Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Development of the Stimulus Deficiency Assessment Scale-Parent Form: Psychometric values

Yıl 2025, , 72 - 78, 30.04.2025

Ayla Uzun Cicek , Hakan Sarıçam , İlknur Ucuz , Semiha Cömertoğlu Arslan , Cansu Mercan Işık , Elif Abanoz , Elif Ünver Korğalı

https://doi.org/10.61534/anatoljhr.1600793

Öz

Aim: There is no psychometric measurement tool or scale to identify and assess stimulus deficiency in Türkiye. The aim of this study was to develop an assessment scale for stimulus deficiency and to determine its psychometric properties. For this purpose, the Stimulus Deficiency Assessment Scale-Parent Form (SDAS-PF) was created and psychometric values were presented with content validity, construct validity, concurrent validity, internal consistency, and item analysis.
Methods: The research is methodological and its sample consists of 504 parents with children aged 24-48 months. For concurrent validity, the Brief Infant-Toddler Social and Emotional Assessment-TR was used. Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were conducted to determine construct validity.
Results: Exploratory factor analysis revealed a unidimensional model with 21 items explaining 77.96% of the total variance. As a result of confirmatory factor analysis, the goodness of fit values of this model were CMIN=1986.29, df=482, CMIN/df=4.12 (p=.00), SRMR=.07, CFI=.92, IFI=.92, NFI=.92, RFI=.90, TLI=.91, RMSEA=.97. Item factor loadings ranged between .67 and .97. Significant relationships were found between the SDAS-PF and problem domain, and competence domains (r=.54, r=-.23; p<.01), respectively. The internal consistency reliability Cronbach's alpha value of the scale was found to be α=.98. Corrected item-total correlation coefficients ranged from .59 to .96.
Conclusion: As a result, it can be concluded that the SDAS-PF is a valid and reliable measurement tool that can be used to determine stimulus deficiency.

Anahtar Kelimeler

autism child language development scale stimulus deficiency

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

  • Aksoy, B. (2023). Çocuk gelişiminde uyaran eksikliği ve otizm. Pearson Journal of Social Sciences and Humanities, 8(24), 158-163. https://doi.org/10.5281/zenodo.8077520
  • Al Hosani, S. S., Darwish, E. A., Ayanikalath, S., AlMazroei, R. S., AlMaashari, R. S., & Wedyan, A. T. (2023). Screen time and speech and language delay in children aged 12–48 months in UAE: A case–control study. Middle East Current Psychiatry, 30(1), 47. https://doi.org/10.1186/s43045-023-00318-0
  • American Academy of Pediatrics [AAP], Council on Communications and Media. (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5), e20162591. https://doi.org/10.1542/peds.2016-2591
  • Ayre, C., & Scally A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79-86. https://doi.org/10.1177/07481756135138
  • Briggs-Gowan, M. J., & Carter, A. S. (2002). Brief infant–toddler social and emotional assessment (BITSEA) manual (Version 2.0). Yale University.
  • Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
  • Cheng, Q., Roth, A., Halgren, E., & Mayberry, R. I. (2019). Effects of early language deprivation on brain connectivity: Language pathways in deaf native and late first-language learners of American Sign Language. Frontiers in Human Neuroscience, 13, 320. https://doi.org/10.3389/fnhum.2019.00320
  • Cisneros-Franco, J. M., Voss, P., Thomas, M. E., & de Villers-Sidani, E. (2020). Critical periods of brain development. Handbook of Clinical Neurology, 173, 75-88. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-64150-2.00009-5
  • Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Erlbaum.
  • Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5, 194-197. https://doi.org/10.1016/S0897-1897(05)80008-4
  • Erkuş, A. (2019). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I: Temel kavramlar ve işlemler (4.baskı). Pegem Akademi.
  • Goretzko, D., Siemund, K., & Sterner, P. (2023). Evaluating model fit of measurement models in confirmatory factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 84(1), 123-144. https://doi.org/10.1177/00131644231163813
  • Humphreys, K. L., Machlin, L. S., Guyon-Harris, K. L., Nelson, C. A., Fox, N. A., & Zeanah, C. H. (2020). Psychosocial deprivation and receptive language ability: A two-sample study. Journal of Neurodevelopmental Disorders, 12(1), 36. https://doi.org/10.1186/s11689-020-09341-2
  • Ives, B. (2003). Effect size use in studies of learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 36(6), 490-504. https://doi.org/10.1177/00222194030360060101
  • Johnson, D., Policelli, J., Li, M., Dharamsi, A., Hu, Q., Sheridan, M. A., McLaughlin, K. A., & Wade, M. (2021). Associations of early-life threat and deprivation with executive functioning in childhood and adolescence: A systematic review and meta-analysis. JAMA Pediatrics, 175(11), e212511. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2021.2511
  • Kabukçu Başay, B., & Tezer, D. (2020). Üç yaş ve öncesi konuşma gecikmesi nedeniyle çocuk psikiyatrisi polikliniklerine başvuran çocukların tanı ve klinik özelliklerine ilişkin bir izlem çalışması. Pamukkale Tıp Dergisi, 13(2), 373-384. https://dx.doi.org/10.31362/patd.713895
  • Kaiser, H. F. (1960). The application of electronic computers to factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 20(1), 141-151. https://doi.org/10.1177/001316446002000116
  • Karabekiroğlu, K., Rodopman-Arman, A., Ay, P., Özkesen, M., Akbaş, S., & Taşdemir, G. N. (19-22 Nisan 2007). Kısa 1-3 yaş sosyal duygusal değerlendirme ölçeği (K-1/3-SDD-TR) Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği [Kongre sunumu]. 17. Ulusal Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kongresi, İzmir.
  • McLaughlin, K. A., Sheridan, M. A., & Nelson, C. A. (2017). Neglect as a violation of species-expectant experience: Neurodevelopmental consequences. Biological Psychiatry, 82(7), 462-471. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2017.02.1096
  • Miller, A. B., Sheridan, M. A., Hanson, J. L., McLaughlin, K. A., Bates, J. E., Lansford, J. E., Pettit, G. S., & Dodge, K. A. (2018). Dimensions of deprivation and threat, psychopathology, and potential mediators: A multi-year longitudinal analysis. Journal of Abnormal Psychology, 127(2), 160-170. https://doi.org/10.1037/abn0000331
  • Mughal, M. K., Ginn, C. S., Perry, R. L., & Benzies, K. M. (2016). Longitudinal effects of a two-generation preschool programme on receptive language skill in low-income Canadian children to age 10 years. Early Child Development and Care, 186(8), 1316–1326. https://doi.org/10.1080/03004430.2015.1092141
  • Muppalla, S. K., Vuppalapati, S., Reddy Pulliahgaru, A., & Sreenivasulu, H. (2023). Effects of excessive screen time on child development: An updated review and strategies for management. Cureus, 15(6), e40608. https://doi.org/10.7759/cureus.40608
  • Nelson, C. A., Zeanah, C. H., & Fox, N. A. (2019). How early experience shapes human development: The case of psychosocial deprivation. Neural Plasticity, 2019, 1676285. https://doi.org/10.1155/2019/1676285
  • Rodrigues, P. F. S., & Pandeirada, J. N. S. (2018). When visual stimulation of the surrounding environment affects children's cognitive performance. Journal of Experimental Child Psychology, 176, 140-149. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2018.07.014
  • Sarıçam, H, (2022). A scale development study: Psychometric properties of the Cumhuriyet Subjective Sleep Quality Scale. Cumhuriyet Medical Journal, 44(1), 44-50. https://doi.org/10.7197/cmj.1070438
  • Sarıçam, H. (2024). Üstün yetenekli çocukların psikolojik, sosyal ve duygusal özellikler açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Trakya Üniversitesi.
  • Sarıçam, H., İşcen Karasu, F., & Seçil Karamuklu, E. (2023). Zihinsel yetersizliği olan çocukların Yaşam Kalitesi Ölçeği-Ebeveyn Formunun Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 805-822.
  • Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271-283. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003
  • Uzun Cicek, A., & Sarıçam, H. (2023). Revize Edilmiş Ebeveynlik Davranışı Envanteri’nin (R-EDE) Türk kültürüne uyarlanması: Bir geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 11(2), 1384-1399. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1163289
  • Uzun Çiçek, A., Akdag, E., & Celebi Erdivanli, O. (2020). Sociodemographic characteristics associated with speech and language delay and disorders. Journal of Nervous and Mental Disease, 208(2), 143-146. https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000001120
  • Vandormael, C., Schoenhals, L., Hüppi, P. S., Filippa, M., & Borradori Tolsa, C. (2019). Language in preterm born children: Atypical development and effects of early interventions on neuroplasticity. Neural Plasticity, 2019, 6873270. https://doi.org/10.1155/2019/6873270
  • Xia, Y., & Yang, Y. (2019). RMSEA, CFI, and TLI in structural equation modeling with ordered categorical data: The story they tell depends on the estimation methods. Behavior Research Methods, 51, 409-428. https://doi.org/10.3758/s13428-018-1055-2
  • Zengin-Akkuş, P., Çelen-Yoldaş, T., Kurtipek, G., & Özmert, E. N. (2018). Speech delay in toddlers: Are they only late talkers?. The Turkish Journal of Pediatrics, 60(2), 165-172. https://doi.org/10.24953/turkjped.2018.02.008

Uyaran Eksikliği Belirleme Ölçeği-Ebeveyn Formunun geliştirilmesi: Psikometrik değerleri

Yıl 2025, , 72 - 78, 30.04.2025

Ayla Uzun Cicek , Hakan Sarıçam , İlknur Ucuz , Semiha Cömertoğlu Arslan , Cansu Mercan Işık , Elif Abanoz , Elif Ünver Korğalı

https://doi.org/10.61534/anatoljhr.1600793

Öz

Amaç: Türkiye’de uyaran eksikliğini belirlemeye ve değerlendirmeye yönelik psikometrik bir ölçek veya ölçüm aracı bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı uyaran eksikliği için değerlendirme ölçeği geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda Uyaran Eksikliği Belirleme Ölçeği-Ebeveyn Formu (UEBÖ-EF) oluşturulmuş ve kapsam geçerliği, yapı geçerliği, ölçüt geçerliği, iç tutarlık ve madde analizi ile psikometrik değerler sunulmaya çalışılmıştır.
Yöntem: Araştırma metodolojik tiptedir ve örneklemini 24-48 aylık çocuğu olan 504 ebeveyn oluşturmuştur. Ölçüt bağıntılı geçerlik için Kısa 1-3 Yaş Sosyal ve Duygusal Değerlendirme Ölçeği-Türkçe kullanılmıştır. Yapı geçerliliği için Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır.
Bulgular: Açıklayıcı faktör analizi sonucu toplam varyansın %77.96’sını açıklayan 21 madde ve tek boyutlu bir model oluşmuştur. DFA sonucu bu modelin uyum iyiliği değerleri CMIN=1986.29, sd=482, CMIN/sd=4.12 (p=.00), SRMR=.07, CFI=.92, IFI=.92, NFI=.92, RFI=.90, TLI=.91, RMSEA=.97 çıkmıştır. Madde faktör yükleri ise .67 ila .97 arasında değişmektedir. UEBÖ-EF ile psikiyatrik sorunlar ve psikososyal gelişim arasında ilişkiler (r=.54, r=-.23; p<.01) saptanmıştır. Ölçeğin iç tutarlık güvenirlik Cronbach’s alfa değeri α=.98 olarak bulunmuştur. Düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları .59 ila .96 arasındadır.
Sonuçlar: Sonuç olarak UEBÖ-EF’nin uyaran eksikliğini belirlemede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

çocuk dil gelişimi otizm ölçek uyaran eksikliği

Etik Beyan

Araştırmayı yürütmeye başlamadan önce Sivas Cumhuriyet Üniversitesi'nin Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan (Tarih: 16.02.2022, Sayı: 2022/02-32) etik onay alınmıştır.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Bu çalışmaya katkıda bulunan tüm katılımcılara teşekkür ederiz.

Kaynakça

  • Aksoy, B. (2023). Çocuk gelişiminde uyaran eksikliği ve otizm. Pearson Journal of Social Sciences and Humanities, 8(24), 158-163. https://doi.org/10.5281/zenodo.8077520
  • Al Hosani, S. S., Darwish, E. A., Ayanikalath, S., AlMazroei, R. S., AlMaashari, R. S., & Wedyan, A. T. (2023). Screen time and speech and language delay in children aged 12–48 months in UAE: A case–control study. Middle East Current Psychiatry, 30(1), 47. https://doi.org/10.1186/s43045-023-00318-0
  • American Academy of Pediatrics [AAP], Council on Communications and Media. (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5), e20162591. https://doi.org/10.1542/peds.2016-2591
  • Ayre, C., & Scally A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79-86. https://doi.org/10.1177/07481756135138
  • Briggs-Gowan, M. J., & Carter, A. S. (2002). Brief infant–toddler social and emotional assessment (BITSEA) manual (Version 2.0). Yale University.
  • Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
  • Cheng, Q., Roth, A., Halgren, E., & Mayberry, R. I. (2019). Effects of early language deprivation on brain connectivity: Language pathways in deaf native and late first-language learners of American Sign Language. Frontiers in Human Neuroscience, 13, 320. https://doi.org/10.3389/fnhum.2019.00320
  • Cisneros-Franco, J. M., Voss, P., Thomas, M. E., & de Villers-Sidani, E. (2020). Critical periods of brain development. Handbook of Clinical Neurology, 173, 75-88. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-64150-2.00009-5
  • Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Erlbaum.
  • Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5, 194-197. https://doi.org/10.1016/S0897-1897(05)80008-4
  • Erkuş, A. (2019). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I: Temel kavramlar ve işlemler (4.baskı). Pegem Akademi.
  • Goretzko, D., Siemund, K., & Sterner, P. (2023). Evaluating model fit of measurement models in confirmatory factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 84(1), 123-144. https://doi.org/10.1177/00131644231163813
  • Humphreys, K. L., Machlin, L. S., Guyon-Harris, K. L., Nelson, C. A., Fox, N. A., & Zeanah, C. H. (2020). Psychosocial deprivation and receptive language ability: A two-sample study. Journal of Neurodevelopmental Disorders, 12(1), 36. https://doi.org/10.1186/s11689-020-09341-2
  • Ives, B. (2003). Effect size use in studies of learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 36(6), 490-504. https://doi.org/10.1177/00222194030360060101
  • Johnson, D., Policelli, J., Li, M., Dharamsi, A., Hu, Q., Sheridan, M. A., McLaughlin, K. A., & Wade, M. (2021). Associations of early-life threat and deprivation with executive functioning in childhood and adolescence: A systematic review and meta-analysis. JAMA Pediatrics, 175(11), e212511. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2021.2511
  • Kabukçu Başay, B., & Tezer, D. (2020). Üç yaş ve öncesi konuşma gecikmesi nedeniyle çocuk psikiyatrisi polikliniklerine başvuran çocukların tanı ve klinik özelliklerine ilişkin bir izlem çalışması. Pamukkale Tıp Dergisi, 13(2), 373-384. https://dx.doi.org/10.31362/patd.713895
  • Kaiser, H. F. (1960). The application of electronic computers to factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 20(1), 141-151. https://doi.org/10.1177/001316446002000116
  • Karabekiroğlu, K., Rodopman-Arman, A., Ay, P., Özkesen, M., Akbaş, S., & Taşdemir, G. N. (19-22 Nisan 2007). Kısa 1-3 yaş sosyal duygusal değerlendirme ölçeği (K-1/3-SDD-TR) Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği [Kongre sunumu]. 17. Ulusal Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kongresi, İzmir.
  • McLaughlin, K. A., Sheridan, M. A., & Nelson, C. A. (2017). Neglect as a violation of species-expectant experience: Neurodevelopmental consequences. Biological Psychiatry, 82(7), 462-471. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2017.02.1096
  • Miller, A. B., Sheridan, M. A., Hanson, J. L., McLaughlin, K. A., Bates, J. E., Lansford, J. E., Pettit, G. S., & Dodge, K. A. (2018). Dimensions of deprivation and threat, psychopathology, and potential mediators: A multi-year longitudinal analysis. Journal of Abnormal Psychology, 127(2), 160-170. https://doi.org/10.1037/abn0000331
  • Mughal, M. K., Ginn, C. S., Perry, R. L., & Benzies, K. M. (2016). Longitudinal effects of a two-generation preschool programme on receptive language skill in low-income Canadian children to age 10 years. Early Child Development and Care, 186(8), 1316–1326. https://doi.org/10.1080/03004430.2015.1092141
  • Muppalla, S. K., Vuppalapati, S., Reddy Pulliahgaru, A., & Sreenivasulu, H. (2023). Effects of excessive screen time on child development: An updated review and strategies for management. Cureus, 15(6), e40608. https://doi.org/10.7759/cureus.40608
  • Nelson, C. A., Zeanah, C. H., & Fox, N. A. (2019). How early experience shapes human development: The case of psychosocial deprivation. Neural Plasticity, 2019, 1676285. https://doi.org/10.1155/2019/1676285
  • Rodrigues, P. F. S., & Pandeirada, J. N. S. (2018). When visual stimulation of the surrounding environment affects children's cognitive performance. Journal of Experimental Child Psychology, 176, 140-149. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2018.07.014
  • Sarıçam, H, (2022). A scale development study: Psychometric properties of the Cumhuriyet Subjective Sleep Quality Scale. Cumhuriyet Medical Journal, 44(1), 44-50. https://doi.org/10.7197/cmj.1070438
  • Sarıçam, H. (2024). Üstün yetenekli çocukların psikolojik, sosyal ve duygusal özellikler açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Trakya Üniversitesi.
  • Sarıçam, H., İşcen Karasu, F., & Seçil Karamuklu, E. (2023). Zihinsel yetersizliği olan çocukların Yaşam Kalitesi Ölçeği-Ebeveyn Formunun Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 805-822.
  • Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271-283. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003
  • Uzun Cicek, A., & Sarıçam, H. (2023). Revize Edilmiş Ebeveynlik Davranışı Envanteri’nin (R-EDE) Türk kültürüne uyarlanması: Bir geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 11(2), 1384-1399. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1163289
  • Uzun Çiçek, A., Akdag, E., & Celebi Erdivanli, O. (2020). Sociodemographic characteristics associated with speech and language delay and disorders. Journal of Nervous and Mental Disease, 208(2), 143-146. https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000001120
  • Vandormael, C., Schoenhals, L., Hüppi, P. S., Filippa, M., & Borradori Tolsa, C. (2019). Language in preterm born children: Atypical development and effects of early interventions on neuroplasticity. Neural Plasticity, 2019, 6873270. https://doi.org/10.1155/2019/6873270
  • Xia, Y., & Yang, Y. (2019). RMSEA, CFI, and TLI in structural equation modeling with ordered categorical data: The story they tell depends on the estimation methods. Behavior Research Methods, 51, 409-428. https://doi.org/10.3758/s13428-018-1055-2
  • Zengin-Akkuş, P., Çelen-Yoldaş, T., Kurtipek, G., & Özmert, E. N. (2018). Speech delay in toddlers: Are they only late talkers?. The Turkish Journal of Pediatrics, 60(2), 165-172. https://doi.org/10.24953/turkjped.2018.02.008
Toplam 33 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Ayla Uzun Cicek 0000-0003-2274-3457

Hakan Sarıçam 0000-0002-8723-1199

İlknur Ucuz 0000-0003-1986-4688

Semiha Cömertoğlu Arslan 0000-0002-2296-5853

Cansu Mercan Işık 0000-0001-9437-3024

Elif Abanoz 0000-0002-9214-4735

Elif Ünver Korğalı 0000-0003-3070-2073

Proje Numarası YOK
Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 13 Aralık 2024
Kabul Tarihi 12 Nisan 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025

Kaynak Göster

APA Uzun Cicek, A., Sarıçam, H., Ucuz, İ., Cömertoğlu Arslan, S., vd. (2025). Uyaran Eksikliği Belirleme Ölçeği-Ebeveyn Formunun geliştirilmesi: Psikometrik değerleri. Anatolian Journal of Health Research, 6(1), 72-78. https://doi.org/10.61534/anatoljhr.1600793

Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution NonCommercial 4.0 International License

30818