Öz
Bu makale, 14. yüzyıl şairlerinden Seyyid Nesîmî’nin “Sığmazam” redifli gazelini hem edebî hem de tasavvufî bir bakış açısıyla değerlendirerek Hurûfîlik öğretisiyle ilişkisini analiz etmektedir. Nesîmî, yalnızca divan edebiyatının öncü isimlerinden biri değil, aynı zamanda Hurûfîliğin şiirsel düzlemdeki önemli temsilcilerindendir. Hurûfîlik, harflerin ve kelimelerin metafiziksel anlamlar taşıdığına; bu anlamların ise insanın ilahî hakikate ulaşmasında birer anahtar işlevi gördüğüne ina-nan bâtınî bir harekettir. Bu bağlamda, Nesîmî’nin şiirleri harflerin kutsallığını temel alan sembo-lik bir evren sunar. Makale, “Sığmazam” gazelinde yer alan mistik temalar, semboller ve metafor-lar aracılığıyla insanın Tanrı’ya ulaşma arzusu ile bu arzunun sınırları arasındaki gizemleri ortaya koymaktadır. Redifin kendisi dahi, ilahî varlığın sınırsızlığı karşısında beşerî varoluşun yetersizli-ğini ifade eden güçlü bir simge olarak değerlendirilmiştir. Nesîmî’nin dili yalnızca estetik bir araç değil, aynı zamanda bir içsel keşif ve manevî yolculuğun da aracısıdır. Bu çalışma, Nesîmî’nin Hurûfî anlayışla kurduğu ilişkiyi şiiri üzerinden okuyarak hem onun bireysel tasavvufî deneyimini hem de dönemin mistik düşüncesi üzerindeki etkisini ele almaktadır. Sonuç olarak Nesîmî’nin şii-ri sadece edebî değil, aynı zamanda sembolik ve metafizik bir anlam katmanına sahiptir.
Kaynakça
- Ayan, H. (1990) Nesîmî Divanı. Akçağ Yayınları.
- Ayan, H. (2002). Nesîmî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara. I-Iı.
- Ballı, H. H. (2011). Hurûfilik Nedir? E-Makâlat Mezhep Araştırmaları, 31-48.
- Bausani, A. (1992). Hurûfîlik. Tarih İncelemeleri Dergisi, 357-361.
- Cevdet, A. (1994) Tezkire-İ Latifi. İkdam Matbaası. (S.332)
- Çelebi, A. Meşa’irü’ş-Şuara, Ankara Genel Kütüphanesi Eski Eserler Bölümü
- Çelebi, H. (2000)."Tezkiretü'ş-Şuara." Hazırlayan: Prof. Dr. Mustafa İsen, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Efendi, S. "Sun’ullah Gaybî'nin Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme," 1661 Sonrası Riva-yetler.
- Gölpınarlı, A. (1953). Nesîmî-Usuli-Ruhi: Hayatı, Sanatı, Şiirleri. Varlık Yayınları. İstanbul.
- Gulıyeva, M. (2023). Nesîmî’nin Lirikası: İrfanî Münderice ve Poetik Zinetler.
- Köprülüzade M.F. (1927). Hayat Mecmuası (Nesimî’ye Dair) C. I, No: 20.
- Külak, M. (2020). Kafkas Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türkiye. Buta International Journal of Scientific Research.
- Latifi. (1994) Tezkire-İ Latifi: Mecalisü’l-Uşşak. İstanbul İkdam Matbaası, (S.332)
- Nesîmî, S. (1985). Seyyid Nesîmî Dîvânı’ndan Seçmeler (Haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu), Anka-ra. S. I-Xxxıı.
- Refii, Başaret-Name, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi No: T.Y.310.
Öz
This article analyzes the 14th-century poet Seyyid Nesîmî's ghazal with the redif “Sığmazam” from both a literary and a mystical perspective and analyzes its relation with the Hurûfî doctrine. Nesīmī is not only one of the leading figures of divan literature, but also one of the most important repre-sentatives of Hurūfīism in poetry. Hurūfīism is a bātinī movement that believes that letters and words carry metaphysical meanings, and that these meanings serve as keys to human access to di-vine truth. In this context, Nesīmī's poetry presents a symbolic universe based on the sanctity of letters. Through the mystical themes, symbols and metaphors in the ghazal “Sığmazam”, the artic-le reveals the mysteries between the human desire to reach God and the limits of this desire. Even the red rhyme itself is considered a powerful symbol expressing the inadequacy of human existence in the face of the infinity of divine existence. Nesîmî's language is not only an aesthetic tool, but also a means of inner exploration and spiritual journey. This study analyzes Nesīmī's relationship with the Hurūfī understanding through his poetry, and examines both his individual mystical experience and his influence on the mystical thought of the period. In conclusion, Nesīmī's poetry is not only literary, but also symbolic and metaphysical.
Kaynakça
- Ayan, H. (1990) Nesîmî Divanı. Akçağ Yayınları.
- Ayan, H. (2002). Nesîmî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara. I-Iı.
- Ballı, H. H. (2011). Hurûfilik Nedir? E-Makâlat Mezhep Araştırmaları, 31-48.
- Bausani, A. (1992). Hurûfîlik. Tarih İncelemeleri Dergisi, 357-361.
- Cevdet, A. (1994) Tezkire-İ Latifi. İkdam Matbaası. (S.332)
- Çelebi, A. Meşa’irü’ş-Şuara, Ankara Genel Kütüphanesi Eski Eserler Bölümü
- Çelebi, H. (2000)."Tezkiretü'ş-Şuara." Hazırlayan: Prof. Dr. Mustafa İsen, Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Efendi, S. "Sun’ullah Gaybî'nin Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme," 1661 Sonrası Riva-yetler.
- Gölpınarlı, A. (1953). Nesîmî-Usuli-Ruhi: Hayatı, Sanatı, Şiirleri. Varlık Yayınları. İstanbul.
- Gulıyeva, M. (2023). Nesîmî’nin Lirikası: İrfanî Münderice ve Poetik Zinetler.
- Köprülüzade M.F. (1927). Hayat Mecmuası (Nesimî’ye Dair) C. I, No: 20.
- Külak, M. (2020). Kafkas Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türkiye. Buta International Journal of Scientific Research.
- Latifi. (1994) Tezkire-İ Latifi: Mecalisü’l-Uşşak. İstanbul İkdam Matbaası, (S.332)
- Nesîmî, S. (1985). Seyyid Nesîmî Dîvânı’ndan Seçmeler (Haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu), Anka-ra. S. I-Xxxıı.
- Refii, Başaret-Name, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi No: T.Y.310.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 29 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 2 Sayı: 2 |
- Makale Dosyaları