Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 15 Sayı: 1, 383 - 411, 30.06.2025
Öz
In this study, it was aimed to determine the modes of representation in a 4th grade primary school science textbook and to analyze them in terms of various criteria. In this study, in which document analysis was used, the 4th grade science textbook was used as source of data. As a result of the content analysis of the modes of representation in the science textbook, it was determined that there were mostly photographs among the mode types, the modes used were mostly clearly expressed, the relationship between the mode and the text was sufficient, but the links that lead students to the mode were weak, and the caption features of the modes were mostly appropriate. The book also contained inaccurate, incomplete and ambiguous modes that may cause students to mislearn the content. In line with these results, it is suggested that different types of modes should be used in science textbooks in line with the content of all units. Improving the quality of existing modes in science textbooks is also among the recommendations of the study
Anahtar Kelimeler
Modes of representation Srimary school science education Science textbook.
Kaynakça
- Ainsworth, S. (2006). DeFT: A conceptual framework for considering learning with multiple representations. Learning and Instruction, 16, 183-198. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2006.03.001
- Aydın, S. & Yeşilyurt, M. (2007). Matematik öğretiminde kullanılan dile ilişkin öğrenci görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(6), 90-100.
- Bodur, F. (2016). Uzaktan öğretim ders kitaplarında kullanılan görsel öğelerin öğrenmeye etkileri (Anadolu üniversitesi örneği). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 70-80.
- Casteel, C. P., & Isom, B. A. (1994). Reciprocal processes in science and literacy. Reading Teacher, 47, 538-545.
- Chamot, A., & O'Malley, M.J. (1986). A cognitive academic language learning approach: A model for linguistically diverse classrooms. The Elementary School Journal, 96(3), 259-273.
- Çeken, R. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji ders kitaplarında kalp ve akciğer ile ilgili şekillerin içerik analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 903-912.
- Çetin, B. (2023). Fen bilgisi ve kimya ders kitaplarındaki kimyasal gösterimlerin analizi. (Unpublished master's thesis). Balıkesir University, Balıkesir.
- DeBoer, G. E. (2000). Scientific literacy: Another look at its historical and contemporary meanings and its relationship to science education reform. Journal of Research in Science Teaching, 37(6), 582-601. https://doi.org/10.1002/1098-2736(200008)37:6<582::AID-TEA5>3.0.CO;2-L
- Demir, C., Maskan, A. K., Çevik, Ş. & Baran, M. (2009). Ortaöğretim 9. sınıf fizik dersi kitabının ders kitabı değerlendirme ölçütlerine göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 125-140.
- Demiralp, E. (2022). Sekizinci sınıf fen bilimleri ders kitabında Çoklu modsal betimleme kullanımının incelenmesi. (Unpublished master's thesis). Uludağ University, Bursa.
- Demirbağ, M., & Günel, M. (2014). Argümantasyon tabanlı fen eğitimi sürecine modsal betimleme entegrasyonunun akademik başarı, argüman kurma ve yazma becerilerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 373-392. https://doi.org/10.12738/estp.2014.1.1632
- Demircan, G., & Demirdöğen, B. (2019). Kimyasal gösterimlerin genel kimya ders kitaplarında kullanımı. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(2), 941-978. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.601984
- Frek, V., Vrtacnik, M., Blejec, A. & Gril, A. (2003). Students' understanding of molecular structure representations. International Journal of Science Education, 25(10), 1227-1245.
- Gkitzia, V., Salta, K., & Tzougraki, C. (2011). Development and application of suitable criteria for the evaluation of chemical representations in school textbooks. Chemistry Education Research and Practice, 12, 5-14. https://doi.org/10.1039/C1RP90003J
- Günay, K. (2022). Fen bilimleri 5, 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarının gösterim türleri ve gösterimler arası geçişler açısından incelenmesi. (Unpublished master's thesis). Giresun University, Giresun.
- Halliday, M.A. (1978). Language as social semiotic. University Park Press.
- Halloun, I. A. (2004). Modeling theory in science education. Kluwer Academic Publishers.
- Hand, B. M., Alvermann, D. E., Gee, J., Guzzetti, B. J., Norris, S. P., Phillips, L. M., & Yore, L. D. (2003). Message from the "Island Group": What is literacy in science literacy? Journal of Research in Science Teaching, 40(7), 607-615. https://doi.org/10.1002/tea.10101
- Hand, B., McDermott, M., & Prain, V. (Eds.). (2016). Using multimodal representations to support learning in the science classroom. Springer.
- Irving, K.E., Savaşcı-Açıkalın, F., & Wang, T. L. (2006). Historical study of representations of the particulate nature of matter in chemistry text books. Paper presented at the annual meeting of the ASTE International Conference, Portland, OR.
- Kapıcı, H. Ö. (2017). Ortaokul fen ve teknoloji ders kitaplarındaki maddenin tanecikli yapısı ile ilgili görsellerin incelenmesi. (Unpublished master's thesis). İstanbul University, İstanbul.
- Kara, S., & Aktürkoğlu, B. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitaplarında kavram yanılgılarına neden olabilecek sözel ve görsel içerik. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(1), 234-259. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.523827
- Kaya, Z. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme (2nd ed.). Pegem A Yayıncılık.
- Kaymaz, N. N. (2022). Ortaokul 7. sınıf fen bilimleri dersi hücre ve bölünmeler ünitesinin kavram haritası ile öğretiminin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. (Unpublished master's thesis). Aksaray University, Aksaray.
- Keogh, B., & Naylor, S. (1999). Concept cartoons, teaching and learning in science: An Evaluation. International Journal of Science Education, 21(4), 431-446. https://doi.org/10.1080/095006999290642
- Lemke, J. L. (2004). The literacies of science. In E. W. Saul (Ed.), Crossing boarders in literacy and science instruction (pp. 33-47). NSTA Press.
- McDermott, M. A., & Hand, B. (2016). Modeling scientific communication with multimodal writing tasks: Impact on students at different grade levels. In B. Hand, M. McDermott, & V. Prain (Eds.), Using multimodal representations to support learning in the science classroom (pp. 183-211). Springer International Publishing.
- Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3rd ed.) (Trans. Prof. Dr. Selahattin Turan). Nobel Yayıncılık.
- Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage Publication.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). *İlköğretim fen bilimleri dersi 3-8. sınıflar öğretim programı*. Milli Eğitim Bakanlığı.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2023). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait elektronik içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/14172658_degerlendirmeye_esas_kriter_ve_aciklamalar.pdf
- Norris, S. P., & Philips, L. M. (2003). How literacy in its fundamental sense is central to scientific literacy. Science Education, 87, 224-240. https://doi.org/10.1002/sce.10066
- Okçu, B. (2011). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin modsal betimlemeleri algılayabilme ve kullanabilme yeterliliklerini ölçebilmek amacıyla ölçek geliştirme ve bu ölçek ile öğrencilerin modsal betimlemelere dair düzeylerini belirleme. (Unpublished master's thesis). Atatürk University, Erzurum.
- Öz, M. (2020). Fen eğitiminde argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımı ve çoklu modsal betimleme kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve eleştirel düşünme becerilerine etkisi. (Unpublished doctoral dissertation). Kastamonu University, Kastamonu.
- Pozzer, L. L. & Roth, W. (2003). Prevalence, function and structure of photographs in high school biology textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 40(10), 1089-1114.
- Şantaş, H. K. (2017). Çoklu modsal betimlemelerin kullanımının 5, 6, 7 ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitapları fizik ve biyoloji konuları için incelenmesi. (Unpublished master's thesis). Akdeniz University, Antalya.
- Tang, K. S. (2023). Distribution of visual representations across scientific genres in secondary science textbooks: Analysing multimodal genre pattern of verbal-visual texts. Research in Science Education, 53(2), 357-375. https://doi.org/10.1007/s11165-022-10058-6
- Ünal, E., & Cengiz, E. (2023). İlkokul fen bilimleri 4 ders kitabı. Ata Yayıncılık.
- Yeşildağ-Hasançebi, F., Göktaş, Y., & Günel M. (2014). Eğitim araştırmalarında modsal betimlemelerin kullanımı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 113-124.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
- Yılmaz, N. (2017). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin modsal betimlemeleri kullanma becerilerinin değişimi. (Unpublished master's thesis). Giresun University, Giresun.
Yıl 2025,
Cilt: 15 Sayı: 1, 383 - 411, 30.06.2025
Öz
Bu çalışmada ilkokul 4. sınıf fen bilimleri ders kitabında yer alan modsal betimlemelerin belirlenmesi ve çeşitli ölçütler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Doküman incelemesinin kullanıldığı bu araştırmada verilere ulaşmak için 4. sınıf fen bilimleri ders kitabından yararlanılmıştır. Fen bilimleri ders kitabındaki modsal betimlemelerin içerik analizi sonucunda mod türleri içerisinde en fazla fotoğrafın yer aldığı, kullanılan modların çoğunlukla açık bir şekilde ifade edildiği, mod ve metin arasındaki ilişkinin yeterli düzeyde olduğu ancak öğrenciyi moda yönlendirecek bağlantılara yeterince yer verilmediği, modların başlık özelliklerinin çoğunlukla uygun olduğu tespit edilmiştir. Kitapta öğrencilerin yanlış öğrenmelerine sebep olabilecek hatalı, eksik ve belirsiz modlar da yer almaktadır. Bu sonuçlara yönelik olarak fen bilimleri ders kitaplarındaki tüm ünitelerin içerikleri doğrultusunda farklı türlerde modların kullanımına yer verilmesi önerilmektedir. Fen bilimleri ders kitaplarında var olan modların niteliğinin artırılması da araştırmanın önerileri arasında yer almaktadır.
Anahtar Kelimeler
Fen bilimleri ders kitabı İlkokul fen eğitimi Modsal betimlemeler
Kaynakça
- Ainsworth, S. (2006). DeFT: A conceptual framework for considering learning with multiple representations. Learning and Instruction, 16, 183-198. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2006.03.001
- Aydın, S. & Yeşilyurt, M. (2007). Matematik öğretiminde kullanılan dile ilişkin öğrenci görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(6), 90-100.
- Bodur, F. (2016). Uzaktan öğretim ders kitaplarında kullanılan görsel öğelerin öğrenmeye etkileri (Anadolu üniversitesi örneği). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 70-80.
- Casteel, C. P., & Isom, B. A. (1994). Reciprocal processes in science and literacy. Reading Teacher, 47, 538-545.
- Chamot, A., & O'Malley, M.J. (1986). A cognitive academic language learning approach: A model for linguistically diverse classrooms. The Elementary School Journal, 96(3), 259-273.
- Çeken, R. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji ders kitaplarında kalp ve akciğer ile ilgili şekillerin içerik analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 903-912.
- Çetin, B. (2023). Fen bilgisi ve kimya ders kitaplarındaki kimyasal gösterimlerin analizi. (Unpublished master's thesis). Balıkesir University, Balıkesir.
- DeBoer, G. E. (2000). Scientific literacy: Another look at its historical and contemporary meanings and its relationship to science education reform. Journal of Research in Science Teaching, 37(6), 582-601. https://doi.org/10.1002/1098-2736(200008)37:6<582::AID-TEA5>3.0.CO;2-L
- Demir, C., Maskan, A. K., Çevik, Ş. & Baran, M. (2009). Ortaöğretim 9. sınıf fizik dersi kitabının ders kitabı değerlendirme ölçütlerine göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 125-140.
- Demiralp, E. (2022). Sekizinci sınıf fen bilimleri ders kitabında Çoklu modsal betimleme kullanımının incelenmesi. (Unpublished master's thesis). Uludağ University, Bursa.
- Demirbağ, M., & Günel, M. (2014). Argümantasyon tabanlı fen eğitimi sürecine modsal betimleme entegrasyonunun akademik başarı, argüman kurma ve yazma becerilerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 373-392. https://doi.org/10.12738/estp.2014.1.1632
- Demircan, G., & Demirdöğen, B. (2019). Kimyasal gösterimlerin genel kimya ders kitaplarında kullanımı. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(2), 941-978. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.601984
- Frek, V., Vrtacnik, M., Blejec, A. & Gril, A. (2003). Students' understanding of molecular structure representations. International Journal of Science Education, 25(10), 1227-1245.
- Gkitzia, V., Salta, K., & Tzougraki, C. (2011). Development and application of suitable criteria for the evaluation of chemical representations in school textbooks. Chemistry Education Research and Practice, 12, 5-14. https://doi.org/10.1039/C1RP90003J
- Günay, K. (2022). Fen bilimleri 5, 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarının gösterim türleri ve gösterimler arası geçişler açısından incelenmesi. (Unpublished master's thesis). Giresun University, Giresun.
- Halliday, M.A. (1978). Language as social semiotic. University Park Press.
- Halloun, I. A. (2004). Modeling theory in science education. Kluwer Academic Publishers.
- Hand, B. M., Alvermann, D. E., Gee, J., Guzzetti, B. J., Norris, S. P., Phillips, L. M., & Yore, L. D. (2003). Message from the "Island Group": What is literacy in science literacy? Journal of Research in Science Teaching, 40(7), 607-615. https://doi.org/10.1002/tea.10101
- Hand, B., McDermott, M., & Prain, V. (Eds.). (2016). Using multimodal representations to support learning in the science classroom. Springer.
- Irving, K.E., Savaşcı-Açıkalın, F., & Wang, T. L. (2006). Historical study of representations of the particulate nature of matter in chemistry text books. Paper presented at the annual meeting of the ASTE International Conference, Portland, OR.
- Kapıcı, H. Ö. (2017). Ortaokul fen ve teknoloji ders kitaplarındaki maddenin tanecikli yapısı ile ilgili görsellerin incelenmesi. (Unpublished master's thesis). İstanbul University, İstanbul.
- Kara, S., & Aktürkoğlu, B. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitaplarında kavram yanılgılarına neden olabilecek sözel ve görsel içerik. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 13(1), 234-259. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.523827
- Kaya, Z. (2006). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme (2nd ed.). Pegem A Yayıncılık.
- Kaymaz, N. N. (2022). Ortaokul 7. sınıf fen bilimleri dersi hücre ve bölünmeler ünitesinin kavram haritası ile öğretiminin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. (Unpublished master's thesis). Aksaray University, Aksaray.
- Keogh, B., & Naylor, S. (1999). Concept cartoons, teaching and learning in science: An Evaluation. International Journal of Science Education, 21(4), 431-446. https://doi.org/10.1080/095006999290642
- Lemke, J. L. (2004). The literacies of science. In E. W. Saul (Ed.), Crossing boarders in literacy and science instruction (pp. 33-47). NSTA Press.
- McDermott, M. A., & Hand, B. (2016). Modeling scientific communication with multimodal writing tasks: Impact on students at different grade levels. In B. Hand, M. McDermott, & V. Prain (Eds.), Using multimodal representations to support learning in the science classroom (pp. 183-211). Springer International Publishing.
- Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3rd ed.) (Trans. Prof. Dr. Selahattin Turan). Nobel Yayıncılık.
- Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage Publication.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). *İlköğretim fen bilimleri dersi 3-8. sınıflar öğretim programı*. Milli Eğitim Bakanlığı.
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2023). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait elektronik içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/14172658_degerlendirmeye_esas_kriter_ve_aciklamalar.pdf
- Norris, S. P., & Philips, L. M. (2003). How literacy in its fundamental sense is central to scientific literacy. Science Education, 87, 224-240. https://doi.org/10.1002/sce.10066
- Okçu, B. (2011). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin modsal betimlemeleri algılayabilme ve kullanabilme yeterliliklerini ölçebilmek amacıyla ölçek geliştirme ve bu ölçek ile öğrencilerin modsal betimlemelere dair düzeylerini belirleme. (Unpublished master's thesis). Atatürk University, Erzurum.
- Öz, M. (2020). Fen eğitiminde argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımı ve çoklu modsal betimleme kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve eleştirel düşünme becerilerine etkisi. (Unpublished doctoral dissertation). Kastamonu University, Kastamonu.
- Pozzer, L. L. & Roth, W. (2003). Prevalence, function and structure of photographs in high school biology textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 40(10), 1089-1114.
- Şantaş, H. K. (2017). Çoklu modsal betimlemelerin kullanımının 5, 6, 7 ve 8. sınıf fen bilimleri ders kitapları fizik ve biyoloji konuları için incelenmesi. (Unpublished master's thesis). Akdeniz University, Antalya.
- Tang, K. S. (2023). Distribution of visual representations across scientific genres in secondary science textbooks: Analysing multimodal genre pattern of verbal-visual texts. Research in Science Education, 53(2), 357-375. https://doi.org/10.1007/s11165-022-10058-6
- Ünal, E., & Cengiz, E. (2023). İlkokul fen bilimleri 4 ders kitabı. Ata Yayıncılık.
- Yeşildağ-Hasançebi, F., Göktaş, Y., & Günel M. (2014). Eğitim araştırmalarında modsal betimlemelerin kullanımı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 113-124.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
- Yılmaz, N. (2017). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin modsal betimlemeleri kullanma becerilerinin değişimi. (Unpublished master's thesis). Giresun University, Giresun.
Toplam 41 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Sınıf Eğitimi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 9 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 1 |
