İskoçyalı Seyyah Charles MacFarlane’in Gözünden Batı Anadolu ve Trakya’da Eşkıyalık ve Asayiş Sorunu
Öz
Bu çalışmada, Charles MacFarlane’in "Constantinople in 1828", "Turkey and Its Destiny" ve "Kismet or Doom of Turkey" adlı seyahatnameleri esas alınarak yabancı bir seyyahın Batı Anadolu’da ve Trakya’da tanık olduğu eşkıyalık faaliyetleri anlatılacaktır. İskoç asıllı seyyah ve yazar Charles MacFarlane, 1827-1828 ve 1847-1848 yılları arasında Anadolu ve Trakya bölgelerinde seyahat etmiş ve gözlemlerde bulunmuştur. Bu seyahatleri esnasında karşılaştığı ya da duyduğu eşkıyalık ve asayiş hadiselerine, yazdığı seyahatnamelerinde yer vermiştir. MacFarlane’e göre, ülke yönetimindeki istikrarsızlık, kaht-ı rical, iktisadi bunalım, işsizlik ve kamu güvenliği zafiyeti gibi sorunlar asayişe zarar vermiş ve eşkıyalık hadiselerine uygun ortam hazırlamıştır. Taşrada seyahat edenlere yönelik saldırı ve tecavüzler olmuştur. Osmanlı topraklarındaki eşkıyalık faaliyetlerinin başını ise Rumlar çekmiştir. Mora Yarımadasında başlayan Rum isyanı sonucu bağımsızlığını kazanan ayrılıkçı Rumlar, Sisam gibi Ege’nin çeşitli adalarında örgütlenerek Batı Anadolu sahillerinde eşkıyalık yapmıştır. Keza Ermenilerde çeşitli asayiş ve güvenliği tehdit eden hadiseler çıkarmıştır. MacFarlane, Bulgarların Osmanlı toplumu içinde en acımasız ve gaddar kesimi olduğu değerlendirmesinde bulunmuştur. 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra taşrada yaşanan eşkıyalık ve asayiş sorunlarını çözmek maksadıyla Asâkir-i Mansûre, Redif Askerî Teşkilatı ve Zaptiye Müşirliği gibi askerî teşkilatlar kurulmuştur. Fakat asayiş ve güvenlik ülkede önemli bir sorun olarak gündemde olmaya devam etmiştir.
Anahtar Kelimeler
Charles MacFarlane Osmanlı Devleti Eşkıyalık Rumlar Ermeniler Bulgarlar
Kaynakça
- Akdağ, M. (1955). Osmanlı Müessesleri Hakkında Notlar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 13(1-2), 27-51.
- Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. (C.11, ss.463-466). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Başaran, M., ve Özçelik, A. (2022). XIX. Yüzyılda Aydın ve Çevresinde Eşkıyalık ve Güvenlik Sorunu. XVIII. Türk Tarih Kongresi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
- Burma, M. (2012). Bulgaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayırılış Sürecinde Bulgar Ayaklanmaları. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1(1), 67-90.
- İlgürel, M. (2009). Subaşı. (C.37, ss.447-448). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- İlgürel, M. (1995). Eşkıya. (Osmanlı’da Eşkıyalık Hareketleri). (C.11, ss.466-468). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- İnalcık, H. (2012). Tımar. (C.41, ss.168-172). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Lee, S. (1893). Macfarlane Charles. Dictionary of National Biography, (V.35, pp.1-442). Macmillan Co. London: Smith, Elder, &Co. London.
- MacFarlane, C. (1829). Costantinople in 1828: A Residence of Sixteen Months in the Turkish Capital and Provinces: with an Account of the Present State of Naval and Military Power, and the Resources of the Ottoman Empire, V. I-II, London, Saunders and Otley.
- MacFarlane, C. (1850). Turkey and Its Destiny: The Result of Journeys Made in 1847 and 1848 to Examine into the State of that Country, V. I-II, London, Lea and Blanchard.
- MacFarlane, C. (1853). Kismet: or, the Doom of Turkey, London, Thomas Bosworth.
- Mert, Ö. (1991). Âyan. (C.4, ss.195-198). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Ortaylı, İ. (1974). Osmanlı Kadısı: Tarihi Temeli ve Yargı Görevi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 30(1). https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000915.
- Ortaylı, İ. (2001). Osmanlı Devleti’nde Kadı. (C.24, ss.69-73).Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Özcan, A. (2007). Redif. (C.34, ss.524-526). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Poyraz, Ö. (2020). Abdülmecid Dönemi Hürriyet Bağlayıcı ve Kısıtlayıcı Ceza Uygulamalarına Dair Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(43), 497-518. https://doi.org/10.21497/sefad.756114.
- Sönmez, A. (2006). Zaptiye Teşkilatının Düzenlenmesi (1840-1869). Tarih Araştırmaları Dergisi, 25(39), 199-219. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000227.
- Yaramış, A. (2002). Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılması ve Yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediyye’nin Kurulması, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, C.12, ss. 1168-1175.
The Banditry and Public Security Issues in Western Anatolia and Thrace through the Perspectives of Scottish Traveler Charles MacFarlane
Öz
In this study, based on Charles MacFarlane's travelogues "Constantinople in 1828", "Turkey and Its Destiny" and "Kismet or Doom of Turkey", the banditry activities witnessed by a foreign traveler in Western Anatolia and Thrace will be narrated. Scottish-born traveler and writer Charles MacFarlane traveled and made observations in Anatolia and Thrace between 1827-1828 and 1847-1848. He wrote about the banditry and public security issues he encountered or heard about during these travels in his travelogues. According to MacFarlane, problems such as the instability in the country's administration, deficiency of statesman skilled person, economic depression, unemployment and weaknesses in public security undermined public order and created a favourable environment for banditry. There were attacks and rapes against travelers in the countryside. The Greeks were at the forefront of banditry activities in Ottoman lands. As a result of the Greek revolt that started in the Peloponnese Peninsula, the separatist Greeks, who gained their independence, were organized in various Aegean Islands such as Sisam and engaged in banditry along the coasts of Western Anatolia. Likewise, Armenians were engaged in various incidents that threatened public order and security. MacFarlane assessed that the Bulgarians were the most ruthless and brutal segment of Ottoman society. In 1826, after the abolition of the Janissary Corps, military Organizations such as the Asâkir-i Mansûre, the Redif Military Organization and the Zaptiye Müşirliği were established to solve the banditry and public order problems in the provinces. However, public order and security remained a major problem in the country.
Anahtar Kelimeler
Charles MacFarlane Ottoman Empire Banditry Greeks Armenians Bulgarians
Kaynakça
- Akdağ, M. (1955). Osmanlı Müessesleri Hakkında Notlar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 13(1-2), 27-51.
- Bardakoğlu, A. (1995). Eşkıya. (C.11, ss.463-466). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Başaran, M., ve Özçelik, A. (2022). XIX. Yüzyılda Aydın ve Çevresinde Eşkıyalık ve Güvenlik Sorunu. XVIII. Türk Tarih Kongresi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
- Burma, M. (2012). Bulgaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayırılış Sürecinde Bulgar Ayaklanmaları. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1(1), 67-90.
- İlgürel, M. (2009). Subaşı. (C.37, ss.447-448). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- İlgürel, M. (1995). Eşkıya. (Osmanlı’da Eşkıyalık Hareketleri). (C.11, ss.466-468). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- İnalcık, H. (2012). Tımar. (C.41, ss.168-172). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Lee, S. (1893). Macfarlane Charles. Dictionary of National Biography, (V.35, pp.1-442). Macmillan Co. London: Smith, Elder, &Co. London.
- MacFarlane, C. (1829). Costantinople in 1828: A Residence of Sixteen Months in the Turkish Capital and Provinces: with an Account of the Present State of Naval and Military Power, and the Resources of the Ottoman Empire, V. I-II, London, Saunders and Otley.
- MacFarlane, C. (1850). Turkey and Its Destiny: The Result of Journeys Made in 1847 and 1848 to Examine into the State of that Country, V. I-II, London, Lea and Blanchard.
- MacFarlane, C. (1853). Kismet: or, the Doom of Turkey, London, Thomas Bosworth.
- Mert, Ö. (1991). Âyan. (C.4, ss.195-198). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Ortaylı, İ. (1974). Osmanlı Kadısı: Tarihi Temeli ve Yargı Görevi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 30(1). https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000915.
- Ortaylı, İ. (2001). Osmanlı Devleti’nde Kadı. (C.24, ss.69-73).Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Özcan, A. (2007). Redif. (C.34, ss.524-526). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
- Poyraz, Ö. (2020). Abdülmecid Dönemi Hürriyet Bağlayıcı ve Kısıtlayıcı Ceza Uygulamalarına Dair Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(43), 497-518. https://doi.org/10.21497/sefad.756114.
- Sönmez, A. (2006). Zaptiye Teşkilatının Düzenlenmesi (1840-1869). Tarih Araştırmaları Dergisi, 25(39), 199-219. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000227.
- Yaramış, A. (2002). Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılması ve Yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediyye’nin Kurulması, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, C.12, ss. 1168-1175.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Toplumu |
| Bölüm | Tarih |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 1 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 27 Sayı: 2 |
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.