Öz
Bu makalenin temel konusu Nâsırüddin İbn Rabve’nin Ḳudsü’l-esrâr fi’ḫtiṣâri’l-Menâr isimli ihtisarıdır. İbn Rabve’nin bu eseri, özellikle dönemin eğitim ve öğretim ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak kaleme alınmış bir metin olup, özlü ve sistematik bir yapıya sahiptir. Menârü’l-envâr'ın metnini sadeleştirerek daha anlaşılır kılmayı hedefleyen bu ihtisar, Hanefî fıkıh usulü alanındaki önemli prensipleri ve metodolojik yaklaşımları daha açık bir şekilde sunmaktadır. Bu da usul-i fıkıh alanında çalışma yapmak isteyen başlangıç aşamasındaki öğrencilerin ihtiyaçlarına cevap vermesi açısından önem arz etmektedir. Makale dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde İbn Rabve’nin hayatı ele alınmış; yaşadığı dönem, gerçekleştirdiği seyahatler, aldığı eğitim, hocaları, ilmi çevresi incelenmiştir. İkinci bölümde eserin müellife aidiyeti, muhtevası ve literatür içerisindeki yeri, üçüncü bölümde tahkikte kullanılan yazma nüshaların tanıtımı ve dördüncü bölümde ise tahkikte takip edilen yöntem hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada eserin üç farklı yazma nüshası incelenmiştir. Bunların içerisinden merkeze alınan nüsha, Süleymaniye yazma eserler kütüphanesinin Şehit Ali Paşa Koleksiyonu’nda bulunan nüshasıdır. Eserin tahkikinde “İSAM Tahkikli Neşir Esasları” (İTNES) kılavuzundan yararlanılmıştır. Bunun neticesinde Ḳudsü’l-esrâr’ın İbn Rabve’ye olan aidiyeti belirlenmiş olup yazım farklılıkları, hataları ve eksiklerinin giderilmesinin ardından bilgisayar ortamına aktarılarak diğer usul-i fıkıh kaynaklarının ışığında konu başlıkları, metin içeriği konularının sıralanması gibi metnin anlaşılmasını kolaylaştırıcı düzenlemeler dikkate alınarak araştırmacıların istifadesine sunulmuştur. İbn Rabve tarafından Ḳudsü’l-esrâr üzerine, Şerhu Ḳudsi’l-esrâr fi’ḫtiṣâri’l-Menâr isimli bir şerh yazılmıştır. Tahkik çalışmamız bu şerh üzerine yapılacak olan çalışmaların da ilk adımını oluşturmaktadır. Bunula birlikte Menar’ın usul-i fıkıh alanında yaygın kullanımı onun anlaşılmasını kolaylaştıracak diğer eserleri de önemli kılmaktadır. Bu bağlamda Ḳudsü’l-esrâr, Menar’ın anlaşılmasına destek olması açısından da önem arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Fıkıh usulü ihtisar tahkik İbn Rabve Ḳudsü’l-esrâr Menâr Ebü’l-Berekât en-Nesefî
Etik Beyan
Bu çalışma, etik kurul izni gerektirmeyen nitelikte olup kullanılan veriler literatür taraması/yayınlanmış kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.
Kaynakça
- Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ʿârifîn, esmâʾü’l-müʾellifîn ve âs̱ârü’l-muṣannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı, 1955.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürerü’l-kâmine fî aʿyâni’l-miʾeti’s̱-s̱âmine. 6 Cilt. Hind: Dâiratü’l-Maarifi’l-Usmaniyye, 2. Basım, 1972.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. 7 Cilt. Lübnan: Müessesetü’l-A`lemî, 1971.
- İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddîn (Şerefüddîn) Kāsım el-Cemâlî el-Mısrî. Tâcü’t-terâcim. Dımeşk: Daru’l-Kalem, 1. Basım, 1992.
- İbn Râfi‘, Ebü’l-Meâlî Takıyyüddîn Muhammed b. Râfi‘ b. Hicris es-Sellâmî. el-Vefeyât. 2 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risale, 1. Basım, 1982.
- İbnü’l-Irâkî, Ebû Zür‘a Veliyyüddîn Ahmed b. Abdirrahîm b. el-Hüseyn el-Kürdî el-Mihrânî. eẕ-Ẕeyl ʿale’l-ʿİber fî ḫaberi men ġaber. 3 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risale, 1. Basım, 1989.
- Kallek, Cengiz. “İbnü’r-Rabve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Kārî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî el-. el-Esmâri’l-ceniyye fî esmâi’l-Hanefiyye. 2 Cilt. Irak: Merkezu’l-buhus ve’d-dirâseti’i-İslamiyye bi’dîvâni’l-vakf, 1. Basım, 2009.
- Kâtip Çelebi. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. 6 Cilt. İstanbul: IRCICA, 1431.
- Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu`cemü’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Ârâbî, ts.
- Kumillâî, Muhammed Hıfzu’r-Rahmân el-. el-Buduru’l-mudiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. 23 Cilt. Kahire: Daru’s-Sâlih, 2. Basım, 2018.
- Kureşî, Abdülkādir el-. el-Cevâhirü’l-muḍıyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye. 5 Cilt. Kahire: Daru Hicr, 2. Basım, 1993.
- Malatî, Zeynüddîn Abdülbâsıt b. Halîl b. Şâhin el-. Neylü’l-emel fî ẕeyli’d-Düvel. 9 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1. Basım, 2002.
- Şahin, Ünal. “Kâsım b. Kutluboğa’ya Nisbet Edilen Uydurma Bir Metin: Menâkıbu Ebî Hanîfe”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 22/2 (Aralık 2022), 843-868. https://doi.org/10.33420/marife.1175939
- Ziriklî, Hayreddin. el-A`lâm: Kâmûsü terâcim li-eşheri’ricâl ve’n-nisâ. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 1423.
Öz
The main subject of this article is the simplification of Nasiruddin Ibn Rabwah, named Ḳudsu’l-esrâr fi’ḫtiṣâri’l-Menâr. Ibn Rabwah’s work is a text written especially to meet the educational and teaching needs of the period and has a concise and systematic structure. This summary, which aims to simplify the text of Manârü’l-envâr and make it more understandable, presents the important principles and methodological approaches in the field of Hanafi usul al-fıqh in a clearer way. This is important in terms of meeting the needs of students who are at the beginning stage and want to study in the field of usul al-fıqh. The article consists of four sections. In the first section, the life of Ibn Rabwah is discussed; the period in which he lived, his travels, his education, his teachers, and his scientific environment are examined. In the second section, the authorship of the work, its content, and its place in the literature are discussed; in the third section, the introduction of the manuscripts used in the investigation are presented; and in the fourth section, information is given about the method followed in the investigation. In the study, three different manuscripts of the work were examined. The copy taken into consideration is the one in the Şehit Ali Paşa Collection of the Süleymaniye Manuscripts Library. The “İSAM Verified Publication Principles” (İTNES) guide was used in the verification of the work. As a result, the affiliation of Ḳudsü’l-esrâr to İbn Rabve was determined and after the correction of spelling differences, errors and deficiencies, it was digitalized and presented to the use of researchers by taking into account the arrangements that facilitate the understanding of the text such as the subject headings and the ordering of the text content topics in the light of other usul-i fiqh sources. A commentary on Ḳudsu’l-esrâr, named Şerhu Ḳudsi’l-esrâr fi’ḫtiṣâri’l-Menâr, was written by Ibn Rabve. Our investigative work constitutes the first step of the studies to be conducted on this commentary. In addition, the widespread use of Menar in the field of usul-i fiqh makes other works that will facilitate its understanding important. In this context, Ḳudsu’l-esrâr is also important in terms of supporting the understanding of Menar.
Anahtar Kelimeler
Method of Fıqh Simplification İnvestigation Ibn Rabwah Ḳudsu’l-esrâr Manâr Abu’l-Barakât an-Nasafi
Etik Beyan
This study does not require ethics committee approval, as the data used were obtained from literature review/published sources. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Kaynakça
- Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetü’l-ʿârifîn, esmâʾü’l-müʾellifîn ve âs̱ârü’l-muṣannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı, 1955.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. ed-Dürerü’l-kâmine fî aʿyâni’l-miʾeti’s̱-s̱âmine. 6 Cilt. Hind: Dâiratü’l-Maarifi’l-Usmaniyye, 2. Basım, 1972.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. 7 Cilt. Lübnan: Müessesetü’l-A`lemî, 1971.
- İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddîn (Şerefüddîn) Kāsım el-Cemâlî el-Mısrî. Tâcü’t-terâcim. Dımeşk: Daru’l-Kalem, 1. Basım, 1992.
- İbn Râfi‘, Ebü’l-Meâlî Takıyyüddîn Muhammed b. Râfi‘ b. Hicris es-Sellâmî. el-Vefeyât. 2 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risale, 1. Basım, 1982.
- İbnü’l-Irâkî, Ebû Zür‘a Veliyyüddîn Ahmed b. Abdirrahîm b. el-Hüseyn el-Kürdî el-Mihrânî. eẕ-Ẕeyl ʿale’l-ʿİber fî ḫaberi men ġaber. 3 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risale, 1. Basım, 1989.
- Kallek, Cengiz. “İbnü’r-Rabve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Kārî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî el-. el-Esmâri’l-ceniyye fî esmâi’l-Hanefiyye. 2 Cilt. Irak: Merkezu’l-buhus ve’d-dirâseti’i-İslamiyye bi’dîvâni’l-vakf, 1. Basım, 2009.
- Kâtip Çelebi. Süllemü’l-vüsûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. 6 Cilt. İstanbul: IRCICA, 1431.
- Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu`cemü’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Ârâbî, ts.
- Kumillâî, Muhammed Hıfzu’r-Rahmân el-. el-Buduru’l-mudiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. 23 Cilt. Kahire: Daru’s-Sâlih, 2. Basım, 2018.
- Kureşî, Abdülkādir el-. el-Cevâhirü’l-muḍıyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye. 5 Cilt. Kahire: Daru Hicr, 2. Basım, 1993.
- Malatî, Zeynüddîn Abdülbâsıt b. Halîl b. Şâhin el-. Neylü’l-emel fî ẕeyli’d-Düvel. 9 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1. Basım, 2002.
- Şahin, Ünal. “Kâsım b. Kutluboğa’ya Nisbet Edilen Uydurma Bir Metin: Menâkıbu Ebî Hanîfe”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 22/2 (Aralık 2022), 843-868. https://doi.org/10.33420/marife.1175939
- Ziriklî, Hayreddin. el-A`lâm: Kâmûsü terâcim li-eşheri’ricâl ve’n-nisâ. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 1423.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İslam Hukuku |
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 29 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 17 |
Akademik-Us Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.