Öz
Bu makale, Roma kültürel etkisinin Palmira’daki (Tedmür) dini tapınaklar
üzerindeki mimari ve kültürel dönüşümünü incelemeyi amaçlamaktadır. Palmira,
Suriye'nin kuzeydoğusunda, Mezopotamya ile Akdeniz arasındaki ticaret yollarının
kesiştiği noktada bulunan ve antik dünyada önemli bir ticaret ve kültür merkezi olarak
kabul edilen bir şehirdir. Helenistik Dönem’den itibaren çeşitli kültürel etkileşimlere
maruz kalmış, ancak Roma İmparatorluğu'nun hâkimiyeti altında mimari ve dini
açıdan özgün bir sentez geliştirmiştir. Roma mimarisinin klasik unsurlarını
benimserken, aynı zamanda yerel geleneklerini korumuş ve bu iki unsurun
birleşimiyle kendine özgü bir kimlik oluşturmuştur. Bu çalışma, Palmira’daki Bel, Baal-
Şamin, Nebo ve Allat tapınakları temelinde, Roma etkisinin dini yapılar üzerindeki
izlerini araştırmaktadır. Roma Dönemiyle birlikte Palmira'da görülen mimari
değişimler, tapınakların plan, sütun düzeni, kabartmalar ve süslemeler gibi unsurlar
üzerinden analiz edilmiştir. Palmira’daki tapınakların Roma İmparatorluğu’nun diğer
bölgelerindeki kutsal alanlarla benzerlikleri ve farklılıkları karşılaştırmalı olarak ele
alınmıştır. Bunun yanı sıra, Roma ve Yunan tanrıları ile yerel tanrılar arasındaki dini
ve ikonografik sentezin nasıl gerçekleştiği ve bu sentezin mimari düzenlemelere nasıl
yansıdığı incelenmiştir. Bu araştırma, Roma kültürünün Palmira’daki dini mimari
üzerindeki etkilerini ayrıntılı bir şekilde ele alan çalışmaların sınırlı olması nedeniyle
büyük bir önem taşımaktadır. Aynı zamanda, Palmira’nın tarihi ve kültürel mirasının
korunması ve belgelenmesine katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler
Roma mimarisi Palmira dini tapınaklar kültürel sentez Suriye Roma Eyaleti.
Kaynakça
- ABDULKERİM, M. (2010). Şam Bölgesi’ndeki Klasik Antik Eserler. Şam Üniversitesi Ya- yınları. (Essâr el-Ausur el-klasikiye fi Bilaad el-Şam).
- ALASAD, K. – DAHMAN, R. (1963). '' Palmyra’da Baal-Şamin Tapınağı kutsal alanının restorasyonu'',say. 19, ss. 103-117. (Tarmeim Meherab el-Haram fi-Mabed Baals- hamin fi Tadmur).
- ALASAD, K. (2012). '' Tadmür’ün tarihin sayfaları ''. MBD-S. (2012) say. 15-16, ss. 75- 88. (Safahat mn Tarik Tadmur).
- AL-BOUNNİ, A. (1965). ''Palmyra’daki bulunan bir rölyef ilgili, yeniden değerlendirmesi''. SAY. (1965) say. 15-1, ss. 3-15. (Muzakkara Hawla Menhuteh Tadmuriye Ja- dideh).
- ARTUÇ, N. (2012). Suriye, Filistin ve Batı Arabistan Eski Eserleri. Ankara.
- BOUNNI, A. – ALASAD, H. (1984). Palmyra. Şam. (Tadmur).
- BOUNNI, A. (1978). Tadmor ve Tadmorlular. Şam: Suriye Kültür Bakanlığı Yayınları. (Tadmor wa Altedmurein).
- BOUNNİ, A. (1962). Palmyra'nın Sanat, Suriye'de sanat tarihinin dizisi, SY 1, New York University. (el-Fen al-Tadmoryi).
- BUTCHER, K. (2003). Roman Syria and the Near East. London.
- COLLART, P. – VİCARİ, J. (1969). Le sanctuaire de Baalshamin à Palmyre I-II, Topog- raphie etarchitecture, Rome.
- COLLART, P. (1957). ''Baal-Şamin Tapınağı Tadmur’da''. Çev. A. Bounni, SAY. (1957), say. 7, ss. 227-236. (Mabed Baalshmen fi Tadmur).
- CUSSINI, E. (2005). A Journey to Palmyra, Culture and History of the Ancient Near East, vol. 22, Netherlands.
- DANTEZ, J. M. – GAWLIKOWSKI, M. (1997). Suriye’nin Tapınağı. Çev. M. D. Al-Huri. Şam. (Almabed Alsuri).
- DRIJVERS, H. J. W. (1976). The Religion of Palmyra. Leiden.
- GAWLİKOWSKİ, M. – PİETRZYKOWSKİ, M. (1980). ''Sculptures du temple de Baalsha- min à Palmyre''. Syria, (1980), vol. 57-2, ss. 421-452.
- GAWLİKOWSKİ, M. (2008). ''Palmyra: Excavatıons in The Allat Sanctuary 2005-2006''.
- PAM. XVIII, Reports (2006), ss. 531-541.
- GAWLİKOWSKİ, M. (2014). ''Gods and temples of Palmyra''. MAES. (2014), 15-3, ss. 76-91.
- HAMMAD, M. (2006). Lire l'espace, comprendre l'architecture : essais sémiotiques, Lib- rairie Orientaliste Paul, Paris.
- HENDRIK, J.W. D. – DRİJVERS, H.H. W. (1978). ''A New Sanctuary at Palmyra''. AIA, Archaeology, vol. 31, No. 3 (May/June 1978), ss. 60-61.
- İSMAİL, F. (1997). Eski Aramice. Halep üniversitesi yayınları. (el-Loğa el-Aramye el- Qademih).
- KADOUS, İ. (2000). Yunan ve Roma Dönemlerinde Levant eserleri. İskenderiye Üniver- sitesi. (Assar Alalam Alarabi fi Alasreen Alyunani wo Alromani).
- KLINGLE, H. (1985). Suriye'nin eski eserleri. çev. Kassim Tuir. Şam: Suriye Kültür Ba- kanlığı yayınları. (Assar Suriye Alkadime).
- KRENCKER, D. (1938). Römische Tempel in Syrien, Archäologisches institut des De- utschen Reichs, Berlin.
- MİLLAR, F. (2004). Government, Society, and Culture in the Roman empire, Rome, the Greek world, and the East, vol. 2, London.
- OPPENHEIM, M.V. (1977). Tell Halaf. Paris.
- POLLARD, N. (2000). Soldiers, Cities, and Civilians in Roman Syria. University of Michi- gan Press.
- SAQR, Ali. (2009). Palmyra Eski Yazıtları. Şam. (Alnukush Al-Tadmoryi Alqademi).
- SARTRE, M. (2005). ''The Arabs and the Desert Peoples''. In A. Bowman, A. Cameron, & P. Garnsey, CAH. VII,2005, ss. 498-520.
- SEGAL, A. (2013). Temples and Sanctuaries in the Roman East. Oxford.
- SMITH, A.M. (2013). Roman Palmyra: Identity, Community and State Formation. Oxford.
- TEİXİDOR, J. (1979). The Pantheon of Palmyra. Leiden.
- WIEGAND, T. (1932). Palmyra - Ergebnisse der Expeditionen von 1902 und 1917, Ber- lin.
Öz
This article examines the Roman cultural influences on the architectural
and religious transformation of the temples in Palmyra (Tedmur). Located in
northeastern Syria at the crossroads of major trade routes between Mesopotamia
and the Mediterranean, Palmyra was a significant commercial and cultural center in
antiquity. From the Hellenistic period onward, the city was exposed to various cultural
influences, but under Roman rule, it developed a distinctive synthesis that blended
classical architectural elements with its own local traditions. While adopting key
aspects of Roman architecture, Palmyra maintained its unique identity, integrating
Roman influences into its religious and artistic expressions. This study focuses on the
temples of Bel, Baal-Shamin, Nebo, and Allat to analyze how Roman architectural
elements were incorporated into sacred structures in Palmyra. The architectural
transformations observed during the Roman period, including changes in temple
layout, column arrangements, relief decorations, and ornamental styles are
systematically examined. Additionally, the similarities and differences between
Palmyrene temples and religious sites in other parts of the Roman Empire are
explored. The research also investigates the synthesis of Greek, Roman, and local
deities and how this fusion manifested in both architectural design and religious
practices. Given the limited number of studies that provide a comprehensive analysis
of Roman influences on Palmyrene religious architecture, this research contributes
significantly to the understanding of cultural exchanges in antiquity.
Anahtar Kelimeler
Roman architecture Palmyra religious temples cultural synthesis Roman Province of Syria.
Kaynakça
- ABDULKERİM, M. (2010). Şam Bölgesi’ndeki Klasik Antik Eserler. Şam Üniversitesi Ya- yınları. (Essâr el-Ausur el-klasikiye fi Bilaad el-Şam).
- ALASAD, K. – DAHMAN, R. (1963). '' Palmyra’da Baal-Şamin Tapınağı kutsal alanının restorasyonu'',say. 19, ss. 103-117. (Tarmeim Meherab el-Haram fi-Mabed Baals- hamin fi Tadmur).
- ALASAD, K. (2012). '' Tadmür’ün tarihin sayfaları ''. MBD-S. (2012) say. 15-16, ss. 75- 88. (Safahat mn Tarik Tadmur).
- AL-BOUNNİ, A. (1965). ''Palmyra’daki bulunan bir rölyef ilgili, yeniden değerlendirmesi''. SAY. (1965) say. 15-1, ss. 3-15. (Muzakkara Hawla Menhuteh Tadmuriye Ja- dideh).
- ARTUÇ, N. (2012). Suriye, Filistin ve Batı Arabistan Eski Eserleri. Ankara.
- BOUNNI, A. – ALASAD, H. (1984). Palmyra. Şam. (Tadmur).
- BOUNNI, A. (1978). Tadmor ve Tadmorlular. Şam: Suriye Kültür Bakanlığı Yayınları. (Tadmor wa Altedmurein).
- BOUNNİ, A. (1962). Palmyra'nın Sanat, Suriye'de sanat tarihinin dizisi, SY 1, New York University. (el-Fen al-Tadmoryi).
- BUTCHER, K. (2003). Roman Syria and the Near East. London.
- COLLART, P. – VİCARİ, J. (1969). Le sanctuaire de Baalshamin à Palmyre I-II, Topog- raphie etarchitecture, Rome.
- COLLART, P. (1957). ''Baal-Şamin Tapınağı Tadmur’da''. Çev. A. Bounni, SAY. (1957), say. 7, ss. 227-236. (Mabed Baalshmen fi Tadmur).
- CUSSINI, E. (2005). A Journey to Palmyra, Culture and History of the Ancient Near East, vol. 22, Netherlands.
- DANTEZ, J. M. – GAWLIKOWSKI, M. (1997). Suriye’nin Tapınağı. Çev. M. D. Al-Huri. Şam. (Almabed Alsuri).
- DRIJVERS, H. J. W. (1976). The Religion of Palmyra. Leiden.
- GAWLİKOWSKİ, M. – PİETRZYKOWSKİ, M. (1980). ''Sculptures du temple de Baalsha- min à Palmyre''. Syria, (1980), vol. 57-2, ss. 421-452.
- GAWLİKOWSKİ, M. (2008). ''Palmyra: Excavatıons in The Allat Sanctuary 2005-2006''.
- PAM. XVIII, Reports (2006), ss. 531-541.
- GAWLİKOWSKİ, M. (2014). ''Gods and temples of Palmyra''. MAES. (2014), 15-3, ss. 76-91.
- HAMMAD, M. (2006). Lire l'espace, comprendre l'architecture : essais sémiotiques, Lib- rairie Orientaliste Paul, Paris.
- HENDRIK, J.W. D. – DRİJVERS, H.H. W. (1978). ''A New Sanctuary at Palmyra''. AIA, Archaeology, vol. 31, No. 3 (May/June 1978), ss. 60-61.
- İSMAİL, F. (1997). Eski Aramice. Halep üniversitesi yayınları. (el-Loğa el-Aramye el- Qademih).
- KADOUS, İ. (2000). Yunan ve Roma Dönemlerinde Levant eserleri. İskenderiye Üniver- sitesi. (Assar Alalam Alarabi fi Alasreen Alyunani wo Alromani).
- KLINGLE, H. (1985). Suriye'nin eski eserleri. çev. Kassim Tuir. Şam: Suriye Kültür Ba- kanlığı yayınları. (Assar Suriye Alkadime).
- KRENCKER, D. (1938). Römische Tempel in Syrien, Archäologisches institut des De- utschen Reichs, Berlin.
- MİLLAR, F. (2004). Government, Society, and Culture in the Roman empire, Rome, the Greek world, and the East, vol. 2, London.
- OPPENHEIM, M.V. (1977). Tell Halaf. Paris.
- POLLARD, N. (2000). Soldiers, Cities, and Civilians in Roman Syria. University of Michi- gan Press.
- SAQR, Ali. (2009). Palmyra Eski Yazıtları. Şam. (Alnukush Al-Tadmoryi Alqademi).
- SARTRE, M. (2005). ''The Arabs and the Desert Peoples''. In A. Bowman, A. Cameron, & P. Garnsey, CAH. VII,2005, ss. 498-520.
- SEGAL, A. (2013). Temples and Sanctuaries in the Roman East. Oxford.
- SMITH, A.M. (2013). Roman Palmyra: Identity, Community and State Formation. Oxford.
- TEİXİDOR, J. (1979). The Pantheon of Palmyra. Leiden.
- WIEGAND, T. (1932). Palmyra - Ergebnisse der Expeditionen von 1902 und 1917, Ber- lin.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arkeoloji Bilimi, Klasik Dönem Arkeolojisi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 13 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 12 |
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (HEFAD) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.