Öz
Bu çalışma, Sakarya Atatürk Parkı’nın peyzaj tasarımının evrensel tasarım ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Araştırmada, kentsel parkların bireylerin psikolojik, sosyal ve fiziksel iyi oluşuna sağladığı katkılar incelenirken; erişilebilirlik, esneklik, bilgilendirme sistemleri ve güvenlik gibi temel unsurların uygulanması detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Yapılan saha çalışması ve gözlemler sonucunda, parkın merkezi konumu, zengin bitki örtüsü ve sosyal etkileşime olanak tanıyan özellikleri olumlu yönde değerlendirilmiş; ancak, engelli bireyler, yaşlılar ve çocuklar gibi farklı kullanıcı gruplarının ihtiyaçlarını karşılamada; özellikle uygun oyun alanları, erişilebilir yollar, rampa ve yönlendirme sistemleri gibi alanlarda eksiklikler tespit edilmiştir. Bulgular, parkın evrensel tasarım ilkelerine göre genel olarak orta düzeyde uyum gösterdiğini ancak belirli alanlarda iyileştirmeye ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmada, literatürde yer alan uluslararası ve Türkiye’ye özgü örneklerle kıyaslamalar yapılarak, eksikliklere yönelik çözüm önerileri ve katılımcı tasarım yaklaşımlarının benimsenmesi gerektiği vurgulanmıştır. Sonuç olarak, çalışma, kentsel peyzaj projelerinde evrensel tasarımın daha etkin uygulanması için yol gösterici nitelikte önemli veriler sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Evrensel Tasarım İlkeleri Kentsel Parkları Erişilebilirlik Sosyal Kapsayıcılık Kentsel Peyzaj Sakarya Atatürk Parkı
Kaynakça
- Aklıbaşında M, Dikici AA (2023) Rekreasyon kalitesinin artırılmasında kullanıcı profili ve tercihleri: Gülşehir Sadabad Parkı Örneği. Mimarlık Planlama & Tasarım Alanında Uluslararası Araştırma ve Değerlendirmeler, 1 (14): 59-72.
- Cengiz B (2001) Batı Karadeniz bölgesi doğal bitki örtüsünde peyzaj uygulamaları amacına yönelik bazı Creataegus l. taksonlarının saptanması. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
- Connell BR, Jones M, Mace RL, Mueller JL, Mullick A, Ostroff E, Story MF (1997) The Principles of Universal Design. Raleigh, NC: North Carolina State University, The Center for Universal Design.
- Çelik F, Demir S, Aksu K (2022) Türkiye’de kentsel alanlarda evrensel tasarımın uygulanması. Journal of Turkish Urban Studies, 10(1): 75–92.
- Deniz B, Şirin U (2005) Samson dağı doğal bitki örtüsünün otsu karakterdeki bazı örneklerinden peyzaj mimarlığı uygulamalarında yararlanma olanaklarının irdelenmesi. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2): 5-12.
- Dikici AA, Aklıbaşında M (2024) Nevşehir kent merkezinin engelsiz peyzaj tasarımı açısından değerlendirilmesi. Mimarlık, Planlama & Tasarım Alanında Gelişmeler.
- Erdem A, Baş D (2023) Türkiye’de kentsel parkların evrensel tasarım ilkelerine uygunluğu. Journal of Turkish Landscape Architecture, 9(1): 33–50.
- Google Earth (2024) Atatürk Parkı. https://earth.google.com/ , Erişim Tarihi: 15.10.2024.
- Güneş L (2023) Türkiye’de kentsel parklarda erişilebilirlik uygulamaları: bir saha çalışması. Yeditepe University Journal of Architecture and Urban Studies, 18(3): 102–118.
- Hurst K, Lee C, Ndubisi F (2023) Oyun alanı ortamlarında evrensel tasarım: kolaylıklar, kullanım ve fiziksel aktivitenin yer temelli değerlendirmesi. Manzara Dergisi, 42 (2): 55-80.
- Kara M (2021) Park tasarımında kullanıcı odaklı yaklaşımlar ve evrensel tasarım. Ege University Journal of Environmental Design, 12(4): 55–70.
- Korkmaz P (2022) Kentsel peyzajda esnek kullanım alanlarının önemi. Middle East Technical University Journal of Urban Planning, 16(2): 88–105.
- Mace R (1985) Universal Design: Barrier-free environments for Everyone. Los Angeles: Designers West.
- Moore RC, Cosco NG (2007) What makes a park inclusive and universally designed?: a multi-method approach. In Open Space: People Space (pp. 105–130): Taylor & Francis.
- Nahdatunnisa F, Tahir MA, Setiadi AH (2024) sürdürülebilir kentsel gelişimde peyzaj mimarlığının rolü: evrensel tasarımın uygulanması. RUA, 22 (2).
- Özdemir A, Yıldız M (2020) Kentsel peyzajda evrensel tasarımın uygulanması: teoriden pratiğe. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
- Preiser WFE, Ostroff E (2001) Universal Design Handbook. New York, NY: McGraw Hill.
- Sarı D, Karaşah B (2018) Bitkilendirme tasarımı öğeleri, ilkeleri ve yaklaşımlarının peyzaj tasarımı uygulamalarında tercih edilirliği üzerine bir araştırma. MEGARON, 13(3): 470-479.
- Story MF, Mueller JL, Mace RL (1998) The Universal Design File: Designing for People of All Ages and Abilities. Raleigh, NC: North Carolina State University.
- Story MF (2011) The Principles of Universal Design. In WFE Preiser & KH Smith (Eds.), Universal Design Handbook (2nd Ed.): 58–67, Mcgraw Hill.
- Tırnakçı A, Aklıbaşında M (2023) Doğal bitki türlerinin kentsel alanlardaki bitkisel tasarımlarda kullanımı. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24 (1): 167-177.
- Uslu A, Şahin Körmeçli P, Güneş M (2016) Engelsiz çocuk oyun alanlarının evrensel tasarım ilkelerine göre irdelenmesi: Ankara örneği. Peyzaj Mimarlığı Kongresi “Söylem ve Eylem”, Antalya.
- Yazgan ME, Korkut AB, Barış E, Erkal S, Yılmaz R, Erken K, Gürsan K, Özyavuz M (2005) Süs bitkileri üretiminde gelişmeler. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı, (1): 589-607, Ankara.
- Yılmaz H (2022) Türkiye’de kentsel parkların erişilebilirlik sorunları ve çözüm önerileri. Journal of Urban Design and Planning, 15(2): 45–62.
Öz
This study aims to evaluate the landscape design of Sakarya Atatürk Park within the framework of universal design principles. While examining the contributions of urban parks to the psychological, social, and physical well-being of individuals, the implementation of basic elements such as accessibility, flexibility, information systems and security were discussed in detail. As a result of the fieldwork and observations, the park's central location, rich vegetation and features that enable social interaction were evaluated positively; however, deficiencies were identified in areas such as suitable playgrounds, accessible roads, ramps, and guidance systems, especially in meeting the needs of different user groups such as disabled individuals, elderly, and children. The findings reveal that the park generally complies with universal design principles at a moderate level, but that improvements are needed in certain areas. In the study, comparisons are made with international and Türkiye-specific examples in the literature, and it is emphasized that solution proposals for deficiencies and participatory design approaches should be adopted. As a result, the study provides important data that guides for more effective implementation of universal design in urban landscape projects.
Anahtar Kelimeler
Universal Design Principles Urban Parks Accessibility Social Inclusion Urban Landscape Sakarya Atatürk Park
Kaynakça
- Aklıbaşında M, Dikici AA (2023) Rekreasyon kalitesinin artırılmasında kullanıcı profili ve tercihleri: Gülşehir Sadabad Parkı Örneği. Mimarlık Planlama & Tasarım Alanında Uluslararası Araştırma ve Değerlendirmeler, 1 (14): 59-72.
- Cengiz B (2001) Batı Karadeniz bölgesi doğal bitki örtüsünde peyzaj uygulamaları amacına yönelik bazı Creataegus l. taksonlarının saptanması. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
- Connell BR, Jones M, Mace RL, Mueller JL, Mullick A, Ostroff E, Story MF (1997) The Principles of Universal Design. Raleigh, NC: North Carolina State University, The Center for Universal Design.
- Çelik F, Demir S, Aksu K (2022) Türkiye’de kentsel alanlarda evrensel tasarımın uygulanması. Journal of Turkish Urban Studies, 10(1): 75–92.
- Deniz B, Şirin U (2005) Samson dağı doğal bitki örtüsünün otsu karakterdeki bazı örneklerinden peyzaj mimarlığı uygulamalarında yararlanma olanaklarının irdelenmesi. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2): 5-12.
- Dikici AA, Aklıbaşında M (2024) Nevşehir kent merkezinin engelsiz peyzaj tasarımı açısından değerlendirilmesi. Mimarlık, Planlama & Tasarım Alanında Gelişmeler.
- Erdem A, Baş D (2023) Türkiye’de kentsel parkların evrensel tasarım ilkelerine uygunluğu. Journal of Turkish Landscape Architecture, 9(1): 33–50.
- Google Earth (2024) Atatürk Parkı. https://earth.google.com/ , Erişim Tarihi: 15.10.2024.
- Güneş L (2023) Türkiye’de kentsel parklarda erişilebilirlik uygulamaları: bir saha çalışması. Yeditepe University Journal of Architecture and Urban Studies, 18(3): 102–118.
- Hurst K, Lee C, Ndubisi F (2023) Oyun alanı ortamlarında evrensel tasarım: kolaylıklar, kullanım ve fiziksel aktivitenin yer temelli değerlendirmesi. Manzara Dergisi, 42 (2): 55-80.
- Kara M (2021) Park tasarımında kullanıcı odaklı yaklaşımlar ve evrensel tasarım. Ege University Journal of Environmental Design, 12(4): 55–70.
- Korkmaz P (2022) Kentsel peyzajda esnek kullanım alanlarının önemi. Middle East Technical University Journal of Urban Planning, 16(2): 88–105.
- Mace R (1985) Universal Design: Barrier-free environments for Everyone. Los Angeles: Designers West.
- Moore RC, Cosco NG (2007) What makes a park inclusive and universally designed?: a multi-method approach. In Open Space: People Space (pp. 105–130): Taylor & Francis.
- Nahdatunnisa F, Tahir MA, Setiadi AH (2024) sürdürülebilir kentsel gelişimde peyzaj mimarlığının rolü: evrensel tasarımın uygulanması. RUA, 22 (2).
- Özdemir A, Yıldız M (2020) Kentsel peyzajda evrensel tasarımın uygulanması: teoriden pratiğe. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
- Preiser WFE, Ostroff E (2001) Universal Design Handbook. New York, NY: McGraw Hill.
- Sarı D, Karaşah B (2018) Bitkilendirme tasarımı öğeleri, ilkeleri ve yaklaşımlarının peyzaj tasarımı uygulamalarında tercih edilirliği üzerine bir araştırma. MEGARON, 13(3): 470-479.
- Story MF, Mueller JL, Mace RL (1998) The Universal Design File: Designing for People of All Ages and Abilities. Raleigh, NC: North Carolina State University.
- Story MF (2011) The Principles of Universal Design. In WFE Preiser & KH Smith (Eds.), Universal Design Handbook (2nd Ed.): 58–67, Mcgraw Hill.
- Tırnakçı A, Aklıbaşında M (2023) Doğal bitki türlerinin kentsel alanlardaki bitkisel tasarımlarda kullanımı. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24 (1): 167-177.
- Uslu A, Şahin Körmeçli P, Güneş M (2016) Engelsiz çocuk oyun alanlarının evrensel tasarım ilkelerine göre irdelenmesi: Ankara örneği. Peyzaj Mimarlığı Kongresi “Söylem ve Eylem”, Antalya.
- Yazgan ME, Korkut AB, Barış E, Erkal S, Yılmaz R, Erken K, Gürsan K, Özyavuz M (2005) Süs bitkileri üretiminde gelişmeler. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı, (1): 589-607, Ankara.
- Yılmaz H (2022) Türkiye’de kentsel parkların erişilebilirlik sorunları ve çözüm önerileri. Journal of Urban Design and Planning, 15(2): 45–62.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Peyzaj Tasarımı |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 2 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 7 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 26 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Creative Commons Alıntı 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.