Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Reflections of the Cyprus Issue on Caricature: Analysing the Caricatures of Akşam and Milliyet Newspapers in 1955

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 345 - 362

Samet Kavoğlu

https://doi.org/10.18037/ausbd.1576259

Öz

Political caricature, a medium in which comments and analyses on the political agenda are made through drawings, has been attributed importance in the print media for many years and has been allocated space on the front pages of many newspapers. Due to this power, a considerable number of studies have been conducted on political cartoons in the literature. However, when the related studies are analysed, it is seen that the studies mainly focus on domestic politics. There are few studies that specifically examine foreign policy issues that can be defined as national issues. This study, which focuses on the year 1955, when the Cyprus problem officially became one of Turkey’s prioritized foreign policy agendas, seeks to fill this gap in the field with its findings. Analyzing the Cyprus caricatures of Mustafa Eremektar and Turhan Selçuk, the chief caricaturists of the leading newspapers of the period, Akşam and Milliyet, using Rudolf Wittkower’s interpretation method, the study reveals that many messages were conveyed through symbols and icons. In particular, Greece’s periodical weaknesses were underlined with humour and it was emphasised that Greece was dreaming of a nightmare. It was
determined that the caricaturists took a similar stance on Cyprus, which they regarded as a national issue, and that national identity shaped the content.

Anahtar Kelimeler

Political Caricature Cyprus Foreign Policy Turkey Greece

Kaynakça

  • Alsan, Ş. (2024). Siren'in mitolojik, ikonografik ve sanat eserleri üzerine analizi: kültürel ve sanatsal bağlamda bir inceleme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 39, 670-694. doi:10.29000/rumelide.1470145.
  • Aşlakcı, F. ve Öztekin, A. (2021). Siyasal söylem ve ideolojilerin gazete karikatürlerindeyeniden üretimi: 7 Haziran 2015 ve 1 Kasım 2015 genel seçimleri örneği. İNİF E- Dergi,6(1), 485-508.doi:10.47107/inifedergi.885346
  • Babaoğlu, R. (2018). Türkiye’nin Kıbrıs politikasının evriminde bir dönüm noktası: Londra Konferansı (29 Ağustos-6 Eylül 1955). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(36), 323-347.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cttad/issue/39883/473936
  • Balyemez, M. (t.y.). Kıbrıs Türktür Cemiyeti. Atatürk Ansiklopedisi. Erişim adresi: https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kibris-turktur-cemiyeti/
  • Bell, R.E. (1991). Women of classical mythology: A biographical dictionary. New York and Oxford: Oxford University Press.
  • Brummet, P. (2003). İkinci meşrutiyet basınında imge ve emperyalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Cheng, S. (2024). Caricature in early modern Italy. Erişim adresi: https://www.taylorfrancis.com/entries/10.4324/9780367347093-RERW216-1/caricature-early-modern-italy-sandra-cheng-kristen-poole-m%C3%B3nica-dom%C3%ADnguez-torres?context=rrorw
  • Çakır, E. (2013). Akademik dünyanın kentsel imgelerinden mitolojik simgelerine üniversite logoları. Milli Folklor, 97, 53-69.Erişim adresi: https://millifolklordergisi.com/PdfViewer.aspx?Sayi=97&Sayfa=50
  • Çakmak, Z.(2008). Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermesi. Erdem, 52, 91-110. doi:10.32704/erdem.2008.52.091
  • Çimen,Ü. ve Yüksel, H.(2017). 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimleri bağlamında politik karikatürler: Sabah-Cumhuriyet ve Akit gazeteleri örneği. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 30, 221-239. Erişim adresi: https://johschool.com/?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=561331975_9.%20Cimen,%20221-239.pdf&key=24892
  • Dışişleri Bakanlığı (t.y.). Kıbrıs meselesinin tarihçesi, BMmüzakerelerinin başlangıcı. Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/kibris-meselesinin-tarihcesi_-bm-muzakerelerinin-baslangici.tr.mfa
  • Dodds, K. (2010). Popular geopolitics and cartoons: Representing power relations, repitition and resistance, Critical African Studies, 2(4), 113-131.doi:10.1080/20407211.2010.10530760
  • Ergüven, M. (1992). Yoruma doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Ersoy, N. (2007).Semboller ve yorumları.İstanbul: Dönence Yayınları. Gaste Arşivi (t.y.). Akşam gazetesi arşivi. Erişim adresi:https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam.
  • Güder, F.Z. (2012). Siyasal iletişimde politik mizah: Örnek çalışma: Semih Balcıoğlu’nun Güle Güle İstanbul karikatürlerinin incelenmesi(Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Güneş, A.(2011). Mizah dergilerinde ve sanal sohbet dilinde otosansür.Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.), Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişimKongresi Bildiriler Kitabı içinde(s. 323-331). Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Kamiloğlu, Z. (2013). Penguen dergisinden hareketle Türk karikatür tarihinde mizahın saldırı işlevi.Milli Folklor Dergisi, 98, 165-173. Erişim adresi: https://www.millifolklordergisi.com/PdfViewer.aspx?Sayi=98&Sayfa=162
  • Karakaş, A.V. ve Yılmaz, M. (2023). Birleşik Krallık dergisi The Week’te yayınlanan Rusya-Ukrayna savaşı’na dair karikatür temsiller.Coğrafi Bilimler Dergisi,21(1), 100-120. doi: 10.33688/aucbd.1254592
  • Karikatür (2024).Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde.Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/?ara=karikat%C3%BCr
  • Kavoğlu, S. (2014). 6/7 eylül olaylarının gündem belirleme yaklaşımı çerçevesinde incelemesi. Samet Kavoğlu (Ed.). Teoriden Uygulamaya Siyasal İletişimiçinde (s. 3-24). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Kaya, Y. ve Yeter, B. (2018). Demokrat Parti döneminde Kıbrıs sorunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 215-229.doi:10.32709/akusosbil.407564
  • Küçükkömürler, S.veEkmen, Z. (2015). Barışın simgesi zeytin ve Anadolu kültürü.Erişim adresi: https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/KÜÇÜKKÖMÜRLER-Saime-EKMEN-Zeynep-BARIŞIN-SİMGESİ-ZEYTİN-VE-ANADOLU-KÜLTÜRÜ.pdf
  • Mathur, S. (2021). Political caricatures and negotiation of the literary. Image [&] Narrative, 22(3), 115-125. Erişim adresi: https://www.imageandnarrative.be/index.php/imagenarrative/article/view/2779/2236
  • Milliyet (t.y.). Milliyet gazete arşivi. Erişim adresi: https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/
  • Milliyet (2000, 30 Mart). Kısa... kısa...Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/the-others/kisa-kisa-5326005 Offenbarung 18,21 (t.y.). Bibleserver içinde.Erişim adresi: https://www.bibleserver.com/LUT/Offenbarung18%2C21
  • Oğuzhan, Ö.(2011). Hoca bir gün modernitenin ruhuna el fatiha okur.Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.),Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişim Kongresi Bildiri Kitabıiçinde (s. 95-112).Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Selçuk, T. (1998). Grafik mizah. İstanbul: İris Yayınları.
  • Streicher, L.H. (1967). On a theory of political caricature. Comparative Studies in Society and History, 9(4), 427-445.Erişim adresi: https://www.cambridge.org/core/journals/comparative-studies-in-society-and-history/article/abs/on-a-theory-of-political-caricature/7A8753E85519BB7F3100851AB9066470
  • Tellan, D. ve Tellan, T. (2011). Mizah, karikatür ve seri anlatı: Çocuk karakter kullanımı örneğinde ‘Tuğçe’. Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.), Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişim Kongresi Bildiriler Kitabı içinde(s. 987-998). Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Topuz, H. (1997).Başlangıcından Bugüne Dünya Karikatürü. İstanbul:İnkılap Kitabevi.
  • Uştuk, H. (2023). Çizgisiyle Türk karikatüründe iz bırakan karikatürist: Turhan Selçuk. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/portre/cizgisiyle-turk-karikaturunde-iz-birakan-karikaturist-turhan-selcuk/2842030
  • Wittkower, R. (1955). Interpretation of visual symbols in the arts. A.J. Ayer (ed.). Studies in Communication içinde (s.109-124). London: Secker & Warburg.
  • Yalçın, E. (2017). Yunanların bitmeyen ideali: “Megali İdea”. Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 33-48. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iisbf/issue/33561/368165
  • Yengin, D. (2011). İletişim aracı olarak karikatürde “komik şiddet” kullanımı.Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.), Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişim Kongresi Bildiri Kitabıiçinde (s.335-342).Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Yüksel, D.Y. (2011). İngiliz büyükelçiliği yıllık raporlarında Türkiye’de DemokratParti (1954-1957). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 79, 97-130. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/aamd/issue/44070/543219
  • Zorbay, T. (2019). 6/7 eylül olaylarına TBMMve kamuoyutartışmaları çerçevesinde yeni bir bakış. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 99, 253-296. doi:10.33419/aamd.558023

Kıbrıs Meselesinin Karikatüre Yansımaları: Akşam ve Milliyet Gazetelerinin 1955 Yılı Karikatürlerinin Analizi

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 345 - 362

Samet Kavoğlu

https://doi.org/10.18037/ausbd.1576259

Öz

Politik gündeme dair yorum ve analizlerin çizimler üzerinden yapıldığı bir mecra olan politik karikatüre, yazılı basında uzun yıllardır önem atfedilmekte ve çok sayıda gazetenin birinci sayfalarında yer ayrılmaktadır. Bu gücü nedeniyle literatürde de politik karikatür üzerine dikkate değer sayıda araştırma yapılmıştır. Fakat ilgili çalışmalar incelendiğinde araştırmaların ağırlıklı olarak iç politikaya odaklandığı görülmektedir. Millî meseleler olarak tanımlanabilecek dış politika konularını spesifik olarak inceleyen araştırma az sayıdadır. Kıbrıs sorununun resmî olarak Türkiye’nin öncelikli dış politika gündemlerinden biri olmaya başladığı 1955 yılına odaklanan bu çalışma, bulgularıyla alandaki ifade edilen boşluğu doldurma arayışındadır. Dönemin önde gelen gazeteleri Akşam ve Milliyet’in baş karikatüristleri Mustafa Eremektar ve Turhan Selçuk’un Kıbrıs konulu karikatürlerinin Rudolf Wittkower’in yorumlama yöntemiyle analiz edildiği çalışmada simge ve semboller üzerinden çok sayıda mesajlar verildiği tespit edilmiştir. Özellikle Yunanistan’ın dönemsel zayıflıklarının altı mizahı bir dille çizilmiş; Yunanistan’ın sonu kâbus olacak hayaller kurduğu vurgulanmıştır. Karikatüristlerin millî mesele olarak gördükleri Kıbrıs konusunda benzer bir duruş sergiledikleri ve millî kimliğin içeriği şekillendirdiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Politik Karikatür Kıbrıs Dış Politika Türkiye Yunanistan

Kaynakça

  • Alsan, Ş. (2024). Siren'in mitolojik, ikonografik ve sanat eserleri üzerine analizi: kültürel ve sanatsal bağlamda bir inceleme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 39, 670-694. doi:10.29000/rumelide.1470145.
  • Aşlakcı, F. ve Öztekin, A. (2021). Siyasal söylem ve ideolojilerin gazete karikatürlerindeyeniden üretimi: 7 Haziran 2015 ve 1 Kasım 2015 genel seçimleri örneği. İNİF E- Dergi,6(1), 485-508.doi:10.47107/inifedergi.885346
  • Babaoğlu, R. (2018). Türkiye’nin Kıbrıs politikasının evriminde bir dönüm noktası: Londra Konferansı (29 Ağustos-6 Eylül 1955). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(36), 323-347.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cttad/issue/39883/473936
  • Balyemez, M. (t.y.). Kıbrıs Türktür Cemiyeti. Atatürk Ansiklopedisi. Erişim adresi: https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kibris-turktur-cemiyeti/
  • Bell, R.E. (1991). Women of classical mythology: A biographical dictionary. New York and Oxford: Oxford University Press.
  • Brummet, P. (2003). İkinci meşrutiyet basınında imge ve emperyalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Cheng, S. (2024). Caricature in early modern Italy. Erişim adresi: https://www.taylorfrancis.com/entries/10.4324/9780367347093-RERW216-1/caricature-early-modern-italy-sandra-cheng-kristen-poole-m%C3%B3nica-dom%C3%ADnguez-torres?context=rrorw
  • Çakır, E. (2013). Akademik dünyanın kentsel imgelerinden mitolojik simgelerine üniversite logoları. Milli Folklor, 97, 53-69.Erişim adresi: https://millifolklordergisi.com/PdfViewer.aspx?Sayi=97&Sayfa=50
  • Çakmak, Z.(2008). Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermesi. Erdem, 52, 91-110. doi:10.32704/erdem.2008.52.091
  • Çimen,Ü. ve Yüksel, H.(2017). 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimleri bağlamında politik karikatürler: Sabah-Cumhuriyet ve Akit gazeteleri örneği. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 30, 221-239. Erişim adresi: https://johschool.com/?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=561331975_9.%20Cimen,%20221-239.pdf&key=24892
  • Dışişleri Bakanlığı (t.y.). Kıbrıs meselesinin tarihçesi, BMmüzakerelerinin başlangıcı. Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/kibris-meselesinin-tarihcesi_-bm-muzakerelerinin-baslangici.tr.mfa
  • Dodds, K. (2010). Popular geopolitics and cartoons: Representing power relations, repitition and resistance, Critical African Studies, 2(4), 113-131.doi:10.1080/20407211.2010.10530760
  • Ergüven, M. (1992). Yoruma doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Ersoy, N. (2007).Semboller ve yorumları.İstanbul: Dönence Yayınları. Gaste Arşivi (t.y.). Akşam gazetesi arşivi. Erişim adresi:https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam.
  • Güder, F.Z. (2012). Siyasal iletişimde politik mizah: Örnek çalışma: Semih Balcıoğlu’nun Güle Güle İstanbul karikatürlerinin incelenmesi(Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Güneş, A.(2011). Mizah dergilerinde ve sanal sohbet dilinde otosansür.Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.), Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişimKongresi Bildiriler Kitabı içinde(s. 323-331). Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Kamiloğlu, Z. (2013). Penguen dergisinden hareketle Türk karikatür tarihinde mizahın saldırı işlevi.Milli Folklor Dergisi, 98, 165-173. Erişim adresi: https://www.millifolklordergisi.com/PdfViewer.aspx?Sayi=98&Sayfa=162
  • Karakaş, A.V. ve Yılmaz, M. (2023). Birleşik Krallık dergisi The Week’te yayınlanan Rusya-Ukrayna savaşı’na dair karikatür temsiller.Coğrafi Bilimler Dergisi,21(1), 100-120. doi: 10.33688/aucbd.1254592
  • Karikatür (2024).Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde.Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/?ara=karikat%C3%BCr
  • Kavoğlu, S. (2014). 6/7 eylül olaylarının gündem belirleme yaklaşımı çerçevesinde incelemesi. Samet Kavoğlu (Ed.). Teoriden Uygulamaya Siyasal İletişimiçinde (s. 3-24). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
  • Kaya, Y. ve Yeter, B. (2018). Demokrat Parti döneminde Kıbrıs sorunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 215-229.doi:10.32709/akusosbil.407564
  • Küçükkömürler, S.veEkmen, Z. (2015). Barışın simgesi zeytin ve Anadolu kültürü.Erişim adresi: https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/KÜÇÜKKÖMÜRLER-Saime-EKMEN-Zeynep-BARIŞIN-SİMGESİ-ZEYTİN-VE-ANADOLU-KÜLTÜRÜ.pdf
  • Mathur, S. (2021). Political caricatures and negotiation of the literary. Image [&] Narrative, 22(3), 115-125. Erişim adresi: https://www.imageandnarrative.be/index.php/imagenarrative/article/view/2779/2236
  • Milliyet (t.y.). Milliyet gazete arşivi. Erişim adresi: https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/
  • Milliyet (2000, 30 Mart). Kısa... kısa...Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/the-others/kisa-kisa-5326005 Offenbarung 18,21 (t.y.). Bibleserver içinde.Erişim adresi: https://www.bibleserver.com/LUT/Offenbarung18%2C21
  • Oğuzhan, Ö.(2011). Hoca bir gün modernitenin ruhuna el fatiha okur.Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.),Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişim Kongresi Bildiri Kitabıiçinde (s. 95-112).Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Selçuk, T. (1998). Grafik mizah. İstanbul: İris Yayınları.
  • Streicher, L.H. (1967). On a theory of political caricature. Comparative Studies in Society and History, 9(4), 427-445.Erişim adresi: https://www.cambridge.org/core/journals/comparative-studies-in-society-and-history/article/abs/on-a-theory-of-political-caricature/7A8753E85519BB7F3100851AB9066470
  • Tellan, D. ve Tellan, T. (2011). Mizah, karikatür ve seri anlatı: Çocuk karakter kullanımı örneğinde ‘Tuğçe’. Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.), Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişim Kongresi Bildiriler Kitabı içinde(s. 987-998). Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Topuz, H. (1997).Başlangıcından Bugüne Dünya Karikatürü. İstanbul:İnkılap Kitabevi.
  • Uştuk, H. (2023). Çizgisiyle Türk karikatüründe iz bırakan karikatürist: Turhan Selçuk. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/portre/cizgisiyle-turk-karikaturunde-iz-birakan-karikaturist-turhan-selcuk/2842030
  • Wittkower, R. (1955). Interpretation of visual symbols in the arts. A.J. Ayer (ed.). Studies in Communication içinde (s.109-124). London: Secker & Warburg.
  • Yalçın, E. (2017). Yunanların bitmeyen ideali: “Megali İdea”. Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 33-48. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iisbf/issue/33561/368165
  • Yengin, D. (2011). İletişim aracı olarak karikatürde “komik şiddet” kullanımı.Ö. Barlı ve D. Tellan (Ed.), Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu: Ulusal İletişim Kongresi Bildiri Kitabıiçinde (s.335-342).Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
  • Yüksel, D.Y. (2011). İngiliz büyükelçiliği yıllık raporlarında Türkiye’de DemokratParti (1954-1957). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 79, 97-130. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/aamd/issue/44070/543219
  • Zorbay, T. (2019). 6/7 eylül olaylarına TBMMve kamuoyutartışmaları çerçevesinde yeni bir bakış. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 99, 253-296. doi:10.33419/aamd.558023
Toplam 36 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular İletişim Çalışmaları, Halkla İlişkiler
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Samet Kavoğlu 0000-0003-1585-9881

Erken Görünüm Tarihi 28 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi
Gönderilme Tarihi 30 Ekim 2024
Kabul Tarihi 10 Mart 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 25 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Kavoğlu, S. (2025). Kıbrıs Meselesinin Karikatüre Yansımaları: Akşam ve Milliyet Gazetelerinin 1955 Yılı Karikatürlerinin Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 345-362. https://doi.org/10.18037/ausbd.1576259
 Kapak Resmi İndir

20750

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.