EVALUATION OF OLIVE TREE, OLIVE AND OLIVE OIL IN THE SCOPE OF CULTURAL HERITAGE

Alper Ateş; Halil Sunar

doi:10.31463/aicusbed.1538523

Araştırma Makalesi

Zeytin Ağacı, Zeytin ve Zeytinyağının Kültürel Miras Kapsamında Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 125 - 151, 30.04.2025

Alper Ateş , Halil Sunar

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1538523

Öz

Toplumların ortak değerlerini oluşturan ve diğer toplumlardan ayıran en önemli özellikleri kültürleridir. Küreselleşme ile birlikte toplumlar arasındaki iletişimin artması, toplumların birbirlerinden etkilenmelerine, kültürel değerlerin değişime uğramasına veya yok olmasına neden olmaktadır. Bu gelişmeler kültürel unsurların gelecek nesillere aktarılması açısından hayati olan kültürel miras ile ilgili çalışmalara önem kazandırmıştır. Zeytin ağacı, tarih boyunca dünya genelinde birçok toplumda zafer, saflık, güç, bereket, yaşam, özgürlük ve barışın sembolü haline gelmiştir. Bu nedenle zeytin ağacı, zeytin ve zeytinyağı kültürel mirasın önemli parçaları olarak kabul edilmiştir. Çalışmada insanlığın en eski değerlerinden olan zeytin ağacı, zeytin ve zeytinyağı kültürel miras kapsamında ele alınmış, zeytinin tarihsel yolculuğu, günlük yaşamdaki kullanım alanları, din ve inanç sistemleri içerisindeki yeri, sağlık için önemi, mutfak kültüründeki kullanımı ve sanat tarihindeki yansımaları değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme yapılırken zeytinin kültür içerisindeki somut unsurlarının yanı sıra somut olmayan unsurları da ele alınmıştır. Çalışma sonuçlarına göre zeytin ağacından başlayan, zeytin olarak ortaya çıkan ve zeytinyağı olarak son bulan zeytin ürünlerinin tarihin başlangıcından günümüze kadar tüm uygarlıklar için önemli olduğu görülmüştür. Köklü bir tarihi geçmişe sahip olan zeytin ve zeytin ürünlerinin kültür içerisindeki önemi göz önünde bulundurulduğunda kültürel miras unsuru olarak zeytin kaynaklı değerlere yönelik siyaset üzeri önlemler alınması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, kültürel miras, somut olmayan kültürel miras, zeytin ağacı, zeytin, zeytinyağı

Kaynakça

Acar-Tek, N., & Ağagündüz, D. (2020). Olive leaf (olea europaea l. folium): potential effects on glycemia and lipidemia. Annals of Nutrition and Metabolism, 76(1), 10-15. https://doi.org/10.1159/000505508
Ağırbaş, S. (2020). “Barış sembolü: zeytin ve sanat tarihindeki izleri”. Uluslararası Göbeklitepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi Kongre Tam Metin Kitabı, Şanlıurfa, Türkiye, 1-18.
Alonso, A. D., & Krajsic, V. (2013). Food heritage down under: olive growers as Mediterranean food ambassadors. Journal of Heritage Tourism, 8(2-3), 158-171. https://doi.org/10.1080/1743873x.2013.767807
Alsaffar, A., & Kalyoncu, B. (2015). Beslenme, besin ögeleri ve besin grupları. Pişirme Yöntemleri (Ed. Demirkoparan, E.) içinde (s. 3-16). İstanbul: Beta Yayınevi.
Ateş, A., & Sunar, H. (2022). Zeytin. Mutfakta geleneksel ürün uygulamaları (Ed. Seçim, Y.) içinde (s. 332-344). Konya: Literatürk Academia.
Atılgan, E. (2021). Emine Göğüş Mutfak Müzesi. Ankara: İksad Yayınevi.
Avunduk, C. D. (2021). A’dan Z’ye gerçek sızma zeytinyağı. Bilgeağaç Dergisi, 4(7), 75-77. https://bilgeagacdergisi.com/arsiv/ https://bilgeagacdergisi.com/adan-zye-gercek-sizma-zeytinyagi/
Aydınoğlu, Ü., & Şenol A. K. (2008). Olive oil production in Rough Cilicia: Production installations - settlement pattern - dating. Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Sempozyum Bildirileri (6-8 Kasım 2008), (Eds. Aydınoğlu, Ü., & Şenol A. K.) içinde (s. 1-18). İstanbul: Ege Yayınları.
Balatsouras, G. (1986). Elaiolado, Sporelaia, Lipi. (Olive oil, seed oil and fats). Karaberopoulos, Athens, Greece, (in Greek).
Balatsouras, G. (1997a). To Elaiodentro. (Olive tree), Vol I. Athens, Greece (in Greek).
Balatsouras, G. (1997b). To Elaiolado. (Olive oil), Vol II, Athens, Greece (in Greek).
Balatsouras, G. (1999). I Elaiourgia. (The olive mill), Vol IV. Athens, Greece (in Greek).
Balasubramanian, N. (2015). Scented oils and perfumes. In Chemical Technology in Antiquity (p. 219-244). ACS Publication. https://doi.org/10.1021/bk-2015-1211.ch008
Barazani, O., Dag, A., & Dunseth, Z. (2023). The history of olive cultivation in the southern Levant. Frontiers Plant Science, 14:1131557, 1-10. https://doi.org/10.3389/fpls.2023.1131557
Basmacıoğlu-Malayoğlu, H., & Aktaş, B. (2011). Zeytinyağı işleme yan ürünlerinden zeytin yaprağı ile zeytin karasuyunun antimikrobiyal ve antioksidan etkileri. Hayvansal Üretim, 52(1).49-58.
Besnard, G., Khadari, B., Navascués, M., Fernández-Mazuecos, M., El Bakkali, A., Arrigo, N., Baali-Cherif D., Brunini- Bronzini, de Caraffa, V., Santoni, S., Vargas, P., & Savolainen, V. (2013). The complex history of the olive tree: from Late Quaternary diversification of Mediterranean lineages to primary domestication in the northern Levant. Royal Society, 280(1756), 1-7. http://doi.org/10.1098/rspb.2012.2833
Blake, J. (2000). On defining the cultural heritage. International and Comparative Law Quarterly, 49(01), 61-85. http://doi.org/10.1017/s002058930006396x
Boardman, J., Kenyon, K. M., Moynahan, E. J., & Evans, J. D. (1976). The olive in the Mediterranean: Its culture and use [and discussion]. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 275(936), 187-196. http://doi.org/10.1098/rstb.1976.0080
Bombarely, A., Doulis, A. G., Lambrou, K. K., Zioutis, C., Margaritis, E., & Koubouris, G. (2021). Elucidation of the Origin of the Monumental Olive Tree of Vouves in Crete, Greece. Plants, 10, 2374, 1-18. https://doi.org/10.3390/plants10112374
Bottema, S., & Sarpaki, A. (2003). Environmental change in Crete: a 9000-year record of Holocene vegetation history and the effect of the Santorini eruption. The Holocene, 13(5), 733–749. https://doi.org/10.1191/0959683603hl659rp
Bouchal, J. M., Zetter, R., Grímsson, F., & Denk, T. (2016). The middle Miocene palynoflora and palaeoenvironments of Eskihisar (Yatağan basin, south-western Anatolia): A combined LM and SEM investigation. Botanical Journal of the Linnean Society, 182(1), 14-79. https://doi.org/10.1111/boj.12446
Boynudelik, Z. İ., Boynudelik, M. (2011). Zeytinin renkleri sanat tarihinde zeytin imgesi. İstanbul: Umur Yayınları.
Breton, C., Warnock, P., & Bervillé, A. (2012). Origin and history of the olive. Olive germplasm-olive germplasm - the olive cultivation, table olive and olive oil industry in Italy (Ed. Muzzalupo, I.). https://doi.org/10.5772/51933
Cihangir, İ. S., Gökçe, F., & Sunar, H. (2017). Gelenekselden evrensele kültürel bir olgu yemek: “Osbarda Mimbar Dolması”. Social Sciences Studies Journal, 3(7), 1373-1384. https://doi.org/10.26449/sssj.150
Çakmakçı, S., & Kahyaoğlu, D. T. (2012). Yağ asitlerinin sağlık ve beslenme üzerine etkileri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5(2), 133-137.
Clodoveo, M. L., Camposeo, S., De Gennaro, B., Pascuzzi, S., & Roselli, L. (2014). In the ancient world, virgin olive oil was called “liquid gold” by Homer and “the great healer” by Hippocrates. Why has this mythic image been forgotten? Food Research International, 62, 1062-1068. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2014.05.034
Dalby, A., & Grainger, S. (2001). Antik çağda yemek kültürü (Çev. Betül Avunç). İstanbul: Homer Kitapevi.
Dara, R. (2010). Sofralara geldi bahar baharatlar- kokulu otlar yerel ve evrensel tatlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Dufresne, É. (1883). L'origine des plantes cultivées. Le Globe. Revue genevoise de géographie, tome, 22, 1-31. https://doi.org/10.3406/globe.1883.5701
Durlu-Özkaya, F., Özkaya, M. T., Tunalıoğlu, R., Bayar, R., & Tunalıoğlu, E. (2018). Anadolu’da zeytin ve zeytinyağlı yemekler rotası. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(3), 263-274. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.253
Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ., & Sönmez, S. (2013). Dünya’da, Türkiye’de, Edremit Körfezi çevresinde zeytin ve zeytinyağı. Balıkesir: Edremit Belediyesi Kültür Yayınları.
Erdal, G., Soylu Baştuğ, D., & Erdal, K. (2020). Anadolu ve Türk kültüründe zeytin. Social Sciences Research Journal, 9(3), 164-169.
Erim, G., & Kartı, C. (2023). Sanatta kültürel simgeler: Zeytin ağacı. Millî Eğitim, 52(240), 3033-3062. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1181314
Ersoy, N. (2007). Semboller ve yorumları. İstanbul: Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri.
Eryılmaz, A. (2020). Geçmişten günümüze zeytin ve zeytinyağı Dünya-Akdeniz-Türkiye. İstanbul: Mart Matbaası.
Eskiyörük, D. (2016). Antik çağda zeytin ve zeytinyağı: Kilikya bölgesi örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Special 1), 228-243. https://doi.org/10.21325/jotags.2016.33
Farhangi, H., Ajilian, M. Saeidi, M., & Khodaei, G. H. (2014). Medicinal fruits in Holy Quran. International Journal of Pediatrics, 2(3-2), 89-102. https://doi.org/10.22038/ijp.2014.3461
Fieldhouse, P. (1995). Food and nutrition: Customs and culture. Berlin: Springer.
Fiorino, P., & Nizzi Griffi, F. (1992). The spread of olive farming. Olivae, (44), 9-13.
Fogg, W. (1941). The wares of Moroccan folk-doctor. Folklore, 52(4), 273-303. https://doi.org/10.1080/0015587X.1941.9718280
Gilbert, C. (1952). On subject and not-subject in Italian renaissance pictures. The Art Bulletin, 34(3), 202-216.
Goor, A. (1966). The place of the olive in the holy land and its history through the ages. Economic Botany, 20(3), 223-243. https://doi.org/10.1007/bf02904273
Gravagnuolo, A., Girard, L. F., Ost, C., & Ruba, S. (2017). Evaluation criteria for a circular adaptive reuse of cultural heritage. BDC - Bollettino del Centro Calza Bini - Università degli Studi di Napoli Federico II, 17(2), 185-216. https://doi.org/10.6092/2284-4732/6040
Grigg, D. (2001). Olive oil, the Mediterranean and the World. GeoJournal, 53(2), 163-172. https://doi.org/10.1023/a:1015702327546
Gülal, T. (2015). Zeytinyağı üretim tekniklerinin tarihsel gelişimi ve birbirleriyle karşılaştırılması, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi.
Gündüz Alptürker, İ., Gök, T., & Alptürker, H. (2021). Somut olmayan kültürel miras farkındalığının bilinirlik ve deneyimleme açısından değerlendirilmesi. Milli Folklor, 33(132), 16-31.
Håland, E. J. (2012). The ritual year of Athena: The agricultural cycle of the olive, girls’ rites of passage, and official ideology. Journal of Religious History, 36(2), 256-284. https://doi.org/10.1111/j.1467-9809.2011.01169.x
Hassen, I., Casabianca, H., & Hosni, K. (2015). Biological activities of the natural antioxidant oleuropein: Exceeding the expectation - A mini-review. Journal of Functional Foods, 18, 926-940. https://doi.org/10.1016/j.jff.2014.09.001
Hurwit, J. M. (1999). The Athenian acropolis: History, mythology and archaeology from the neolithic era to the present. Cambridge: Cambridge University Press.
Kalkan, A. (2019). Didim ve çevresinin tarihine geleneksel mutfak kültürü açısından bakış: zeytin/zeytinyağından elde edilen yiyecekler ve unutulmakta olan bir tat: Kaşopita. Adnan Menderes Üniversitesi MYO, 1-13.
Kapellakis, I. E., Tsagarakis, K. P., & Crowther, J. C. (2007). Olive oil history, production and by-product management. Reviews in Environmental Science and Bio/Technology, 7(1), 1-26. http://doi.org/10.1007/s11157-007-9120-9
Kaplan, M., & Karaöz Arıhan, S. (2012). Antikçağdan günümüze bir şifa kaynağı: Zeytin ve zeytinyağının halk tıbbında kullanımı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52(2), 1-15.
Kitagawa, T. (2017). Pilgrimage to old olive trees and saint veneration in North Africa. International Journal of Arts and Humanities, 5(8), 264-293.
Kitagawa, T. (2019). The study of the religious meaning of food towards value creation: A case of olive in North Africa. Unpublished doctoral thesis, The University of Tsukuba.
Kitagawa T, Kashiwagi K, & Isoda H. (2020). Effect of religious and cultural information of olive oil on consumer behavior: Evidence from Japan. Sustainability, 12(3), 1-17. https://doi.org/10.3390/su12030810
Kolaç, E. (2009). Somut olmayan kültürel mirası koruma, bilinç ve duyarlılık oluşturmada Türkçe eğitiminin önemi. Milli Folklor, (21)82, 19-31.
Kostelenos, G., & Kiritsakis, A. (2017). Olive tree history and evolution. In Olives and olive oil as functional foods (Eds. Shahidi, F., Kiritsakis, A.) (p. 1-12). John Wiley & Sons, http://doi.org/10.1002/9781119135340.ch1
Kurum, U. (2008). Düziçi’nde halk hekimliği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi.
Küçükkömürler, S., & Ekmen, Z. (2008). Barışın simgesi zeytin ve Anadolu kültürü. ICANAS-38 Bildiri Kitabı içinde (s. 809-820). Ankara.
Lanza, F. (2012). Olive: a global history. London: Reaktion Books.
Lenger, D. (2022). Modern Türkiye’de uğur getirdiğine inanılan hıdırellez parası. Milli Folklor, 17(136), 205-214. http://doi.org/10.58242/millifolklor.1121372
Liphschitz, N., Gophna, R., Hartman, M., & Biger, G. (1991). The beginning of olive (Olea Europaea) cultivation in the old world: A reassessment. Journal of Archaeological Science, 18(4), 441-453. https://doi.org/10.1016/0305-4403(91)90037-P
Lokman, U., Yarmacı, N., & Güdül, H. (2023). Turizmde çekicilik unsuru olarak gastronomi müzeleri: Adatepe Zeytinyağı Müzesi örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(1), 380-399. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.995
Lopes, R., E., Peres, S., Soares, J., Duarte, E., & Martins, P. (2024). The influence of olive heritage and olive tourism on the development of rural territories. Journal of Tourism and Heritage Research, 7(1), 269-279.
Lumaret, R., Ouazzani, N., Michaud, H., & Villemur, P. (1997). Cultivated olive and oleaster: two very closely connected partners of the same species (Olea Europaea). Evidence from enzyme polymorphism. Bocconea, 7, 39-42.
Mejuyev, V. (1987). Kültür ve tarih. (Çev. Yokova, S., H.). Başak Yayınları.
Melena, J. L. (1983). Olive oil and other sorts of oil in the Mycenaean tablets, Minos, 18, 89-123.
Nahya, Z. N. (2011). Zeytin: Tüm ağaçların ilki, ilahların ve insanların onuru. Metro Gastro Dergisi, 63, 88-90.
Özçatalbaş, O., Çukur, F., & Çukur, T. (2019). Milas'ta zeytin turizmi potansiyelinin kırsal kalkınma amaçlı değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(98), 21-37.
Özgeriş, M., & Karahan, F. (2022). Kültürel miras bağlamında tarımsal teraslar ve özellikleri: Uzundere (Erzurum) örneğinde bir değerlendirme. Milli Folklor, 17(133), 160-175.
Paus. : Pausanias (1926), Periegesis Tes Hellados. (Pausanias. Description of Greece, Volume II: Books 3-5 (Laconia, Messenia, Elis1). Çev. W.H.S. Jones. Loeb Classical Library 188. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Pérez-Rodrigo, C., & Aranceta, J. (2016). Olive oil: Its role in the diet. Encyclopedia of Food and Health, 158-166. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-384947-2.00502-x
Sarakomenos, D. S. (1930). I Elliniki Elaia. (The Greek olive), Vol II. Pyrsos Publication.
Schink, B. (2002). Anaerobic digestion: Concepts, limits and perspectives. Water Science and Technology, 45(10), 1-8. http://doi.org/10.2166/wst.2002.0274
Soltani, M., Karami-Mohajeri, S., Allahdadi, R., & Parizi, M. S. (2022). Olive improves eyesight: A study of the Qur'anic evidence and literature. International Journal of Early Childhood, 14(3), 4158-4163. http://doi.org/10.9756/INT-JECSE/V14I3.531
Sökmen, A. (2009). Mutfak hizmetler yönetimi. Detay Yayıncılık.
Şahin, S., & Bilgin, M. (2018). Olive tree (Olea europaea L.) leaf as a waste by‐product of table olive and olive oil industry: A review. Journal of the Science of Food and Agriculture, 98(4), 1271-1279. http://doi.org/10.1002/jsfa.8619
Şekeroğlu, N., & Gezici, S. (2020). Koronavirüs pandemisi ve Türkiye’nin bazı şifalı bitkileri. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25(Special Issue on COVID 19), 163-182. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.724210
Şengül, S. (2015a). Akdeniz bölgesi mutfak kültürü ve yöresel yemekleri. Yöresel mutfaklar (Eds. Şengül, S., Çakır, A., & Çakır, G.) içinde (s. 95-114). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Şengül, S. (2015b). Ege bölgesi mutfak kültürü ve yöresel yemekleri. Yöresel mutfaklar (Eds. Şengül, S., Çakır, A., & Çakır, G.) içinde (s.72-93). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Tezcan, M. (2000). Türk yemek antropolojisi yazıları. Ankara: T.C. Kültür Bakalığı Yayınları No: 2515.
Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi (Çev. Şehnaz Layıkel). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Uçar, H. (2014). Ayvalık tarihinde zeytinyağı üretim, depolama ve satış binalarının yeri ve önemi. Trakya University of Journal Engineering Sciences, 15(2), 19-28.
Usal, A., & Kuşluvan, Z. (2002). Davranış bilimleri, sosyal psikoloji. İstanbul: Barış Yayınları.
Uylaşer, V., & Yildiz, G. (2014). The historical development and nutritional importance of olive and olive oil constituted an important part of the Mediterranean diet. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 54(8), 1092-1101. http://doi.org/10.1080/10408398.2011.626874
Vossen, P. (2007). Olive oil: History, production, and characteristics of the world's classic oils. HortScience horts, 42(5), 1093-1100. https://doi.org/10.21273/HORTSCI.42.5.1093
Wilkinson, K. (2011). Semboller ve işaretler (Çev. Seda Toksoy). İstanbul: Alfa Yayınları.
Wirgin, W. (1962). The menorah as symbol of Judaism. Israel Exploration Journal, 12(2), 140-142.

EVALUATION OF OLIVE TREE, OLIVE AND OLIVE OIL IN THE SCOPE OF CULTURAL HERITAGE

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 125 - 151, 30.04.2025

Alper Ateş , Halil Sunar

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1538523

Öz

The most important features that form the shared values of societies and distinguish them from other societies are their cultures. The increased communication between societies brought about by globalization causes cultural values to shift or vanish. These developments have given importance to studies on cultural heritage, which is vital in transferring cultural elements to future generations. The olive tree symbolizes victory, purity, power, fertility, life, freedom, and peace in many societies worldwide. For this reason, the olive tree, olives, and olive oil have been recognized as essential parts of cultural heritage. This study discusses the olive tree, the olive, and olive oil, one of the most ancient values of humanity, in the context of cultural heritage. The historical journey of the olive, its uses in daily life, its place in religion and belief systems, its importance for health, its use in culinary culture, and its reflection in art history are evaluated. While making this evaluation, the tangible and intangible elements of olives in culture are also discussed. According to the study results, olive products, starting from the olive tree, emerging as olives, and ending as olive oil, have been essential for all civilizations from the beginning of history to the present day. Considering the importance of olives and olive products, which have a deep-rooted historical and cultural past, it is imperative to implement measures that recognize olive-based values as a cultural heritage element.

Anahtar Kelimeler

Culture, cultural heritage, intangible cultural heritage, olive tree, olive, olive oil

Kaynakça

Acar-Tek, N., & Ağagündüz, D. (2020). Olive leaf (olea europaea l. folium): potential effects on glycemia and lipidemia. Annals of Nutrition and Metabolism, 76(1), 10-15. https://doi.org/10.1159/000505508
Ağırbaş, S. (2020). “Barış sembolü: zeytin ve sanat tarihindeki izleri”. Uluslararası Göbeklitepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi Kongre Tam Metin Kitabı, Şanlıurfa, Türkiye, 1-18.
Alonso, A. D., & Krajsic, V. (2013). Food heritage down under: olive growers as Mediterranean food ambassadors. Journal of Heritage Tourism, 8(2-3), 158-171. https://doi.org/10.1080/1743873x.2013.767807
Alsaffar, A., & Kalyoncu, B. (2015). Beslenme, besin ögeleri ve besin grupları. Pişirme Yöntemleri (Ed. Demirkoparan, E.) içinde (s. 3-16). İstanbul: Beta Yayınevi.
Ateş, A., & Sunar, H. (2022). Zeytin. Mutfakta geleneksel ürün uygulamaları (Ed. Seçim, Y.) içinde (s. 332-344). Konya: Literatürk Academia.
Atılgan, E. (2021). Emine Göğüş Mutfak Müzesi. Ankara: İksad Yayınevi.
Avunduk, C. D. (2021). A’dan Z’ye gerçek sızma zeytinyağı. Bilgeağaç Dergisi, 4(7), 75-77. https://bilgeagacdergisi.com/arsiv/ https://bilgeagacdergisi.com/adan-zye-gercek-sizma-zeytinyagi/
Aydınoğlu, Ü., & Şenol A. K. (2008). Olive oil production in Rough Cilicia: Production installations - settlement pattern - dating. Antik Çağda Anadolu’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Sempozyum Bildirileri (6-8 Kasım 2008), (Eds. Aydınoğlu, Ü., & Şenol A. K.) içinde (s. 1-18). İstanbul: Ege Yayınları.
Balatsouras, G. (1986). Elaiolado, Sporelaia, Lipi. (Olive oil, seed oil and fats). Karaberopoulos, Athens, Greece, (in Greek).
Balatsouras, G. (1997a). To Elaiodentro. (Olive tree), Vol I. Athens, Greece (in Greek).
Balatsouras, G. (1997b). To Elaiolado. (Olive oil), Vol II, Athens, Greece (in Greek).
Balatsouras, G. (1999). I Elaiourgia. (The olive mill), Vol IV. Athens, Greece (in Greek).
Balasubramanian, N. (2015). Scented oils and perfumes. In Chemical Technology in Antiquity (p. 219-244). ACS Publication. https://doi.org/10.1021/bk-2015-1211.ch008
Barazani, O., Dag, A., & Dunseth, Z. (2023). The history of olive cultivation in the southern Levant. Frontiers Plant Science, 14:1131557, 1-10. https://doi.org/10.3389/fpls.2023.1131557
Basmacıoğlu-Malayoğlu, H., & Aktaş, B. (2011). Zeytinyağı işleme yan ürünlerinden zeytin yaprağı ile zeytin karasuyunun antimikrobiyal ve antioksidan etkileri. Hayvansal Üretim, 52(1).49-58.
Besnard, G., Khadari, B., Navascués, M., Fernández-Mazuecos, M., El Bakkali, A., Arrigo, N., Baali-Cherif D., Brunini- Bronzini, de Caraffa, V., Santoni, S., Vargas, P., & Savolainen, V. (2013). The complex history of the olive tree: from Late Quaternary diversification of Mediterranean lineages to primary domestication in the northern Levant. Royal Society, 280(1756), 1-7. http://doi.org/10.1098/rspb.2012.2833
Blake, J. (2000). On defining the cultural heritage. International and Comparative Law Quarterly, 49(01), 61-85. http://doi.org/10.1017/s002058930006396x
Boardman, J., Kenyon, K. M., Moynahan, E. J., & Evans, J. D. (1976). The olive in the Mediterranean: Its culture and use [and discussion]. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 275(936), 187-196. http://doi.org/10.1098/rstb.1976.0080
Bombarely, A., Doulis, A. G., Lambrou, K. K., Zioutis, C., Margaritis, E., & Koubouris, G. (2021). Elucidation of the Origin of the Monumental Olive Tree of Vouves in Crete, Greece. Plants, 10, 2374, 1-18. https://doi.org/10.3390/plants10112374
Bottema, S., & Sarpaki, A. (2003). Environmental change in Crete: a 9000-year record of Holocene vegetation history and the effect of the Santorini eruption. The Holocene, 13(5), 733–749. https://doi.org/10.1191/0959683603hl659rp
Bouchal, J. M., Zetter, R., Grímsson, F., & Denk, T. (2016). The middle Miocene palynoflora and palaeoenvironments of Eskihisar (Yatağan basin, south-western Anatolia): A combined LM and SEM investigation. Botanical Journal of the Linnean Society, 182(1), 14-79. https://doi.org/10.1111/boj.12446
Boynudelik, Z. İ., Boynudelik, M. (2011). Zeytinin renkleri sanat tarihinde zeytin imgesi. İstanbul: Umur Yayınları.
Breton, C., Warnock, P., & Bervillé, A. (2012). Origin and history of the olive. Olive germplasm-olive germplasm - the olive cultivation, table olive and olive oil industry in Italy (Ed. Muzzalupo, I.). https://doi.org/10.5772/51933
Cihangir, İ. S., Gökçe, F., & Sunar, H. (2017). Gelenekselden evrensele kültürel bir olgu yemek: “Osbarda Mimbar Dolması”. Social Sciences Studies Journal, 3(7), 1373-1384. https://doi.org/10.26449/sssj.150
Çakmakçı, S., & Kahyaoğlu, D. T. (2012). Yağ asitlerinin sağlık ve beslenme üzerine etkileri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5(2), 133-137.
Clodoveo, M. L., Camposeo, S., De Gennaro, B., Pascuzzi, S., & Roselli, L. (2014). In the ancient world, virgin olive oil was called “liquid gold” by Homer and “the great healer” by Hippocrates. Why has this mythic image been forgotten? Food Research International, 62, 1062-1068. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2014.05.034
Dalby, A., & Grainger, S. (2001). Antik çağda yemek kültürü (Çev. Betül Avunç). İstanbul: Homer Kitapevi.
Dara, R. (2010). Sofralara geldi bahar baharatlar- kokulu otlar yerel ve evrensel tatlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Dufresne, É. (1883). L'origine des plantes cultivées. Le Globe. Revue genevoise de géographie, tome, 22, 1-31. https://doi.org/10.3406/globe.1883.5701
Durlu-Özkaya, F., Özkaya, M. T., Tunalıoğlu, R., Bayar, R., & Tunalıoğlu, E. (2018). Anadolu’da zeytin ve zeytinyağlı yemekler rotası. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(3), 263-274. https://doi.org/10.21325/jotags.2018.253
Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ., & Sönmez, S. (2013). Dünya’da, Türkiye’de, Edremit Körfezi çevresinde zeytin ve zeytinyağı. Balıkesir: Edremit Belediyesi Kültür Yayınları.
Erdal, G., Soylu Baştuğ, D., & Erdal, K. (2020). Anadolu ve Türk kültüründe zeytin. Social Sciences Research Journal, 9(3), 164-169.
Erim, G., & Kartı, C. (2023). Sanatta kültürel simgeler: Zeytin ağacı. Millî Eğitim, 52(240), 3033-3062. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1181314
Ersoy, N. (2007). Semboller ve yorumları. İstanbul: Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri.
Eryılmaz, A. (2020). Geçmişten günümüze zeytin ve zeytinyağı Dünya-Akdeniz-Türkiye. İstanbul: Mart Matbaası.
Eskiyörük, D. (2016). Antik çağda zeytin ve zeytinyağı: Kilikya bölgesi örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Special 1), 228-243. https://doi.org/10.21325/jotags.2016.33
Farhangi, H., Ajilian, M. Saeidi, M., & Khodaei, G. H. (2014). Medicinal fruits in Holy Quran. International Journal of Pediatrics, 2(3-2), 89-102. https://doi.org/10.22038/ijp.2014.3461
Fieldhouse, P. (1995). Food and nutrition: Customs and culture. Berlin: Springer.
Fiorino, P., & Nizzi Griffi, F. (1992). The spread of olive farming. Olivae, (44), 9-13.
Fogg, W. (1941). The wares of Moroccan folk-doctor. Folklore, 52(4), 273-303. https://doi.org/10.1080/0015587X.1941.9718280
Gilbert, C. (1952). On subject and not-subject in Italian renaissance pictures. The Art Bulletin, 34(3), 202-216.
Goor, A. (1966). The place of the olive in the holy land and its history through the ages. Economic Botany, 20(3), 223-243. https://doi.org/10.1007/bf02904273
Gravagnuolo, A., Girard, L. F., Ost, C., & Ruba, S. (2017). Evaluation criteria for a circular adaptive reuse of cultural heritage. BDC - Bollettino del Centro Calza Bini - Università degli Studi di Napoli Federico II, 17(2), 185-216. https://doi.org/10.6092/2284-4732/6040
Grigg, D. (2001). Olive oil, the Mediterranean and the World. GeoJournal, 53(2), 163-172. https://doi.org/10.1023/a:1015702327546
Gülal, T. (2015). Zeytinyağı üretim tekniklerinin tarihsel gelişimi ve birbirleriyle karşılaştırılması, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi.
Gündüz Alptürker, İ., Gök, T., & Alptürker, H. (2021). Somut olmayan kültürel miras farkındalığının bilinirlik ve deneyimleme açısından değerlendirilmesi. Milli Folklor, 33(132), 16-31.
Håland, E. J. (2012). The ritual year of Athena: The agricultural cycle of the olive, girls’ rites of passage, and official ideology. Journal of Religious History, 36(2), 256-284. https://doi.org/10.1111/j.1467-9809.2011.01169.x
Hassen, I., Casabianca, H., & Hosni, K. (2015). Biological activities of the natural antioxidant oleuropein: Exceeding the expectation - A mini-review. Journal of Functional Foods, 18, 926-940. https://doi.org/10.1016/j.jff.2014.09.001
Hurwit, J. M. (1999). The Athenian acropolis: History, mythology and archaeology from the neolithic era to the present. Cambridge: Cambridge University Press.
Kalkan, A. (2019). Didim ve çevresinin tarihine geleneksel mutfak kültürü açısından bakış: zeytin/zeytinyağından elde edilen yiyecekler ve unutulmakta olan bir tat: Kaşopita. Adnan Menderes Üniversitesi MYO, 1-13.
Kapellakis, I. E., Tsagarakis, K. P., & Crowther, J. C. (2007). Olive oil history, production and by-product management. Reviews in Environmental Science and Bio/Technology, 7(1), 1-26. http://doi.org/10.1007/s11157-007-9120-9
Kaplan, M., & Karaöz Arıhan, S. (2012). Antikçağdan günümüze bir şifa kaynağı: Zeytin ve zeytinyağının halk tıbbında kullanımı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52(2), 1-15.
Kitagawa, T. (2017). Pilgrimage to old olive trees and saint veneration in North Africa. International Journal of Arts and Humanities, 5(8), 264-293.
Kitagawa, T. (2019). The study of the religious meaning of food towards value creation: A case of olive in North Africa. Unpublished doctoral thesis, The University of Tsukuba.
Kitagawa T, Kashiwagi K, & Isoda H. (2020). Effect of religious and cultural information of olive oil on consumer behavior: Evidence from Japan. Sustainability, 12(3), 1-17. https://doi.org/10.3390/su12030810
Kolaç, E. (2009). Somut olmayan kültürel mirası koruma, bilinç ve duyarlılık oluşturmada Türkçe eğitiminin önemi. Milli Folklor, (21)82, 19-31.
Kostelenos, G., & Kiritsakis, A. (2017). Olive tree history and evolution. In Olives and olive oil as functional foods (Eds. Shahidi, F., Kiritsakis, A.) (p. 1-12). John Wiley & Sons, http://doi.org/10.1002/9781119135340.ch1
Kurum, U. (2008). Düziçi’nde halk hekimliği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi.
Küçükkömürler, S., & Ekmen, Z. (2008). Barışın simgesi zeytin ve Anadolu kültürü. ICANAS-38 Bildiri Kitabı içinde (s. 809-820). Ankara.
Lanza, F. (2012). Olive: a global history. London: Reaktion Books.
Lenger, D. (2022). Modern Türkiye’de uğur getirdiğine inanılan hıdırellez parası. Milli Folklor, 17(136), 205-214. http://doi.org/10.58242/millifolklor.1121372
Liphschitz, N., Gophna, R., Hartman, M., & Biger, G. (1991). The beginning of olive (Olea Europaea) cultivation in the old world: A reassessment. Journal of Archaeological Science, 18(4), 441-453. https://doi.org/10.1016/0305-4403(91)90037-P
Lokman, U., Yarmacı, N., & Güdül, H. (2023). Turizmde çekicilik unsuru olarak gastronomi müzeleri: Adatepe Zeytinyağı Müzesi örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(1), 380-399. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.995
Lopes, R., E., Peres, S., Soares, J., Duarte, E., & Martins, P. (2024). The influence of olive heritage and olive tourism on the development of rural territories. Journal of Tourism and Heritage Research, 7(1), 269-279.
Lumaret, R., Ouazzani, N., Michaud, H., & Villemur, P. (1997). Cultivated olive and oleaster: two very closely connected partners of the same species (Olea Europaea). Evidence from enzyme polymorphism. Bocconea, 7, 39-42.
Mejuyev, V. (1987). Kültür ve tarih. (Çev. Yokova, S., H.). Başak Yayınları.
Melena, J. L. (1983). Olive oil and other sorts of oil in the Mycenaean tablets, Minos, 18, 89-123.
Nahya, Z. N. (2011). Zeytin: Tüm ağaçların ilki, ilahların ve insanların onuru. Metro Gastro Dergisi, 63, 88-90.
Özçatalbaş, O., Çukur, F., & Çukur, T. (2019). Milas'ta zeytin turizmi potansiyelinin kırsal kalkınma amaçlı değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(98), 21-37.
Özgeriş, M., & Karahan, F. (2022). Kültürel miras bağlamında tarımsal teraslar ve özellikleri: Uzundere (Erzurum) örneğinde bir değerlendirme. Milli Folklor, 17(133), 160-175.
Paus. : Pausanias (1926), Periegesis Tes Hellados. (Pausanias. Description of Greece, Volume II: Books 3-5 (Laconia, Messenia, Elis1). Çev. W.H.S. Jones. Loeb Classical Library 188. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Pérez-Rodrigo, C., & Aranceta, J. (2016). Olive oil: Its role in the diet. Encyclopedia of Food and Health, 158-166. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-384947-2.00502-x
Sarakomenos, D. S. (1930). I Elliniki Elaia. (The Greek olive), Vol II. Pyrsos Publication.
Schink, B. (2002). Anaerobic digestion: Concepts, limits and perspectives. Water Science and Technology, 45(10), 1-8. http://doi.org/10.2166/wst.2002.0274
Soltani, M., Karami-Mohajeri, S., Allahdadi, R., & Parizi, M. S. (2022). Olive improves eyesight: A study of the Qur'anic evidence and literature. International Journal of Early Childhood, 14(3), 4158-4163. http://doi.org/10.9756/INT-JECSE/V14I3.531
Sökmen, A. (2009). Mutfak hizmetler yönetimi. Detay Yayıncılık.
Şahin, S., & Bilgin, M. (2018). Olive tree (Olea europaea L.) leaf as a waste by‐product of table olive and olive oil industry: A review. Journal of the Science of Food and Agriculture, 98(4), 1271-1279. http://doi.org/10.1002/jsfa.8619
Şekeroğlu, N., & Gezici, S. (2020). Koronavirüs pandemisi ve Türkiye’nin bazı şifalı bitkileri. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25(Special Issue on COVID 19), 163-182. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.724210
Şengül, S. (2015a). Akdeniz bölgesi mutfak kültürü ve yöresel yemekleri. Yöresel mutfaklar (Eds. Şengül, S., Çakır, A., & Çakır, G.) içinde (s. 95-114). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Şengül, S. (2015b). Ege bölgesi mutfak kültürü ve yöresel yemekleri. Yöresel mutfaklar (Eds. Şengül, S., Çakır, A., & Çakır, G.) içinde (s.72-93). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Tezcan, M. (2000). Türk yemek antropolojisi yazıları. Ankara: T.C. Kültür Bakalığı Yayınları No: 2515.
Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi (Çev. Şehnaz Layıkel). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Uçar, H. (2014). Ayvalık tarihinde zeytinyağı üretim, depolama ve satış binalarının yeri ve önemi. Trakya University of Journal Engineering Sciences, 15(2), 19-28.
Usal, A., & Kuşluvan, Z. (2002). Davranış bilimleri, sosyal psikoloji. İstanbul: Barış Yayınları.
Uylaşer, V., & Yildiz, G. (2014). The historical development and nutritional importance of olive and olive oil constituted an important part of the Mediterranean diet. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 54(8), 1092-1101. http://doi.org/10.1080/10408398.2011.626874
Vossen, P. (2007). Olive oil: History, production, and characteristics of the world's classic oils. HortScience horts, 42(5), 1093-1100. https://doi.org/10.21273/HORTSCI.42.5.1093
Wilkinson, K. (2011). Semboller ve işaretler (Çev. Seda Toksoy). İstanbul: Alfa Yayınları.
Wirgin, W. (1962). The menorah as symbol of Judaism. Israel Exploration Journal, 12(2), 140-142.

Toplam 88 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	İngilizce
Konular	Kültürel çalışmalar (Diğer)
Bölüm	MAKALELER
Yazarlar	Alper Ateş 0000-0002-4347-7306 Halil Sunar 0000-0002-5131-4056
Yayımlanma Tarihi	30 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi	25 Ağustos 2024
Kabul Tarihi	12 Kasım 2024
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA	Ateş, A., & Sunar, H. (2025). EVALUATION OF OLIVE TREE, OLIVE AND OLIVE OIL IN THE SCOPE OF CULTURAL HERITAGE. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 125-151. https://doi.org/10.31463/aicusbed.1538523

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin

Bu çalışma CC BY-NC-ND 4.0 kapsamında lisanslanmıştır