Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Yer Temelli Eğitim Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 1059 - 1082, 15.06.2025

Esra Ekerbiçer , Hüseyin Çalışkan

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2025..-1550391

Öz

Bu çalışma sosyal bilgiler öğretim programında 5. sınıf düzeyinde yer verilen kazanımların ve ders kitaplarında bu kazanımlara karşılık gelen etkinliklerin yer temelli eğitim (YTE) yaklaşım bağlamında incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışma nitel araştırma yöntemi temeline dayanan betimsel analiz çalışmasıdır. Çalışmanın veri kaynağını devlet ve özel yayınevi tarafından hazırlanmış 5. sınıf düzeyindeki iki sosyal bilgiler ders kitabı ve 2018 sosyal bilgiler öğretim programı oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama yöntemi olarak doküman analizi, verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda 5. sınıf düzeyinde yer alan 33 kazanım içinden 18 kazanımın YTE ile ilişkili bulunmuştur. Bu kazanımların karşılık geldiği konularda yer alan etkinlikler her bir öğrenme alanı ayrı olacak şekilde tablo halinde sunulmuştur. YTE ile ilişkili olduğu tespit edilen etkinlikler bir sosyal bilgiler uzmanı, iki ölçme değerlendirme uzmanı ve araştırmacı tarafından geliştirilmiş olan “Ders Kitabı Etkinlik İnceleme Formu”na göre değerlendirilmiştir. Belirlenen kazanımlar çerçevesinde devlet yayını ders kitabında yer alan etkinliklerin YTE ile daha çok ilişkili olduğu özel yayın ders kitabındaki etkinliklerin YTE ile daha az ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu araştırmanın sonuçları bağlamında ders kitaplarında YTE yaklaşımına yönelik daha kapsayıcı, öğrenciyi okul dışı öğrenme ortamlarına daha çok yönlendiren etkinliklere daha fazla yer verilmesi, YTE ile ilişkili olduğu belirlenen kazanımlar doğrultusunda etkinlik örneklerinin geliştirildiği çalışmalar yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler Yer Temelli Eğitim Öğretim Programı Eğitim

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

222K234

Teşekkür

Bu makale TÜBİTAK tarafından desteklenen 3005 program kodlu ve 222K234 numaralı "Yerel, Tarihi, Kültürel ve Doğal Varlıkların Öğretim Programları ile Entegrasyonu" başlıklı projenin bir bölümünden üretilmiştir. Araştırmaya destek veren TÜBİTAK'a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

  • Açıkgöz, S. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. E Kare Yayınları.
  • Akkaya, M. (2014). Sosyal bilgilerde yer temelli öğretim yaklaşımı. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Bartholomaeus, P. (2006). Some rural examples of place-based education. International Education Journal, 7(4), 480-489.
  • Creswell, J. W. (2020). Eğitim araştırmaları. Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. Edam.
  • Çakmak, S., & Akbaş, Y. (2019). 7. sınıf öğrencilerinin yer temelli eğitim yaklaşımına dayalı proje çalışmalarının değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 14(3), 1301-1324. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.22600
  • Deringer, S. A. (2017). Mindful place-based education: Mapping the literature. Journal of Experiential Education, 40(4), 333-348. https://doi.org/10.1177/1053825917716694
  • Elfer, C. (2012). Place-based education in Georgia: imagining the possibilities for local study in the contemporary social studies classroom. The Georgia Social Studies Journal, 2(2), 46-51.
  • Evans, R. T., & Kılınç, E. (2013). History of place-based education ın the social studies field. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), 263-280.
  • Evirgen, Ö. F., Özkan, J., & Öztürk S. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler ders kitabı 5. Millî Eğitim Bakanlığı.
  • Fly, M. J. (2010). A place-based model for K-12 education in Tennessee. Department of Forestry, Wildlife, & Fisheries College of Agriculture Sciences and Natural Resources The University of Tennessee–Knoxville, TN.
  • Gürbüz, Ş., & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
  • Gruenewald, D. A. (2003). The best of both worlds: A critical pedagogy of place. Educational Researcher, 32(4), 3-12.
  • Gruenewald, D. A. (2005). Accountability and collaboration: Institutional barriers and strategic pathways for place-based education. Ethics, Place & Environment, 8(3), 261–283. https://doi.org/10.1080/13668790500348208
  • Israel, A. L. (2012). Putting geography education into place: What geography educators can learn from place-based education, and vice versa. Journal of Geography, 111(2), 76-81. http://dx.doi.org/10.1080/00221341.2011.583264
  • Kalafat, S. (2018). 5. sınıf fen bilimleri dersindeki 'mantarları tanıyalım' konusunda, yer temelli eğitimin akademik başarıya ve tutuma etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Kırboğa, O. (2020). Munzur Vadisi Millî Parkı turizm potansiyelinin yer temelli öğretim kapsamında değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(44), 201-216. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.786277
  • Kırboğa, O. (2022). Yer temelli öğretim yaklaşımının 12. sınıf coğrafya dersinde akademik başarıya etkisi ve uygulamaya yönelik öğrenci görüşleri. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
  • Köşker, N. (2012). Coğrafya eğitiminde yer temelli öğretim yaklaşımına ilişkin öğretmen görüşleri. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Köşker, N., & Karabağ, S. (2012). Coğrafya eğitiminde yer temelli öğretim yaklaşımına ilişkin öğretmen görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 163(163), 123-137.
  • Madden, E. J. (2016). Place-based education: Educator perspectives on a critical pedagogy. Prescott College.
  • McInerney, P., Smyth, J., & Down, B. (2011). ‘Coming to a place near you?’ The politics and possibilities of a critical pedagogy of place-based education. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 39(1), 3–16. https://doi.org/10.1080/1359866X.2010.540894
  • MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara.
  • Mentiş Taş, A., & Özkaral, T. (2015). Sosyal bilgiler 4-5. sınıf programı ve ders kitaplarının yer temelli eğitim yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel sayı), 32-43.
  • National Council for the Social Studies. (2010).National curriculum standards for social studies. https://www.socialstudies.org/
  • Özkaral, T. C., & Daş, H. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin yapılandırmacı yaklaşıma yönelik öz yeterlik algıları ile yer temelli eğitime ilişkin tutumları. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 8(101), 2610-2621. https://doi.org/10.21733/ibad.846169
  • Powers, A. L. (2004). An evaluation of four place-based education programs. The Journal of Environmental Education, 35(4), 17-32. https://doi.org/10.3200/JOEE.35.4.17-32
  • Promise of Place. (2010). The benefits of place-based education: a report from the place-based education evaluation collaborative. https://www.promiseofplace.org/
  • Resor, C. W. (2010). Place-based education: What is its place in the social studies classroom? The Social Studies, 101(5), 185–188. https://doi.org/10.1080/00377990903493853
  • Russell‐ciardi, M. (2006). Place‐based Education in an Urban Environment1. Museum International, 58(3), 71–77. https://doi.org/10.1111/j.1468-0033.2006.00570.x
  • Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Şendil, Ç. Ö., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
  • Semken, S., Ward, E. G., Moosavi, S., & Chinn, P. W. U. (2017). Place-based education in geoscience: Theory, research, practice and assessment. Journal of Geoscience Education, 65(4), 542–562. https://doi.org/10.5408/17-276.1
  • Smith, G. A. (2007). Place‐based education: breaking through the constraining regularities of public school. Environmental Education Research, 13(2), 189–207. https://doi.org/10.1080/13504620701285180
  • Sobel, D. (2023). Yer temelli eğitim okulu ve yaşadığımız çevreyi birleştirmek. Yeni İnsan.
  • Tabaru Örnek, G. (2022). Hayat bilgisi dersinde yer temelli öğretim uygulamalarının öğrencilerin girişimcilik becerisi ve çevre okuryazarlığına etkisi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Üztemur, S., Dinç, E., & Acun, İ. (2018). Yer temelli eğitim yaklaşımı ve sosyal bilgiler öğretim programlarına yansımaları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 141- 158. https://doi.org/10.17679/inuefd.326727
  • Wanich, W. (2006). Place-based education in the united states and thailand: with ımplications for mathematics education. Working Paper No. 33. Appalachian Collaborative Center for Learning, Assessment, and Instruction in Mathematics (ACCLAIM). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED495019.pdf
  • Yemini, M., Engel, L., & Ben Simon, A. (2023). Place-based education–a systematic review of literature. Educational Review, 1-21. https://doi.org/10.1080/00131911.2023.2177260
  • Yıldırım, A., & Şimsek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
  • Yıldız, N., & Mentiş Taş, A. (2015). Hayat bilgisi 1, 2 ve 3. sınıf programı ile ders kitaplarının yer temelli eğitim açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (5), 273-284.
  • Yıldız Yılmaz, N., & Tabaru, G. (2017). Fen bilimleri 3 ve 4. sınıf öğretim programı ile ders kitaplarının yer temelli eğitim açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1584-1605. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338849

Examination of 5th Grade Social Studies Textbooks in the Context of Place-Based Education

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 1059 - 1082, 15.06.2025

Esra Ekerbiçer , Hüseyin Çalışkan

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2025..-1550391

Öz

This study aims to examine the learning outcomes in the social studies curriculum at the 5th grade level and the activities corresponding to these learning outcomes in the textbooks in the context of place-based education (PBE) approach. The study is a descriptive analysis study based on qualitative research method. The data source of the study consists of two 5th grade social studies textbooks prepared by state and private publishers and the 2018 social studies curriculum. Document analysis was used as the data collection method and descriptive analysis method was used to analyse the data. As a result of the study, 18 learning outcomes out of 33 learning outcomes at the 5th grade level were found to be related to PBE. The activities corresponding to these learning outcomes are presented in tables separately for each learning area. The activities found to be related to PBE were evaluated according to the ‘Textbook Activity Review Form’ developed by a social studies expert, two measurement and evaluation experts and the researcher. It was concluded that the activities in the textbook prepared by the state were more related to PBE and the activities in the privately published textbook were less related to PBE. In the context of the results of this study, it can be suggested that more inclusive activities for the PBE approach should be included in the textbooks, more activities that direct students to out-of-school learning environments should be included, activity examples should be developed in line with the learning outcomes determined to be related to PBE.

Anahtar Kelimeler

Social Studies Place-Based Education Curriculum Education

Proje Numarası

222K234

Kaynakça

  • Açıkgöz, S. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. E Kare Yayınları.
  • Akkaya, M. (2014). Sosyal bilgilerde yer temelli öğretim yaklaşımı. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Bartholomaeus, P. (2006). Some rural examples of place-based education. International Education Journal, 7(4), 480-489.
  • Creswell, J. W. (2020). Eğitim araştırmaları. Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. Edam.
  • Çakmak, S., & Akbaş, Y. (2019). 7. sınıf öğrencilerinin yer temelli eğitim yaklaşımına dayalı proje çalışmalarının değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 14(3), 1301-1324. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.22600
  • Deringer, S. A. (2017). Mindful place-based education: Mapping the literature. Journal of Experiential Education, 40(4), 333-348. https://doi.org/10.1177/1053825917716694
  • Elfer, C. (2012). Place-based education in Georgia: imagining the possibilities for local study in the contemporary social studies classroom. The Georgia Social Studies Journal, 2(2), 46-51.
  • Evans, R. T., & Kılınç, E. (2013). History of place-based education ın the social studies field. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), 263-280.
  • Evirgen, Ö. F., Özkan, J., & Öztürk S. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler ders kitabı 5. Millî Eğitim Bakanlığı.
  • Fly, M. J. (2010). A place-based model for K-12 education in Tennessee. Department of Forestry, Wildlife, & Fisheries College of Agriculture Sciences and Natural Resources The University of Tennessee–Knoxville, TN.
  • Gürbüz, Ş., & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
  • Gruenewald, D. A. (2003). The best of both worlds: A critical pedagogy of place. Educational Researcher, 32(4), 3-12.
  • Gruenewald, D. A. (2005). Accountability and collaboration: Institutional barriers and strategic pathways for place-based education. Ethics, Place & Environment, 8(3), 261–283. https://doi.org/10.1080/13668790500348208
  • Israel, A. L. (2012). Putting geography education into place: What geography educators can learn from place-based education, and vice versa. Journal of Geography, 111(2), 76-81. http://dx.doi.org/10.1080/00221341.2011.583264
  • Kalafat, S. (2018). 5. sınıf fen bilimleri dersindeki 'mantarları tanıyalım' konusunda, yer temelli eğitimin akademik başarıya ve tutuma etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
  • Kırboğa, O. (2020). Munzur Vadisi Millî Parkı turizm potansiyelinin yer temelli öğretim kapsamında değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(44), 201-216. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.786277
  • Kırboğa, O. (2022). Yer temelli öğretim yaklaşımının 12. sınıf coğrafya dersinde akademik başarıya etkisi ve uygulamaya yönelik öğrenci görüşleri. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
  • Köşker, N. (2012). Coğrafya eğitiminde yer temelli öğretim yaklaşımına ilişkin öğretmen görüşleri. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Köşker, N., & Karabağ, S. (2012). Coğrafya eğitiminde yer temelli öğretim yaklaşımına ilişkin öğretmen görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 163(163), 123-137.
  • Madden, E. J. (2016). Place-based education: Educator perspectives on a critical pedagogy. Prescott College.
  • McInerney, P., Smyth, J., & Down, B. (2011). ‘Coming to a place near you?’ The politics and possibilities of a critical pedagogy of place-based education. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 39(1), 3–16. https://doi.org/10.1080/1359866X.2010.540894
  • MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara.
  • Mentiş Taş, A., & Özkaral, T. (2015). Sosyal bilgiler 4-5. sınıf programı ve ders kitaplarının yer temelli eğitim yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel sayı), 32-43.
  • National Council for the Social Studies. (2010).National curriculum standards for social studies. https://www.socialstudies.org/
  • Özkaral, T. C., & Daş, H. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin yapılandırmacı yaklaşıma yönelik öz yeterlik algıları ile yer temelli eğitime ilişkin tutumları. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 8(101), 2610-2621. https://doi.org/10.21733/ibad.846169
  • Powers, A. L. (2004). An evaluation of four place-based education programs. The Journal of Environmental Education, 35(4), 17-32. https://doi.org/10.3200/JOEE.35.4.17-32
  • Promise of Place. (2010). The benefits of place-based education: a report from the place-based education evaluation collaborative. https://www.promiseofplace.org/
  • Resor, C. W. (2010). Place-based education: What is its place in the social studies classroom? The Social Studies, 101(5), 185–188. https://doi.org/10.1080/00377990903493853
  • Russell‐ciardi, M. (2006). Place‐based Education in an Urban Environment1. Museum International, 58(3), 71–77. https://doi.org/10.1111/j.1468-0033.2006.00570.x
  • Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Şendil, Ç. Ö., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
  • Semken, S., Ward, E. G., Moosavi, S., & Chinn, P. W. U. (2017). Place-based education in geoscience: Theory, research, practice and assessment. Journal of Geoscience Education, 65(4), 542–562. https://doi.org/10.5408/17-276.1
  • Smith, G. A. (2007). Place‐based education: breaking through the constraining regularities of public school. Environmental Education Research, 13(2), 189–207. https://doi.org/10.1080/13504620701285180
  • Sobel, D. (2023). Yer temelli eğitim okulu ve yaşadığımız çevreyi birleştirmek. Yeni İnsan.
  • Tabaru Örnek, G. (2022). Hayat bilgisi dersinde yer temelli öğretim uygulamalarının öğrencilerin girişimcilik becerisi ve çevre okuryazarlığına etkisi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Üztemur, S., Dinç, E., & Acun, İ. (2018). Yer temelli eğitim yaklaşımı ve sosyal bilgiler öğretim programlarına yansımaları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 141- 158. https://doi.org/10.17679/inuefd.326727
  • Wanich, W. (2006). Place-based education in the united states and thailand: with ımplications for mathematics education. Working Paper No. 33. Appalachian Collaborative Center for Learning, Assessment, and Instruction in Mathematics (ACCLAIM). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED495019.pdf
  • Yemini, M., Engel, L., & Ben Simon, A. (2023). Place-based education–a systematic review of literature. Educational Review, 1-21. https://doi.org/10.1080/00131911.2023.2177260
  • Yıldırım, A., & Şimsek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
  • Yıldız, N., & Mentiş Taş, A. (2015). Hayat bilgisi 1, 2 ve 3. sınıf programı ile ders kitaplarının yer temelli eğitim açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (5), 273-284.
  • Yıldız Yılmaz, N., & Tabaru, G. (2017). Fen bilimleri 3 ve 4. sınıf öğretim programı ile ders kitaplarının yer temelli eğitim açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1584-1605. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338849
Toplam 40 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sosyal Bilgiler Eğitimi
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Esra Ekerbiçer 0000-0001-9762-858X

Hüseyin Çalışkan 0000-0001-6849-1318

Proje Numarası 222K234
Erken Görünüm Tarihi 3 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 15 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 15 Eylül 2024
Kabul Tarihi 5 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 25 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Ekerbiçer, E., & Çalışkan, H. (2025). 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Yer Temelli Eğitim Bağlamında İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 1059-1082. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2025..-1550391
 Kapak Resmi İndir