ARNAVUTÇANIN GEG VE TOSK DİYALEKTLERİNİN FONETİK AÇIDAN BELİRLEYİCİ UNSURLARININ STANDART YAZIM DİLİNDEKİ YERİ
Öz
Balkanların en eski toplumlarından biri olan İlirlerin soyundan geldiği kabul edilen Arnavut ulusunun, kuzey bölgelerinde yaşayanlar Geg (Gegë), güney bölgelerindekiler ise Tosk (Toskë) adı verilen iki büyük gruba ayrılırlar. Geg ve Tosk tanımları aynı zamanda Arnavut toplumunun iki ana diyalektini adlandırmak için de kullanılır. Bu diyalektlerin kesişme çizgisini Arnavutluk sınırları içinden geçen İşkombi (Shkumbin) nehrinin oluşturduğu kabul edilir. Nehrin kuzeyine doğru çıkıldığında Geg diyalekti geniş bir bölgede hâkimiyet göstermeye başlar. Aynı durum güneye doğru inildiğinde de Tosk diyalekti için geçerlidir. İşkombi nehrinin etrafı ise geçişken bir yapıda olup, diyalektlerin birbirine yakınlaştığı ortak bir alan olarak karşımıza çıkar. Arnavutçanın Geg ve Tosk diyalektleri aynı zamanda belirli bölgelerde karakteristik özellikler taşıyan ağızlara ayrılırlar. Arnavutluk sınırlarının ötesinde konuşulan ve yazılan diyalektlerin de birbirlerinden belirli özellikler bağlamında farklılık gösteren ağızları bulunur. Bu bağlamda hem ana diyalektlerin hem de ağızlarının geniş bir coğrafyada fonetik, morfolojik ve leksikolojik açılardan birçok farklılıkları ile karşılaşılır. Geg ve Tosk diyalektleri arasında en belirgin ve en çok sayıda değişim veya farklılaşma fonetik yapıdadır. Diyalektlerin kendilerine özgü karakteristik yapılarının yanı sıra zaman içinde kimi iç kimi dış, siyasi, coğrafi, sosyal ve kültürel çok değişkenli etkenlerden dolayı fonetik yapıların birbirlerinden farklılaştığı görülmektedir. Standart Arnavutça ise yüzyıllar boyunca birbirlerinden ayrışan diyalektleri ortak bir yazım dili ile buluşturmuştur. Ancak diyalektler üstü çatı bir dil oluşturması gereken standart Arnavutça, Tosk diyalektinin dil özelliklerini Geg diyalektine göre sayıca daha fazla kopyalamıştır. Bu çalışma Geg ve Tosk diyalektlerinin genel hatlarıyla ayrışan fonetik yapılarını birbirleriyle karşılaştırarak standart Arnavutçadaki güncel yerlerini tespit etmeyi ve incelemeyi amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Standart Arnavutça Geg Diyalekti Tosk Diyalekti Karşılaştırmalı Dil Bilimi
Kaynakça
- Agalliu, F. (2002). Emri. Sh. Demiraj (der.), Gramatika e Gjuhës Shqipe Morfologjia (Cilt 1), Akademia e Shkencave e Shqipërisë Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
- Ajeti, I. (2017). Studime për gjuhën shqipe: vepra të zgjedhura. Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës.
- Alpan, N. (1979). Arnavut alfabesi nasıl doğdu?. Kişisel Yayın.
- Aristofani, (2000). Grerakët (Sh. Çuçka, çev.). Toena.
- Beci, B. (1970a). Gjurmime i të folmeve qëndrore të dialektit të veriut. Studime Filologjike, 2, 109-115.
- Beci, B. (1970b). Grupi perëndimor i nëndialektit verior të gegërishtes. Studime Filologjike, 3, 125- 145.
- Beci, B. (1971). Realizime në studimin e të folmeve lindore të dialektit verior të shqipes. Studime Filologjike, 1, 165- 176.
- Beci, B. (1978). Rreth tipareve karakteristike të dy dialekteve të shqipes. Studime Filologjike, 4, 53-87.
- Beci, B. (1982). Lashtësia e diaklekteve të shqipes – dëshmi e vendbanimit të hershëm të shqiptarëve. Studime Filologjike, 3, 65-75.
- Beci, B. (1987). Gegërishtja veriore dhe grupimi i të folmeve të saj. Studime Filologjike, 3, 61-81.
- Beci, B. (2004). Fonetika e gjuhës shqipe. Edfa.
- Blushi, B. (2011). Shqipëria. Mapo.
- Bozbora, N. (1997). Osmanlı yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut ulusçuluğunun gelişimi. Boyut.
- Buchholz, O. ve Fiedler, W. (1987). Albanische gramatik. Verlag Enzyklopädie.
- Çabej, E. (1976). Studime gjuhësore III. Rilindja.
- Çabej, E. (2008). Hyrje në historinë e gjuhës shqipe. Çabej.
- Çeliku, M. (1968). Mbi grupin e të folmeve të gegërishtës jugore. Studime Fiologjike, 3, 123-134.
- Demiraj, Sh. (1988). Gjuha shqipe dhe historia e saj. Librit Universitar.
- Demiraj, Sh. (2006). The origin of the Albanians: linguistically investigated. Akademia e Shkencave e Shqipërisë.
- Demiraj, Sh. (2015). Gramatikë historike e gjuhës shqipe. Akademia e Shkencave e Shqipërisë.
- Desnitskaya, A. V. (1968). Albanskiy yazık i yivo dialektı. Nauka.
- Fishta, Gj. (1958). Lahuta e malësisë (2. baskı). A. Urbinati.
- Fishta, Gj. (1995). Juda Makabe. Berati.
- Floqi, K. (2023). Pellasgë e Helenë: studim ethnologjik e linguistik. M&B.
- Fortson, B. W. (2009). Indo-european language and culture: an ıntroduction (2nd ed.). Wiley-Blackwell.
- Frashëri, N. (1995). Të vegjëlit. Berati.
- Friedman, V. A. (2004), Studies on Albanian and other Balkan language. Dukagjini.
- Gjinari, J. (1966). Sprovë për një ndarje dialektore të gjuhës shqipe. Studime Filologjike, 4, 99-116.
- Gjinari, J. (1972). Dialectologjia shqiptare. Universiteti Shtetëror i Tiranës.
- Gjinari, J. (1976). Struktura dialektore e shqipes e pare në lidhje me historinë e popullit. Studime Filologjike, 3, 127-147.
- Gjinari, J. (1985). Marrëdhëniet e sotme të gjuhës letrare me dialektet. Studime Filologjike, 1, 43- 51.
- Grim, V. (1955). Tre vllazën dhe prralla tjera (S. İmami ve M. Kadiçi, çev.). Mustafa Bakija.
- Guri, S. (2013). Psikologjia e ushqyerjes: të shqyesh, të hash apo të ushqehesh?. Filozofia Urbane.
- Hamiti, A. (2005). Fonetika dhe fonologjia e gjuhës standarde shqipe. Interdiskont.
- Hamiti, A. ve Qamili, A. (2014). Dialektologjia e gjuhës shqipe. UIShM.
- Hamiti, S. (2001). Letërsia shqiptare e vjetër: për vitin e pare të shkollave të mesme të përgjithsme. Shblsh.
- Islamaj, S. ve Thaçi-Mehmetaj, N. (2013). Gjuha shqipe: përmbledje gramatikës shqipe. Dukagjini.
- Kadare, I. (2007). Darka e gabuar (3. Baskı). Onufri.
- Kadare, I. (2013). Bisedë për brilantet në pasditen e dhjetorit (tregime dhe novela). Onufri.
- Kadare, I. (2014). Mëngjeset në kafe Rostand: motive të Parisit. Onufri.
- Kadare, I. (2022). Taş kentin düşüşü (E. Dillioğlu, çev.). Ketebe.
- Kadriu, Z. (2002). Dialektet dhe të folmet e shqiptarëve në Maqedoni. Blana.
- Kallamata, A. (2005). Dialekte dhe standarde. Gjuha Shqipe, 3, 79-85.
- Kamy, A. (1961). I hueji (F. Perolli ve G. Luboteni, çev.). Rilindja.
- Kostallari, A., Domi, M., Çabej E., ve Lafe, E. (1973). Drejtshkrimi i gjuhës shqipe. Akademia e Shkancave e RP të Shqipërisë Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
- Luka, D. (2010). Studime për historinë e gjuhës shqipe. Qendra e Studimeve Albanologjike.
- Memushaj, R. (2005). Shqipja standarde: si ta flasim dhe ta shkruajmë. Toena.
- Mulaku, R. (1997). Baza dialektore e gjuhës sotme letrare shqipe. Gjuha Shqipe, 1, 7-10.
- Mulaku, R. (2009). Gjuha standarde dhe kultura letrare. Gjuha Shqipe, 2, 20-26.
- Nietzsche, F. (2001). Udhëtari dhe hija e tij (T. Hatia, çev.). Bargjini.
- Ollomani, F. (2020). E foljma e lumës pasuri e gegërishtes verilindore. Albanologjia, 7(13/14), 100-114.
- Pipa, A. (1999). Bardha e Temalit (S. Caci, çev.). Mësonjëtorja e Parë.
- Rrokaj, Sh. (2012). Roli i dialekteve në zgjerimin e standardit. Gjuha Shqipe, 1, 45-51.
- Sako, Z. (1954). Pralla popullore shqiptare. Instituti i Shkencave.
- Sezer, U. (2024). İki dil ve kültür arasında bir isim: Şemsettin Sami. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 24, 241-266.
- Shkurtaj, Gj. (2016). Dialektet e shqipes. Albanian University Press.
- Shollohov, M. (1951). Ledina e lavrueme (V. Shita, çev.). Mustafa Bakija.
- Skendi, S. (1967). The Albanian national awakening 1878-1912. Priceton University Press.
- Topalli, K. (2007). Fonetika historike e gjuhës shqipe. Dituria.
- Topbash, O. N. (2014). Arsyeja dhe filozofia në këndvështrimin Islam. Progresi.
- Totoni, M. (1978). Çështje të studimit të sintaksës dialektore. Studime Fiologjike, 4, 89-95.
- Veselaj, N. (2015). Drejt standardizimit të gjuhës shqipe. Era.
- Wiseman, E. M. (2016). Misteret e Klarës (M. Çraga çev.). Living.
THE PLACE OF PHONETICALLY DETERMINANT ELEMENTS OF THE GHEG AND TOSK DIALECTS OF ALBANIAN IN THE STANDART ORTHOGRAPHY
Öz
The Albanian nation, believed to be descended from the Illyrians, one of the oldest populations of the Balkans, is generally divided into two major groups: the Gegs (Gegë) in the northern regions and the Tosks (Toskë) in the southern regions. These designations also refer to the two main dialects of the Albanian language. The Shkumbin River (Shkumbin), which runs through central Albania, is traditionally regarded as the dividing line between these dialects. To the north of this river, the Geg dialect predominates across a wide area, while to the south, the Tosk dialect holds sway. The areas surrounding the river are characterized by transitional linguistic features, serving as a zone where dialectal traits tend to converge. Both the Geg and Tosk dialects are further subdivided into regional varieties (sub-dialects or speech forms) that exhibit distinctive phonetic, morphological, and lexical traits. Outside the borders of Albania, the dialects spoken and written by Albanian communities also include variants with distinct linguistic features. Thus, both major dialect groups and their sub-varieties display significant variation across a wide geographical area, especially in terms of phonetics, morphology, and lexicon. Among these levels of variation, phonetic differences between the Geg and Tosk dialects are the most salient and numerous. While each dialect maintains its own internal structure and characteristics, the influence of numerous internal and external factors such as political, geographical, social, and cultural developments has led to further phonetic divergence over time. Standard Albanian, as a codified literary language, has attempted to unify these historically divergent dialects under a single written norm. However, instead of balancing both dialectal traditions, the standard language has predominantly adopted phonetic and structural features from the Tosk dialect, to a significantly greater extent than from Geg. This study aims to examine and compare the phonetic structures that differentiate the Geg and Tosk dialects and to analyze how these differences are reflected in contemporary Standard Albanian.
Anahtar Kelimeler
Standard Albanian Gheg Dialect Tosk Dialect Comparative Linguistics
Kaynakça
- Agalliu, F. (2002). Emri. Sh. Demiraj (der.), Gramatika e Gjuhës Shqipe Morfologjia (Cilt 1), Akademia e Shkencave e Shqipërisë Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
- Ajeti, I. (2017). Studime për gjuhën shqipe: vepra të zgjedhura. Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës.
- Alpan, N. (1979). Arnavut alfabesi nasıl doğdu?. Kişisel Yayın.
- Aristofani, (2000). Grerakët (Sh. Çuçka, çev.). Toena.
- Beci, B. (1970a). Gjurmime i të folmeve qëndrore të dialektit të veriut. Studime Filologjike, 2, 109-115.
- Beci, B. (1970b). Grupi perëndimor i nëndialektit verior të gegërishtes. Studime Filologjike, 3, 125- 145.
- Beci, B. (1971). Realizime në studimin e të folmeve lindore të dialektit verior të shqipes. Studime Filologjike, 1, 165- 176.
- Beci, B. (1978). Rreth tipareve karakteristike të dy dialekteve të shqipes. Studime Filologjike, 4, 53-87.
- Beci, B. (1982). Lashtësia e diaklekteve të shqipes – dëshmi e vendbanimit të hershëm të shqiptarëve. Studime Filologjike, 3, 65-75.
- Beci, B. (1987). Gegërishtja veriore dhe grupimi i të folmeve të saj. Studime Filologjike, 3, 61-81.
- Beci, B. (2004). Fonetika e gjuhës shqipe. Edfa.
- Blushi, B. (2011). Shqipëria. Mapo.
- Bozbora, N. (1997). Osmanlı yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut ulusçuluğunun gelişimi. Boyut.
- Buchholz, O. ve Fiedler, W. (1987). Albanische gramatik. Verlag Enzyklopädie.
- Çabej, E. (1976). Studime gjuhësore III. Rilindja.
- Çabej, E. (2008). Hyrje në historinë e gjuhës shqipe. Çabej.
- Çeliku, M. (1968). Mbi grupin e të folmeve të gegërishtës jugore. Studime Fiologjike, 3, 123-134.
- Demiraj, Sh. (1988). Gjuha shqipe dhe historia e saj. Librit Universitar.
- Demiraj, Sh. (2006). The origin of the Albanians: linguistically investigated. Akademia e Shkencave e Shqipërisë.
- Demiraj, Sh. (2015). Gramatikë historike e gjuhës shqipe. Akademia e Shkencave e Shqipërisë.
- Desnitskaya, A. V. (1968). Albanskiy yazık i yivo dialektı. Nauka.
- Fishta, Gj. (1958). Lahuta e malësisë (2. baskı). A. Urbinati.
- Fishta, Gj. (1995). Juda Makabe. Berati.
- Floqi, K. (2023). Pellasgë e Helenë: studim ethnologjik e linguistik. M&B.
- Fortson, B. W. (2009). Indo-european language and culture: an ıntroduction (2nd ed.). Wiley-Blackwell.
- Frashëri, N. (1995). Të vegjëlit. Berati.
- Friedman, V. A. (2004), Studies on Albanian and other Balkan language. Dukagjini.
- Gjinari, J. (1966). Sprovë për një ndarje dialektore të gjuhës shqipe. Studime Filologjike, 4, 99-116.
- Gjinari, J. (1972). Dialectologjia shqiptare. Universiteti Shtetëror i Tiranës.
- Gjinari, J. (1976). Struktura dialektore e shqipes e pare në lidhje me historinë e popullit. Studime Filologjike, 3, 127-147.
- Gjinari, J. (1985). Marrëdhëniet e sotme të gjuhës letrare me dialektet. Studime Filologjike, 1, 43- 51.
- Grim, V. (1955). Tre vllazën dhe prralla tjera (S. İmami ve M. Kadiçi, çev.). Mustafa Bakija.
- Guri, S. (2013). Psikologjia e ushqyerjes: të shqyesh, të hash apo të ushqehesh?. Filozofia Urbane.
- Hamiti, A. (2005). Fonetika dhe fonologjia e gjuhës standarde shqipe. Interdiskont.
- Hamiti, A. ve Qamili, A. (2014). Dialektologjia e gjuhës shqipe. UIShM.
- Hamiti, S. (2001). Letërsia shqiptare e vjetër: për vitin e pare të shkollave të mesme të përgjithsme. Shblsh.
- Islamaj, S. ve Thaçi-Mehmetaj, N. (2013). Gjuha shqipe: përmbledje gramatikës shqipe. Dukagjini.
- Kadare, I. (2007). Darka e gabuar (3. Baskı). Onufri.
- Kadare, I. (2013). Bisedë për brilantet në pasditen e dhjetorit (tregime dhe novela). Onufri.
- Kadare, I. (2014). Mëngjeset në kafe Rostand: motive të Parisit. Onufri.
- Kadare, I. (2022). Taş kentin düşüşü (E. Dillioğlu, çev.). Ketebe.
- Kadriu, Z. (2002). Dialektet dhe të folmet e shqiptarëve në Maqedoni. Blana.
- Kallamata, A. (2005). Dialekte dhe standarde. Gjuha Shqipe, 3, 79-85.
- Kamy, A. (1961). I hueji (F. Perolli ve G. Luboteni, çev.). Rilindja.
- Kostallari, A., Domi, M., Çabej E., ve Lafe, E. (1973). Drejtshkrimi i gjuhës shqipe. Akademia e Shkancave e RP të Shqipërisë Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
- Luka, D. (2010). Studime për historinë e gjuhës shqipe. Qendra e Studimeve Albanologjike.
- Memushaj, R. (2005). Shqipja standarde: si ta flasim dhe ta shkruajmë. Toena.
- Mulaku, R. (1997). Baza dialektore e gjuhës sotme letrare shqipe. Gjuha Shqipe, 1, 7-10.
- Mulaku, R. (2009). Gjuha standarde dhe kultura letrare. Gjuha Shqipe, 2, 20-26.
- Nietzsche, F. (2001). Udhëtari dhe hija e tij (T. Hatia, çev.). Bargjini.
- Ollomani, F. (2020). E foljma e lumës pasuri e gegërishtes verilindore. Albanologjia, 7(13/14), 100-114.
- Pipa, A. (1999). Bardha e Temalit (S. Caci, çev.). Mësonjëtorja e Parë.
- Rrokaj, Sh. (2012). Roli i dialekteve në zgjerimin e standardit. Gjuha Shqipe, 1, 45-51.
- Sako, Z. (1954). Pralla popullore shqiptare. Instituti i Shkencave.
- Sezer, U. (2024). İki dil ve kültür arasında bir isim: Şemsettin Sami. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 24, 241-266.
- Shkurtaj, Gj. (2016). Dialektet e shqipes. Albanian University Press.
- Shollohov, M. (1951). Ledina e lavrueme (V. Shita, çev.). Mustafa Bakija.
- Skendi, S. (1967). The Albanian national awakening 1878-1912. Priceton University Press.
- Topalli, K. (2007). Fonetika historike e gjuhës shqipe. Dituria.
- Topbash, O. N. (2014). Arsyeja dhe filozofia në këndvështrimin Islam. Progresi.
- Totoni, M. (1978). Çështje të studimit të sintaksës dialektore. Studime Fiologjike, 4, 89-95.
- Veselaj, N. (2015). Drejt standardizimit të gjuhës shqipe. Era.
- Wiseman, E. M. (2016). Misteret e Klarës (M. Çraga çev.). Living.
Öz
Kaynakça
- Agalliu, F. (2002). Emri. Sh. Demiraj (der.), Gramatika e Gjuhës Shqipe Morfologjia (Cilt 1), Akademia e Shkencave e Shqipërisë Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
- Ajeti, I. (2017). Studime për gjuhën shqipe: vepra të zgjedhura. Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës.
- Alpan, N. (1979). Arnavut alfabesi nasıl doğdu?. Kişisel Yayın.
- Aristofani, (2000). Grerakët (Sh. Çuçka, çev.). Toena.
- Beci, B. (1970a). Gjurmime i të folmeve qëndrore të dialektit të veriut. Studime Filologjike, 2, 109-115.
- Beci, B. (1970b). Grupi perëndimor i nëndialektit verior të gegërishtes. Studime Filologjike, 3, 125- 145.
- Beci, B. (1971). Realizime në studimin e të folmeve lindore të dialektit verior të shqipes. Studime Filologjike, 1, 165- 176.
- Beci, B. (1978). Rreth tipareve karakteristike të dy dialekteve të shqipes. Studime Filologjike, 4, 53-87.
- Beci, B. (1982). Lashtësia e diaklekteve të shqipes – dëshmi e vendbanimit të hershëm të shqiptarëve. Studime Filologjike, 3, 65-75.
- Beci, B. (1987). Gegërishtja veriore dhe grupimi i të folmeve të saj. Studime Filologjike, 3, 61-81.
- Beci, B. (2004). Fonetika e gjuhës shqipe. Edfa.
- Blushi, B. (2011). Shqipëria. Mapo.
- Bozbora, N. (1997). Osmanlı yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut ulusçuluğunun gelişimi. Boyut.
- Buchholz, O. ve Fiedler, W. (1987). Albanische gramatik. Verlag Enzyklopädie.
- Çabej, E. (1976). Studime gjuhësore III. Rilindja.
- Çabej, E. (2008). Hyrje në historinë e gjuhës shqipe. Çabej.
- Çeliku, M. (1968). Mbi grupin e të folmeve të gegërishtës jugore. Studime Fiologjike, 3, 123-134.
- Demiraj, Sh. (1988). Gjuha shqipe dhe historia e saj. Librit Universitar.
- Demiraj, Sh. (2006). The origin of the Albanians: linguistically investigated. Akademia e Shkencave e Shqipërisë.
- Demiraj, Sh. (2015). Gramatikë historike e gjuhës shqipe. Akademia e Shkencave e Shqipërisë.
- Desnitskaya, A. V. (1968). Albanskiy yazık i yivo dialektı. Nauka.
- Fishta, Gj. (1958). Lahuta e malësisë (2. baskı). A. Urbinati.
- Fishta, Gj. (1995). Juda Makabe. Berati.
- Floqi, K. (2023). Pellasgë e Helenë: studim ethnologjik e linguistik. M&B.
- Fortson, B. W. (2009). Indo-european language and culture: an ıntroduction (2nd ed.). Wiley-Blackwell.
- Frashëri, N. (1995). Të vegjëlit. Berati.
- Friedman, V. A. (2004), Studies on Albanian and other Balkan language. Dukagjini.
- Gjinari, J. (1966). Sprovë për një ndarje dialektore të gjuhës shqipe. Studime Filologjike, 4, 99-116.
- Gjinari, J. (1972). Dialectologjia shqiptare. Universiteti Shtetëror i Tiranës.
- Gjinari, J. (1976). Struktura dialektore e shqipes e pare në lidhje me historinë e popullit. Studime Filologjike, 3, 127-147.
- Gjinari, J. (1985). Marrëdhëniet e sotme të gjuhës letrare me dialektet. Studime Filologjike, 1, 43- 51.
- Grim, V. (1955). Tre vllazën dhe prralla tjera (S. İmami ve M. Kadiçi, çev.). Mustafa Bakija.
- Guri, S. (2013). Psikologjia e ushqyerjes: të shqyesh, të hash apo të ushqehesh?. Filozofia Urbane.
- Hamiti, A. (2005). Fonetika dhe fonologjia e gjuhës standarde shqipe. Interdiskont.
- Hamiti, A. ve Qamili, A. (2014). Dialektologjia e gjuhës shqipe. UIShM.
- Hamiti, S. (2001). Letërsia shqiptare e vjetër: për vitin e pare të shkollave të mesme të përgjithsme. Shblsh.
- Islamaj, S. ve Thaçi-Mehmetaj, N. (2013). Gjuha shqipe: përmbledje gramatikës shqipe. Dukagjini.
- Kadare, I. (2007). Darka e gabuar (3. Baskı). Onufri.
- Kadare, I. (2013). Bisedë për brilantet në pasditen e dhjetorit (tregime dhe novela). Onufri.
- Kadare, I. (2014). Mëngjeset në kafe Rostand: motive të Parisit. Onufri.
- Kadare, I. (2022). Taş kentin düşüşü (E. Dillioğlu, çev.). Ketebe.
- Kadriu, Z. (2002). Dialektet dhe të folmet e shqiptarëve në Maqedoni. Blana.
- Kallamata, A. (2005). Dialekte dhe standarde. Gjuha Shqipe, 3, 79-85.
- Kamy, A. (1961). I hueji (F. Perolli ve G. Luboteni, çev.). Rilindja.
- Kostallari, A., Domi, M., Çabej E., ve Lafe, E. (1973). Drejtshkrimi i gjuhës shqipe. Akademia e Shkancave e RP të Shqipërisë Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
- Luka, D. (2010). Studime për historinë e gjuhës shqipe. Qendra e Studimeve Albanologjike.
- Memushaj, R. (2005). Shqipja standarde: si ta flasim dhe ta shkruajmë. Toena.
- Mulaku, R. (1997). Baza dialektore e gjuhës sotme letrare shqipe. Gjuha Shqipe, 1, 7-10.
- Mulaku, R. (2009). Gjuha standarde dhe kultura letrare. Gjuha Shqipe, 2, 20-26.
- Nietzsche, F. (2001). Udhëtari dhe hija e tij (T. Hatia, çev.). Bargjini.
- Ollomani, F. (2020). E foljma e lumës pasuri e gegërishtes verilindore. Albanologjia, 7(13/14), 100-114.
- Pipa, A. (1999). Bardha e Temalit (S. Caci, çev.). Mësonjëtorja e Parë.
- Rrokaj, Sh. (2012). Roli i dialekteve në zgjerimin e standardit. Gjuha Shqipe, 1, 45-51.
- Sako, Z. (1954). Pralla popullore shqiptare. Instituti i Shkencave.
- Sezer, U. (2024). İki dil ve kültür arasında bir isim: Şemsettin Sami. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 24, 241-266.
- Shkurtaj, Gj. (2016). Dialektet e shqipes. Albanian University Press.
- Shollohov, M. (1951). Ledina e lavrueme (V. Shita, çev.). Mustafa Bakija.
- Skendi, S. (1967). The Albanian national awakening 1878-1912. Priceton University Press.
- Topalli, K. (2007). Fonetika historike e gjuhës shqipe. Dituria.
- Topbash, O. N. (2014). Arsyeja dhe filozofia në këndvështrimin Islam. Progresi.
- Totoni, M. (1978). Çështje të studimit të sintaksës dialektore. Studime Fiologjike, 4, 89-95.
- Veselaj, N. (2015). Drejt standardizimit të gjuhës shqipe. Era.
- Wiseman, E. M. (2016). Misteret e Klarës (M. Çraga çev.). Living.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arnavut Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | |
| Gönderilme Tarihi | 19 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 22 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 7 Sayı: 1 |
