul: Pozitif Yayınları.
- Aydemir, Ş. S. (2009). İkinci Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Aydemir, Ş. S. (2020). Tek Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Aydemir, Ş. S. (2022). Enver Paşa. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Ayvazoğlu, B. (2014a). He’nin İki Gözü İki Çeşme. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Ayvazoğlu, B. (2014b). Yunus Ne Hoş Demişsin. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Aziz Augustinus. (2023). İtiraflar (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
- Caine, B. (2019). Biyografi ve Tarih (M. Sözen, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- de Haan, B. (2024). Kişiselleştirilmiş Tarih: Biyokurgu, Kaynak Eleştirisi ve Biyografinin Eleştirel Değeri Üzerine. H. Renders, B. de Haan, J. Harsma (Haz.), Biyografik Dönemeç içinde (ss. 103). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
- Ellmann, R. (2012). James Joyce Hayatı ve Eserleri (Z. Afşar, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Gölpınarlı, A. (2010). Mevlana Celaleddin-Hayatı, Eserleri, Felsefesi. İstanbul: İnkılap Yayınları.
- Halbwaschs, M. (2017). Kolektif Hafıza (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
- Isaacson, W. (2018). Steve Jobs (D. Körpe, Çev.). İstanbul: Domingo Yayınları.
- Kırmızı, A. (2014). Avlonyalı Ferid Paşa: Bir Ömür Devlet. İstanbul: Klasik Yayınları.
- Koorts, L. (2024). Sevilen ve Sevilmeyen Liderler: Apartheid ve Apartheid Sonrası Afrikaner Biyografisi. H. Renders, B. de Haan, J. Harsma (Haz.), Biyografik Dönemeç içinde (ss. 255-281). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
- Lässig, S. (2013). Modern Tarihte Biyografi-Biyografide Modern Tarihyazımı. A. Kırmızı (Ed.), Otur Baştan Yaz Beni: Oto/Biyografiye Taze Bakışlar içinde (ss. 29-58). İstanbul: Küre Yayınları.
- Lee, H. (2009). Biography: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
- Loriga, S. (2024). Geçmişin Çoğulluğu: Tarihsel Zaman ve Biyografinin Yeniden Keşfi. H. Renders, B. de Haan, J. Harsma (Haz.), Biyografik Dönemeç içinde (ss. 63-82). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
- Necatigil, B. (2004). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.
- Roberts, A. (2023). Napoleon Hayatı (B. Uzunköprü, Çev.). İstanbul: Kronik İstanbul.
- Saraç, Z. (2024). Kitap Tanıtımı/Book Review: Napoleon-Hayatı, Çev: Barbaros Uzunköprü, Kronik Yayınları, İstanbul 2023. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 932-937.
- Service, R. (2014). Lenin (S. Kaya, Çev.). Ankara: Abis Yayınları.
- Stalin, J. (1968). Lenin. (S. Çağan, Çev.). İstanbul: Habora Kitabevi.
- Stanford, M. (2013). Tarihin İncelenmesi İçin Bir Kılavuz (C. Cemgil, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Tolasa, H. (2002). Sehî, Latifî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Vasari, G. (2024). Sanatçıların Hayat Hikâyeleri (E. Gökteke, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Zweig, S. (2019). Marie Antoinette (T. Turan, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
Abstract
Bu makale, biyografi türünün temel unsurlarından biyografi yazarı ile biyografik özne arasındaki çok boyutlu ilişkiyi incelemektedir. Biyografi, bir kişinin yaşamını anlatmanın ötesinde tarih, edebiyat, sosyoloji ve psikoloji disiplinlerinin kesiştiği çok katmanlı bir anlatı biçimidir. Makalede biyografinin tarihsel gelişimi ele alınarak Antik Yunan ve Roma’dan günümüze biyografinin nasıl evrildiği açıklanmaktadır. Plutarkhos’un Paralel Hayatlar’ından başlayarak Orta Çağ’da dinî figürlerin yaşamlarını anlatan hagiografilerle devam eden biyografi türü, Rönesans döneminde daha seküler ve bireysel başarıları ön plana çıkaran biçimler kazanmıştır. Türk edebiyatında ise biyografi, XV. yüzyılda Ali Şir Nevâyî’nin Mecâlisü’n-Nefâis adlı tezkiresiyle temellenmiş, Tanzimat döneminde Batı etkisiyle daha nesnel ve eleştirel bir nitelik kazanmış, Cumhuriyet döneminde ise sistematik ve akademik bir boyut kazanarak modern dönemde psikolojik ve sosyolojik analizlerle zenginleşmiştir. Makalede ayrıca, biyografi yazarının özne seçiminde etkili olan kriterler detaylı olarak ele alınmaktadır. Toplumsal önem, dramatik yaşam öyküsü, kaynaklara erişilebilirlik ve yazarın ideolojik bakış açısı gibi faktörlerin belirleyici olduğu vurgulanmaktadır. Biyografi yazarının özneye yaklaşımı hayranlık, düşmanlık veya tarafsızlık şeklinde olabilir ve bu yaklaşım eserin karakterini doğrudan etkiler. İdeal biyografi yazarlığında ise saygı, dürüstlük, nesnellik ve kapsamlı araştırma ön plandadır. Yazar, öznenin yaşamını hem bireysel hem de yaşadığı dönemin sosyal ve kültürel bağlamı içinde değerlendirerek dengeli ve güvenilir bir portre sunmalıdır. Makale, Türk ve dünya edebiyatından örneklerle zenginleştirilerek biyografi yazarlığının teorik ve pratik yönlerini ele almakta ve yazar-özne ilişkisinin biyografinin edebî ve tarihsel değerine nasıl yön verdiğini ortaya koymaktadır.
References
- Akyıldız, A. (2017). Haremin Padişahı Valide Sultan: Harem’de Hayat ve Teşkilat. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Atay, F. R. (2023). Çankaya. İstanbul: Pozitif Yayınları.
- Aydemir, Ş. S. (2009). İkinci Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Aydemir, Ş. S. (2020). Tek Adam. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Aydemir, Ş. S. (2022). Enver Paşa. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Ayvazoğlu, B. (2014a). He’nin İki Gözü İki Çeşme. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Ayvazoğlu, B. (2014b). Yunus Ne Hoş Demişsin. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Aziz Augustinus. (2023). İtiraflar (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
- Caine, B. (2019). Biyografi ve Tarih (M. Sözen, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- de Haan, B. (2024). Kişiselleştirilmiş Tarih: Biyokurgu, Kaynak Eleştirisi ve Biyografinin Eleştirel Değeri Üzerine. H. Renders, B. de Haan, J. Harsma (Haz.), Biyografik Dönemeç içinde (ss. 103). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
- Ellmann, R. (2012). James Joyce Hayatı ve Eserleri (Z. Afşar, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Gölpınarlı, A. (2010). Mevlana Celaleddin-Hayatı, Eserleri, Felsefesi. İstanbul: İnkılap Yayınları.
- Halbwaschs, M. (2017). Kolektif Hafıza (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık.
- Isaacson, W. (2018). Steve Jobs (D. Körpe, Çev.). İstanbul: Domingo Yayınları.
- Kırmızı, A. (2014). Avlonyalı Ferid Paşa: Bir Ömür Devlet. İstanbul: Klasik Yayınları.
- Koorts, L. (2024). Sevilen ve Sevilmeyen Liderler: Apartheid ve Apartheid Sonrası Afrikaner Biyografisi. H. Renders, B. de Haan, J. Harsma (Haz.), Biyografik Dönemeç içinde (ss. 255-281). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
- Lässig, S. (2013). Modern Tarihte Biyografi-Biyografide Modern Tarihyazımı. A. Kırmızı (Ed.), Otur Baştan Yaz Beni: Oto/Biyografiye Taze Bakışlar içinde (ss. 29-58). İstanbul: Küre Yayınları.
- Lee, H. (2009). Biography: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
- Loriga, S. (2024). Geçmişin Çoğulluğu: Tarihsel Zaman ve Biyografinin Yeniden Keşfi. H. Renders, B. de Haan, J. Harsma (Haz.), Biyografik Dönemeç içinde (ss. 63-82). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
- Necatigil, B. (2004). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.
- Roberts, A. (2023). Napoleon Hayatı (B. Uzunköprü, Çev.). İstanbul: Kronik İstanbul.
- Saraç, Z. (2024). Kitap Tanıtımı/Book Review: Napoleon-Hayatı, Çev: Barbaros Uzunköprü, Kronik Yayınları, İstanbul 2023. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 932-937.
- Service, R. (2014). Lenin (S. Kaya, Çev.). Ankara: Abis Yayınları.
- Stalin, J. (1968). Lenin. (S. Çağan, Çev.). İstanbul: Habora Kitabevi.
- Stanford, M. (2013). Tarihin İncelenmesi İçin Bir Kılavuz (C. Cemgil, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Tolasa, H. (2002). Sehî, Latifî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Vasari, G. (2024). Sanatçıların Hayat Hikâyeleri (E. Gökteke, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Zweig, S. (2019). Marie Antoinette (T. Turan, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Modern Turkish Literature in Turkiye Field |
| Journal Section | Araştırma Makaleleri |
| Authors | |
| Early Pub Date | June 29, 2025 |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | May 2, 2025 |
| Acceptance Date | June 28, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 15 |
- Article Files