Gebelerin e-sağlık okuryazarlığı düzeyinin kanıta dayalı uygulamalara ulaşma ve gebelerin öz bakım gücüne etkisi
Öz
Amaç: Bu çalışmada amaç, gebelerin e-sağlık okuryazarlığı düzeyinin kanıta dayalı uygulamalara ulaşma ve gebelerin öz bakım gücüne etkisini incelemektir.
Yöntem: Araştırma kesitsel tipte bir çalışmadır. Araştırmanın örneklemi, evreni bilinen örneklem hesabı kullanılarak hesaplanmış olup, araştırma 385 gebe ile tamamlanmıştır. Araştırma verileri Google form ile online olarak toplanmıştır. Veriler e-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (e-SOÖ) ve Öz Bakım Ölçeği (ÖBGÖ) kullanılarak elde edilmiştir.
Bulgular: Gebelerin e-Sağlık okuryazarlık düzeylerinin iyi, öz bakım gücü düzeylerinin orta düzeyde olduğu saptanmıştır (sırasıyla 34.00 ± 0.47; 93.00 ± 0.82). Kanıta dayalı uygulamalardan; folik asit ve demir ilacı kullanımı, bel ağrısına yönelik yapılan uygulama ve bağışıklama için aşı yaptıranların e-sağlık okuryazarlığı ölçeği ve öz bakım gücü ölçeği puan ortalamalarının daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). Mide yanmasına yönelik uygulama yapanların ÖBGÖ toplam puan ortalamalarının daha yüksek olduğu, B6 vitamin takviyesi kullanan gebelerin ve gebeliğinde glikoz tolerans testi yapan kadınların e-SOÖ toplam puan ortalamalarının daha yüksek olduğu bulunmuştur (p<0.05). e-SOÖ ve ÖBGÖ ölçek puanları arasında orta düzeyde (pozitif yönlü) bir ilişki bulunmuştur (r=0.534; p<0.05).
Sonuçlar: Gebelerin e-sağlık okuryazar düzeyi kanıta dayalı uygulama yapmalarını ve öz bakım gücünü etkilemektedir. Sağlık profesyonellerinin kanıta dayalı uygulamaların artması için gebelerin e-sağlık okuryazarlığı düzeyini artırarak, öz bakım faaliyetlerini desteklemeleri ve öz bakım güçlerini yükseltmeleri önerilebilir.
Anahtar Kelimeler
ebelik e-sağlık okuryazarlığı gebelik kanıta dayalı uygulamalar öz bakım
Kaynakça
- Akça, E., Gökyıldız Sürücü, Ş., & Akbaş, M. (2020). Gebelerde sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 630-642.
- Altıparmak, S. (2006). Gebelerde sosyo-demografik özellikler, öz bakım gücü ve yaşam kalitesi ilişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 5(6), 416-423.
- Baltacı, N., Kaya, N., & Kılıçkaya, İ. (2023). Gebelerin e-sağlık okuryazarlığının ve sağlıklı yaşam davranışlarının incelenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 32(4), 301-313. https://doi.org/10.17942/sted.1229364
- Bayrak, E., & Kanbur, A. (2022). Gebelerde internet yoluyla karar alma ile sağlık uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 10(1), 255-269.
- Bjelke, M., Martinsson, A. K., Lendahls, L., & Oscarsson, M. (2016). Using the Internet as a source of information during pregnancy-A descriptive cross-sectional study in Sweden. Midwifery, 40, 187-191. https://doi.org/10.1016/j.midw.2016.06.020
- Çelik, A., & Aksoy Derya, Y. (2019). Gebelerin öz bakım gücü ile sağlık uygulamaları düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(1), 111-119.
- Gökoğlu, A. G. (2021). Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlık davranışlarına ve çocuk sağlığına etkisi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(2), 132-148.
- Jahnke, H. R., Rubin-Miller, L., Henrich, N., Moss, C., Shah, N., & Peahl, A. (2023). Association between the use of a digital health platform during pregnancy and helping users avoid emergency and in-person care: retrospective observational study. Journal of Medical Internet Research, 25, e43180. https://doi.org/10.2196/43180
- Koçak, D. Y., & Çalışır, F. (2023). Gebelikte bulantı-kusmanın öz bakım gücüne ve yaşam kalitesine etkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 23(1-3), 1-16.
- Korkmaz Aslan, G., Kılınç İşleyen, E., Kartal, A., & Koştu, N. (2024). The relation between eHealth literacy and healthy lifestyle behaviours in pregnant women. Health Promotion International, 39(2), daae022. https://doi.org/10.1093/heapro/daae022
- Koyun, Ö. Ü., & Kesim, Ö. Ü. (2018). Gebelikte karar vermeye internetin etkisi: Sistematik bir inceleme. [Kongre sunumu] 3. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Kozaklı -Nevşehir, Türkiye, 9-12.
- Moulaei, K., Sheikhtaheri, A., Ghafaripour, Z., & Bahaadinbeigy, K. (2021). The Development and usability assessment of an mhealth application to encourage self-care in pregnant women against COVID-19. Journal of Healthcare Engineering, 2021(1), 9968451. https://doi.org/10.1155/2021/9968451
- Nahcivan, N. O. (2004). A Turkish language equivalence of the exercise of self-care agency scale. Western Journal of Nursing Research, 26(7), 813-824.
- Norman, C. D., & Skinner, H. A. (2006). eHEALS: the eHealth literacy scale. Journal of Medical Internet Research, 8(4), e507.
- Orem, D. E. (2001). Orem’s self-care deficit nursing theory. Nursing Theories and Nursing Practice, 141.
- Oscarsson, M. G., Medin, E., Holmström, I., & Lendahls, L. (2018). Using the internet as source of information during pregnancy-a descriptive cross-sectional study among fathers-to-be in Sweden. Midwifery, 62, 146-150. https://doi.org/10.1016/j.midw.2018.04.008
- Özkan, H., & Pazarözyurt, A. (2023). Gebelerin sağlık okuryazarlığı ile öz bakım gücü arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 5(1), 91-102. https://doi.org/10.54061/jphn.1154752
- Güneş Öztürk, G., Ünlü, N., Uzunkaya, E., & Karaçam, Z. (2020). Gebelerin bilgi kaynağı olarak internet ve sosyal medya kullanım durumları. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(3), 210-220. https://doi.org/10.46237/amusbfd.667048
- Rahdar, S., Montazeri, M., Mirzaee, M., & Ahmadian, L. (2023). The relationship between e-health literacy and information technology acceptance, and the willingness to share personal and health information among pregnant women. International Journal of Medical Informatics, 178, 105203. https://doi.org/10.1016/j.ijmedinf.2023.105203
- Sağlık Bakanlığı. (2018). Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kadın ve Üreme Sağlığı Dairesi Başkanlığı, Doğum öncesi bakım yönetim rehberi. (Yayın No:925).
- Sayakhot, P., & Carolan-Olah, M. (2016). Internet use by pregnant women seeking pregnancy-related information: a systematic review. BMC Pregnancy and Childbirth, 16, 1-10.
- Sezer, H., Yazici, D., Canbaz, H. B., Gonenli, M. G., Yerlikaya, A., Ata, B., Bekdemir, B., & Nalbantoglu, E. A. (2022). The frequency of acceptance of oral glucose tolerance test in Turkish pregnant women: A single tertiary center results. Northern Clinics of Istanbul, 9(2), 140–148. https://doi.org/10.14744/nci.2021.80588
- Taheri, S., Tavousi, M., Momenimovahed, Z., Direkvand-Moghadam, A., Rezaei, N., Sharifi, N., & Taghizadeh, Z. (2021). Explaining the concept of maternal health information verification and assessment during pregnancy: a qualitative study. BMC Pregnancy Childbirth, 21(1), 252.
- Tamer Gencer, Z. (2017). Norman ve Skinnerin e-sağlık okuryazarlığı ölçeğinin kültürel uyarlaması için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. İstanbul Üniversitesi Iletisim Fakültesi Hakemli Dergisi, 52,131-145.
- Tosun, N. & Hoşgör, H. (2021). E-Sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı farkındalığı arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 82-102.
- TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Doğum istatistikleri, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2021-45547. Erişim tarihi: 06.01.24
- WHO, World Health Organization (2013). Diagnostic criteria and classification of hyperglycaemia first detected in pregnancy. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-NMH-MND-13.2. Erişim Tarihi: 06.04.24
- WHO, World Health Organization (2016). WHO recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience. 28 November 2016. https://www.who.int/publications/i/item/9789241549912. Erişim Tarihi: 06.04.24
- WHO, World Health Organization (2021). WHO antenatal care recommendations for a positive pregnancy experience (Nutritional interventions update: zinc supplements during pregnancy). https://www.who.int/publications/i/item/9789240030466. Erişim Tarihi: 06.04.24
The effect of e-health literacy level of pregnant women on access to evidence-based practices and self-care power of pregnant women
Öz
Aim: The aim of this study was to examine the effect of e-health literacy level of pregnant women on access to evidence-based practices and self-care power of pregnant women.
Methods: The study is a cross-sectional study. The sample of the study was calculated using the sample calculation with known population and the study was completed with 385 pregnant women. The research data were collected online by using a Google form. Data were obtained by using e-Health Literacy Scale (eHEALS) and Self-Care Agency Scale (SCAS).
Results: It was found that the e-health literacy and self-care agency levels of pregnant women were good and moderate (34.00±0.47, 93.00±0.82, respectively). Among the evidence-based practices, it was found that the mean scores of those who used folic acid and iron medication, the practice for low back pain and those who received vaccines for immunization had higher mean scores on the eHEALS and SCAS (p<0.05). It was found that those who practiced for heartburn had higher mean scores on the eHEALS and SCAS, while pregnant women who used vitamin B6 supplements and women who performed glucose tolerance test during pregnancy had higher mean scores on the eHEALS (p<0.05).A moderate (positive) relationship was found between eHEALS and SCAS scale scores (r=0.534; p<0.05).
Conclusion: The e-health literacy level of pregnant women affects evidence-based practice and self-care power. It can be recommended that health professionals should increase the eHEALS level of pregnant women, support their self-care activities and increase their SCAS in order to increase evidence-based practices.
Anahtar Kelimeler
e-health literacy evidence-based practices midwifery pregnancy self-care
Kaynakça
- Akça, E., Gökyıldız Sürücü, Ş., & Akbaş, M. (2020). Gebelerde sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 630-642.
- Altıparmak, S. (2006). Gebelerde sosyo-demografik özellikler, öz bakım gücü ve yaşam kalitesi ilişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 5(6), 416-423.
- Baltacı, N., Kaya, N., & Kılıçkaya, İ. (2023). Gebelerin e-sağlık okuryazarlığının ve sağlıklı yaşam davranışlarının incelenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 32(4), 301-313. https://doi.org/10.17942/sted.1229364
- Bayrak, E., & Kanbur, A. (2022). Gebelerde internet yoluyla karar alma ile sağlık uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 10(1), 255-269.
- Bjelke, M., Martinsson, A. K., Lendahls, L., & Oscarsson, M. (2016). Using the Internet as a source of information during pregnancy-A descriptive cross-sectional study in Sweden. Midwifery, 40, 187-191. https://doi.org/10.1016/j.midw.2016.06.020
- Çelik, A., & Aksoy Derya, Y. (2019). Gebelerin öz bakım gücü ile sağlık uygulamaları düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(1), 111-119.
- Gökoğlu, A. G. (2021). Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlık davranışlarına ve çocuk sağlığına etkisi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(2), 132-148.
- Jahnke, H. R., Rubin-Miller, L., Henrich, N., Moss, C., Shah, N., & Peahl, A. (2023). Association between the use of a digital health platform during pregnancy and helping users avoid emergency and in-person care: retrospective observational study. Journal of Medical Internet Research, 25, e43180. https://doi.org/10.2196/43180
- Koçak, D. Y., & Çalışır, F. (2023). Gebelikte bulantı-kusmanın öz bakım gücüne ve yaşam kalitesine etkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 23(1-3), 1-16.
- Korkmaz Aslan, G., Kılınç İşleyen, E., Kartal, A., & Koştu, N. (2024). The relation between eHealth literacy and healthy lifestyle behaviours in pregnant women. Health Promotion International, 39(2), daae022. https://doi.org/10.1093/heapro/daae022
- Koyun, Ö. Ü., & Kesim, Ö. Ü. (2018). Gebelikte karar vermeye internetin etkisi: Sistematik bir inceleme. [Kongre sunumu] 3. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Kozaklı -Nevşehir, Türkiye, 9-12.
- Moulaei, K., Sheikhtaheri, A., Ghafaripour, Z., & Bahaadinbeigy, K. (2021). The Development and usability assessment of an mhealth application to encourage self-care in pregnant women against COVID-19. Journal of Healthcare Engineering, 2021(1), 9968451. https://doi.org/10.1155/2021/9968451
- Nahcivan, N. O. (2004). A Turkish language equivalence of the exercise of self-care agency scale. Western Journal of Nursing Research, 26(7), 813-824.
- Norman, C. D., & Skinner, H. A. (2006). eHEALS: the eHealth literacy scale. Journal of Medical Internet Research, 8(4), e507.
- Orem, D. E. (2001). Orem’s self-care deficit nursing theory. Nursing Theories and Nursing Practice, 141.
- Oscarsson, M. G., Medin, E., Holmström, I., & Lendahls, L. (2018). Using the internet as source of information during pregnancy-a descriptive cross-sectional study among fathers-to-be in Sweden. Midwifery, 62, 146-150. https://doi.org/10.1016/j.midw.2018.04.008
- Özkan, H., & Pazarözyurt, A. (2023). Gebelerin sağlık okuryazarlığı ile öz bakım gücü arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 5(1), 91-102. https://doi.org/10.54061/jphn.1154752
- Güneş Öztürk, G., Ünlü, N., Uzunkaya, E., & Karaçam, Z. (2020). Gebelerin bilgi kaynağı olarak internet ve sosyal medya kullanım durumları. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(3), 210-220. https://doi.org/10.46237/amusbfd.667048
- Rahdar, S., Montazeri, M., Mirzaee, M., & Ahmadian, L. (2023). The relationship between e-health literacy and information technology acceptance, and the willingness to share personal and health information among pregnant women. International Journal of Medical Informatics, 178, 105203. https://doi.org/10.1016/j.ijmedinf.2023.105203
- Sağlık Bakanlığı. (2018). Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kadın ve Üreme Sağlığı Dairesi Başkanlığı, Doğum öncesi bakım yönetim rehberi. (Yayın No:925).
- Sayakhot, P., & Carolan-Olah, M. (2016). Internet use by pregnant women seeking pregnancy-related information: a systematic review. BMC Pregnancy and Childbirth, 16, 1-10.
- Sezer, H., Yazici, D., Canbaz, H. B., Gonenli, M. G., Yerlikaya, A., Ata, B., Bekdemir, B., & Nalbantoglu, E. A. (2022). The frequency of acceptance of oral glucose tolerance test in Turkish pregnant women: A single tertiary center results. Northern Clinics of Istanbul, 9(2), 140–148. https://doi.org/10.14744/nci.2021.80588
- Taheri, S., Tavousi, M., Momenimovahed, Z., Direkvand-Moghadam, A., Rezaei, N., Sharifi, N., & Taghizadeh, Z. (2021). Explaining the concept of maternal health information verification and assessment during pregnancy: a qualitative study. BMC Pregnancy Childbirth, 21(1), 252.
- Tamer Gencer, Z. (2017). Norman ve Skinnerin e-sağlık okuryazarlığı ölçeğinin kültürel uyarlaması için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. İstanbul Üniversitesi Iletisim Fakültesi Hakemli Dergisi, 52,131-145.
- Tosun, N. & Hoşgör, H. (2021). E-Sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı farkındalığı arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 82-102.
- TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Doğum istatistikleri, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2021-45547. Erişim tarihi: 06.01.24
- WHO, World Health Organization (2013). Diagnostic criteria and classification of hyperglycaemia first detected in pregnancy. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-NMH-MND-13.2. Erişim Tarihi: 06.04.24
- WHO, World Health Organization (2016). WHO recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience. 28 November 2016. https://www.who.int/publications/i/item/9789241549912. Erişim Tarihi: 06.04.24
- WHO, World Health Organization (2021). WHO antenatal care recommendations for a positive pregnancy experience (Nutritional interventions update: zinc supplements during pregnancy). https://www.who.int/publications/i/item/9789240030466. Erişim Tarihi: 06.04.24
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Doğumun Psikososyal Yönleri ve Perinatal Ruh Sağlığı, Klinik Ebelik, Ebelik (Diğer), Koruyucu Sağlık Hizmetleri |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 15 Haziran 2024 |
| Kabul Tarihi | 29 Ocak 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution NonCommercial 4.0 International License