Öz
This study examines cases of naskh (abrogation) in the practice of fasting. While previous studies have focused primarily on the abrogation in verse 184 of Surah Al-Baqarah, this study examines four Qur'anic verses related to fasting in the context of abrogation. Furthermore, the issue of abrogation in the practice of fasting has been a highly controversial topic in the sources. Since these disagreements have led to the issue becoming complex, there is a need for the relevant examples of abrogation to be presented and explained in a systematic manner. In this context, the study aims to provide an important example for understanding the legislative method of the Qur'an in terms of the process of change in the rulings (ahkam) on fasting and to contribute to the science of exegesis. As is well known, the order of revelation of the verses is of great importance in the matter of abrogation. In addition, the verses containing legal injunctions were revealed with due regard to the socio-historical context and the condition of the original recipients. For this reason, the study first determined the order of revelation of the four verses related to fasting. Based on historical data and indications derived from the content of the verses, it has been concluded that the order of revelation of these verses is as follows: Verses 183 and 184 of Surah al-Baqarah are the first verses revealed regarding fasting and are mentioned together. These are followed by verse 185 of Surah al-Baqarah, and finally verse 187 of Surah al-Baqarah. The content of these four verses and the authentic narrations (riwayat) related to them indicate that the practice of fasting underwent a two-stage process of change. Within these two stages, three separate cases of abrogation occurred. According to the findings of the study, two of these three abrogations took place through the abrogation of one verse by another verse, while one took place through the abrogation of a verse by the Sunnah.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Kaynakça
- Atan, Ömer Faruk. “Bakara Sûresinin 184. Âyeti Bağlamında Orucun Fıkhî Boyutu ve Tâkat Tartışmaları”. Diyanet İlmi Dergi 56/3 (2020), 999-1017.
- Beydâvî, Nasiruddin Ebû Said Abdullah b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1418.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. 10 Cilt. Kahire: Dâru’t-T’sîl, 2012.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. "Oruç", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2007. 33/416-425.
- Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endülusî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsir. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
- Ensari, Abdurrahman. Mensuh Ayetlerin Kritiği. İstanbul: Nida Akademi, 2019.
- Gördük, Yunus Emre. “Bakara Sûresi 184. Âyetin Neshi Meselesi ve Şah Veliyyullah ed-Dehlevî’nin Bu Konudaki Sıra Dışı Yorumu”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi 51/1 (Haziran 2019), 25-47.
- İbn Aşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
- İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman. el-Hasâis. thk. Abdulhamid Hindavî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2008.
- İbn Cinnî. el-Muhteseb fi tebyîni vücûhi şevâzzi’l-kıraât ve’l-İdâhi anha. thk. Muhammed Abdulkadir Ata. 2 Cilt. Beyrut: Dâr’l-Kütübu’l-İlmiyye, 1998.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsiru’l-Kur’ân’l-Azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddin. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübu’l-İlmiyye, 1998.
- İbnu’l-Cevzî, Cemaluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Nevâsihu’l-Kur’ân. thk. Ebû Abdillah el-Amilî. Beyrut: Şirketu Ebnâi Şerif, 2001.
- Kara, Osman, “Bakara/184. Ayetin Meâli Üzerinden Hüseyin Kazım Kadri’nin Nûru’l-Beyân’ına Bir Bakış”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/29 (2014), 89-106.
- Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâm’il-Kur’ân. thk. Ahmed el-berdûnî vd. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübü’l-Mısriyye, 1964.
- Mâlik b. Enes. el-Muvaṭṭaʾ. thk. Beşar Avâd Mahmud vd. 2 Cilt. Beyrût: Müessestü’r-Risale, 1991.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vilâtu Ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2005.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. 5 Cilt. Beyrut: İhyau’t-Turas, 1955.
- Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-t’vil. thk. Yusuf Ali Budeyvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayib, 1998.
- Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türas, 1420.
- Seminü’l-Halebî, Şihabuddin Ahmed b. Yusuf. ed-Dürru’l-mesûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-kalem, 1431.
- Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Dürrü’l-mensûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Fıkr, ts. Suyûtî, el-İtkan fi ulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Dîb. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
- Suyûtî, Mu’tereku’l-akrân fî i’câzi’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1988.
- Taberî, Ebû C’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân. thk. Mahmud Muhammed Şakir. 24 cilt Mekke: Dâru’t-terbiyye ve’t-türas, ts.
- Yaşar, Mehmet Aziz-Nas, Taha. “Ebû Ubeyd’in Nesih Anlayışı”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/1 ( 2022), 689-716.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve i’râbuhu. thk. Abdulcelil Abduh. 5 Cilt. Beyrut: Alemu’l-Kütüb, 1988.
- Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki ğavâmid’t-tenzil. thk. Mustafa Hüseyin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1947.
Öz
Bu çalışma, oruç uygulamasındaki nesih vakalarını incelemektedir. Önceki araştırmalar ağırlıklı olarak Bakara Suresi 184. ayetteki nesih üzerinde yoğunlaşırken, bu çalışma oruçla ilgili dört Kur’ân ayetini nesih bağlamında ele almaktadır. Ayrıca, oruçla ilgili uygulamalarda nesih konusu kaynaklarda oldukça tartışmalı bir mesele olmuştur. Bu ihtilaflar meselenin karmaşık bir hâl almasına yol açtığından, ilgili nesih örneklerinin sistematik bir şekilde sunulup açıklanmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda çalışma, oruç hükümlerindeki değişim sürecini ortaya koyarak ahkâm ayetlerinin Kur’ân’daki teşriî metodunu anlamada önemli bir örnek sunmayı ve tefsir ilmine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bilindiği üzere, nesih meselesinde ayetlerin nüzul sırası büyük önem arz etmektedir. Ayrıca hüküm bildiren ayetler, muhatapların durumunu da dikkate almıştır. Bu sebeple, çalışmada öncelikle oruçla ilgili dört ayetin nüzul sırası tespit edilmiştir. Tarihsel veriler ve ayetlerin içeriğinden çıkarılan işaretlere dayanarak, bu ayetlerin ortaya çıkış sırasının şu şekilde olduğu sonucuna varılmıştır: Bakara Suresi 183 ve 184. ayetleri, oruçla ilgili ilk inen ayetler olarak birlikte yer alır. Bunları Bakara 185. ayet, son olarak da Bakara 187. ayet takip eder. Bu dört ayetin muhtevası ve onlarla ilgili sahih rivayetler, oruç uygulamasının iki aşamalı bir değişim süreci geçirdiğini göstermektedir. Bu iki aşama içerisinde üç ayrı nesih vakası yaşanmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, bu üç nesihten ikisi ayetle ayetin neshi, biri ise ayetle sünnetin neshi şeklinde gerçekleşmiştir.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.
Kaynakça
- Atan, Ömer Faruk. “Bakara Sûresinin 184. Âyeti Bağlamında Orucun Fıkhî Boyutu ve Tâkat Tartışmaları”. Diyanet İlmi Dergi 56/3 (2020), 999-1017.
- Beydâvî, Nasiruddin Ebû Said Abdullah b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1418.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. 10 Cilt. Kahire: Dâru’t-T’sîl, 2012.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. "Oruç", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2007. 33/416-425.
- Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endülusî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsir. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
- Ensari, Abdurrahman. Mensuh Ayetlerin Kritiği. İstanbul: Nida Akademi, 2019.
- Gördük, Yunus Emre. “Bakara Sûresi 184. Âyetin Neshi Meselesi ve Şah Veliyyullah ed-Dehlevî’nin Bu Konudaki Sıra Dışı Yorumu”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi 51/1 (Haziran 2019), 25-47.
- İbn Aşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
- İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman. el-Hasâis. thk. Abdulhamid Hindavî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2008.
- İbn Cinnî. el-Muhteseb fi tebyîni vücûhi şevâzzi’l-kıraât ve’l-İdâhi anha. thk. Muhammed Abdulkadir Ata. 2 Cilt. Beyrut: Dâr’l-Kütübu’l-İlmiyye, 1998.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsiru’l-Kur’ân’l-Azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddin. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübu’l-İlmiyye, 1998.
- İbnu’l-Cevzî, Cemaluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Nevâsihu’l-Kur’ân. thk. Ebû Abdillah el-Amilî. Beyrut: Şirketu Ebnâi Şerif, 2001.
- Kara, Osman, “Bakara/184. Ayetin Meâli Üzerinden Hüseyin Kazım Kadri’nin Nûru’l-Beyân’ına Bir Bakış”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/29 (2014), 89-106.
- Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâm’il-Kur’ân. thk. Ahmed el-berdûnî vd. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübü’l-Mısriyye, 1964.
- Mâlik b. Enes. el-Muvaṭṭaʾ. thk. Beşar Avâd Mahmud vd. 2 Cilt. Beyrût: Müessestü’r-Risale, 1991.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vilâtu Ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2005.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. 5 Cilt. Beyrut: İhyau’t-Turas, 1955.
- Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-t’vil. thk. Yusuf Ali Budeyvî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayib, 1998.
- Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türas, 1420.
- Seminü’l-Halebî, Şihabuddin Ahmed b. Yusuf. ed-Dürru’l-mesûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-kalem, 1431.
- Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Dürrü’l-mensûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Fıkr, ts. Suyûtî, el-İtkan fi ulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Dîb. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
- Suyûtî, Mu’tereku’l-akrân fî i’câzi’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1988.
- Taberî, Ebû C’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân. thk. Mahmud Muhammed Şakir. 24 cilt Mekke: Dâru’t-terbiyye ve’t-türas, ts.
- Yaşar, Mehmet Aziz-Nas, Taha. “Ebû Ubeyd’in Nesih Anlayışı”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/1 ( 2022), 689-716.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve i’râbuhu. thk. Abdulcelil Abduh. 5 Cilt. Beyrut: Alemu’l-Kütüb, 1988.
- Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki ğavâmid’t-tenzil. thk. Mustafa Hüseyin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1947.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Tefsir |
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 25 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 17 |
Akademik-Us Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.