Öz
Road transport has been one of the most important commercial, political, military and social needs of many nations throughout history. For this reason, states have given great importance to the construction of new roads as well as developing existing highways. After conquering Anatolia, the Ottoman Empire continued to use the existing roads, but also took some steps to develop new roads. The Ottoman Empire, which could not show sufficient interest in the improvement of the transport network for political and economic reasons at first, started to attach importance to the development of highways in accordance with the requirements of the age in order not to lag behind Europe in the 19th century, when many developments took place. In this direction, as in other regions, the construction of new roads was started in the Anatolian region. Denizli, one of the important crossroads of the Western Anatolia region, has also been one of the places where road construction works have been given importance due to its commercial and geographical importance. The construction of the first railway line built in the Ottoman Empire between İzmir and Aydın and the extension of this road to Dinar via Denizli in the following period had a positive effect on the development of road transport in the region. Thanks to the development of highways in Denizli and its surroundings, the commercial products produced in the region were first transported to Sarayköy railway station by road and from there they were sent to Izmir ports by trains and the products were exported. However, in the following period, due to the political, social and economic reasons of the Ottoman Empire, the development network in Denizli highway was interrupted and this situation continued until the collapse of the state. In this study, it is aimed to give information about the steps taken for the development of road transport in Denizli, one of the important cities of Anatolia due to its geographical location and intensive commercial activities, the construction process of the road transport network and the importance of this line in the region.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
- A.MKT.MHM., 405/68, 2 Muharrem 1285/25 Nisan 1868.
- DH.İD., 3/24, 24 Muharrem 1329/25 Ocak 1911.
- DH.MKT., 1410/57, 12 Recep 1304/6 Nisan 1887.
- DH.MKT., 235/16, 7 Zilkade 1311/12 Mayıs 1894.
- DH.UMVM, 83/35, 19 Ramazan 1335/9 Temmuz 1917.
- HR.SFR.3, 614/11, 16 Mart 1910.
- HRT.h., 2009, 27 Cemaziyel-ahir 1301/24 Nisan 1884.
- HRT.h., 2208, 29 Cemaziyelahir 1301/26 Nisan 1884.
- HRT.h., 1424, 8 Cemaziyelevvel 1334/13 Mart 1916.
- PLK.p., 4925, 19 Zilhicce 1302/29 Eylül 1885.
- PLK.p., 5373, 29 Ramazan 1306/29 Mayıs 1889.
- PLK.p., 6396, 10 Cemaziyelevvel 1327/30 Mayıs 1909.
- ŞD., 1378/48, 20 Muharrem 1297/3 Ocak 1880.
- Kitap ve Makaleler
- Akyıldız, Ali (2019), Osmanlı’da Ulaşımın Modernleşmesi, Timaş Yayınları, İstanbul.
- Algül, Süreyya (1998), Osmanlı’dan Cumhuriyete Anadolu’da Demiryolları İmtiyazları ve Chester Projesi, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Avcı, Yasemin (2004), Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs (1890-1914), Phoenix Yayınevi, Ankara.
- Avcı, Yasemin (2010), Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm: Denizli (1839-1908), Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
- Bayhan, Mustafa, Türkmen, Mevhibe (2017, Yaz), “Uluslararası Ticaret ve Lojistikte Kervansarayların Yeri ve Önemi: Denizli Ak Han Kervansarayı Örneği”, The international New Issues in Social Sciences, Cilt 5, Sayı 5, s. 479-492.
- Çadırcı, Musa (1991), “Tanzimat Döneminde Karayolu Yapımı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 15, Sayı 26, s. 153-167.
- Çetin, Emrah (2013), “Tanzimat Döneminde Yol Yapım Çalışmalarına Bir Örnek: İzmir-Birunâbâd Şosesi İnşa ve İşletme İmtiyazı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 53, Sayı 2, s. 145-164.
- Çetin, Emrah (2013), Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Karayolu Ulaşımı, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Duysak, Cabir (2012), “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti Karayolları”, Osmanlı’da Ulaşım Kara-Deniz-Demiryolu, (ed. Vahdettin Engin, Ahmet Uçar, Osman Doğan), Çamlıca Basım, İstanbul, s. 37-48.
- Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî (2023), İbn Battûta Seyahatnâmesi, (çev. A. Sait Aykut), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Gallo, Isaac Moreno (2024), “The Construction of Roman Roads”, Itinera, Cilt 4, s. 39-66.
- Kılıç, Yusuf (2007, Ocak), “Denizli Yöresinin Prehistorik Yerleşimleri ve Yol Sistemi”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler 1, Cilt 1, Denizli, s. 12-22.
- Matteazzi, Michele (2023), “Road Building in Roman Times: an Insight from Northern Italy”, Itinera, Cilt 3, s. 167-194.
- Özçelik, Ayfer (2006), “Türk Hâkimiyetinde Denizli Tarihine Bir Bakış: Selçuklu ve Osmanlı Döneminde Denizli”, Geçmişten Günümüze Denizli Yerel Tarih ve Kültür Dergisi, Sayı 9, s. 28-33.
- Sarıtaş, Duygu Özer (2009), “Roma Devleti’nde Ulaştırma ve Haberleşme Sistemi “Cursus Publicus””, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2009, s. 1-29.
- Şemseddin Sami (2017), Kâmûs-ı Türkî, (Haz. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal), İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
- Şihabeddin b. Fazlullah El-Ömeri (2019), Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım Mesâliku’l Ebsâr, Selenge Yayınları, İstanbul.
- Şimşek, Celal (2018), “Geç Antik Çağ’da Laodikeia”, Geç Antik Çağ’da Lykos Vadisi ve Çevresi, (ed. Celal Şimşek, Turhan Kaçar), Ege Yayınları, İstanbul, s. 81-116.
- Uysal, Mehmet Ali (2016), Her Yönüyle Denizli Kazası, Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli.
Öz
Karayolu ulaşımı, tarih boyunca pek çok ulusun ticari, siyasi, askeri ve sosyal açıdan en önemli ihtiyaçlarından birisini oluşturmuştur. Bu sebeple devletler var olan karayollarını geliştirmekle birlikte yeni yolların yapımına da büyük önem vermişlerdir. Osmanlı Devleti, Anadolu coğrafyasını fethettikten sonra burada var olan yolları kullanmaya devam etmekle birlikte yeni yolların geliştirilmesi noktasında da bazı adımlar atmıştır. Ulaşım ağının iyileştirilmesi noktasında siyasi ve ekonomik nedenlerle ilk başlarda yeterli ilgiyi gösterememiş olan Osmanlı Devleti, pek çok gelişmenin yaşandığı 19. yüzyıl içerisinde Avrupa’dan geri kalmamak adına yaşadığı çağın gerekliliklerine uygun olarak karayollarını geliştirmeye önem vermeye başlamıştır. Bu doğrultuda diğer bölgelerde olduğu gibi Anadolu bölgesinde de yeni şose yolu inşa çalışmaları başlamıştır. Batı Anadolu bölgesinin önemli kavşak noktalarından biri olan Denizli de sahip olduğu ticari ve coğrafi ehemmiyetinden dolayı yol yapım çalışmalarına önem verilen yerlerden birisi olmuştur. Osmanlı Devleti’nde inşa edilmiş olan ilk demiryolu hattının İzmir-Aydın arasında yapılması ve sonraki süreçte bu yolun Denizli üzerinden Dinar’a kadar uzatılması da bölgenin karayolu ulaşımının geliştirilmesi konusunda olumlu bir etkide bulunmuştur. Denizli ve çevresindeki karayollarının geliştirilmesi sayesinde bölgede üretilen ticari ürünler ilk önce karayolu vasıtası ile Sarayköy demiryolu istasyonuna taşınmış ve oradan da trenlerle İzmir limanlarına gönderilerek ürünlerin ihraç edilmesi sağlanmıştır. Ancak sonraki süreçte Osmanlı Devleti’nin içerisinde bulunduğu siyasi, sosyal ve ekonomik nedenlerin de etkisiyle Denizli karayolundaki gelişim ağı sekteye uğramış ve bu durum devletin yıkılışına dek devam etmiştir. Bu çalışmada hem coğrafi konumu hem de ticari faaliyetlerin yoğun bir biçimde yaşanması nedeniyle Anadolu’nun önemli şehirlerinden biri olan Denizli’de karayolu ulaşımının geliştirilmesine yönelik atılan adımların neler olduğu, karayolu ulaşım ağının inşa süreci ile bu hattın bölge içerisindeki önemi hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
- A.MKT.MHM., 405/68, 2 Muharrem 1285/25 Nisan 1868.
- DH.İD., 3/24, 24 Muharrem 1329/25 Ocak 1911.
- DH.MKT., 1410/57, 12 Recep 1304/6 Nisan 1887.
- DH.MKT., 235/16, 7 Zilkade 1311/12 Mayıs 1894.
- DH.UMVM, 83/35, 19 Ramazan 1335/9 Temmuz 1917.
- HR.SFR.3, 614/11, 16 Mart 1910.
- HRT.h., 2009, 27 Cemaziyel-ahir 1301/24 Nisan 1884.
- HRT.h., 2208, 29 Cemaziyelahir 1301/26 Nisan 1884.
- HRT.h., 1424, 8 Cemaziyelevvel 1334/13 Mart 1916.
- PLK.p., 4925, 19 Zilhicce 1302/29 Eylül 1885.
- PLK.p., 5373, 29 Ramazan 1306/29 Mayıs 1889.
- PLK.p., 6396, 10 Cemaziyelevvel 1327/30 Mayıs 1909.
- ŞD., 1378/48, 20 Muharrem 1297/3 Ocak 1880.
- Kitap ve Makaleler
- Akyıldız, Ali (2019), Osmanlı’da Ulaşımın Modernleşmesi, Timaş Yayınları, İstanbul.
- Algül, Süreyya (1998), Osmanlı’dan Cumhuriyete Anadolu’da Demiryolları İmtiyazları ve Chester Projesi, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Avcı, Yasemin (2004), Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs (1890-1914), Phoenix Yayınevi, Ankara.
- Avcı, Yasemin (2010), Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm: Denizli (1839-1908), Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
- Bayhan, Mustafa, Türkmen, Mevhibe (2017, Yaz), “Uluslararası Ticaret ve Lojistikte Kervansarayların Yeri ve Önemi: Denizli Ak Han Kervansarayı Örneği”, The international New Issues in Social Sciences, Cilt 5, Sayı 5, s. 479-492.
- Çadırcı, Musa (1991), “Tanzimat Döneminde Karayolu Yapımı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 15, Sayı 26, s. 153-167.
- Çetin, Emrah (2013), “Tanzimat Döneminde Yol Yapım Çalışmalarına Bir Örnek: İzmir-Birunâbâd Şosesi İnşa ve İşletme İmtiyazı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 53, Sayı 2, s. 145-164.
- Çetin, Emrah (2013), Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Karayolu Ulaşımı, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Duysak, Cabir (2012), “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti Karayolları”, Osmanlı’da Ulaşım Kara-Deniz-Demiryolu, (ed. Vahdettin Engin, Ahmet Uçar, Osman Doğan), Çamlıca Basım, İstanbul, s. 37-48.
- Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî (2023), İbn Battûta Seyahatnâmesi, (çev. A. Sait Aykut), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Gallo, Isaac Moreno (2024), “The Construction of Roman Roads”, Itinera, Cilt 4, s. 39-66.
- Kılıç, Yusuf (2007, Ocak), “Denizli Yöresinin Prehistorik Yerleşimleri ve Yol Sistemi”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler 1, Cilt 1, Denizli, s. 12-22.
- Matteazzi, Michele (2023), “Road Building in Roman Times: an Insight from Northern Italy”, Itinera, Cilt 3, s. 167-194.
- Özçelik, Ayfer (2006), “Türk Hâkimiyetinde Denizli Tarihine Bir Bakış: Selçuklu ve Osmanlı Döneminde Denizli”, Geçmişten Günümüze Denizli Yerel Tarih ve Kültür Dergisi, Sayı 9, s. 28-33.
- Sarıtaş, Duygu Özer (2009), “Roma Devleti’nde Ulaştırma ve Haberleşme Sistemi “Cursus Publicus””, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2009, s. 1-29.
- Şemseddin Sami (2017), Kâmûs-ı Türkî, (Haz. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal), İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
- Şihabeddin b. Fazlullah El-Ömeri (2019), Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım Mesâliku’l Ebsâr, Selenge Yayınları, İstanbul.
- Şimşek, Celal (2018), “Geç Antik Çağ’da Laodikeia”, Geç Antik Çağ’da Lykos Vadisi ve Çevresi, (ed. Celal Şimşek, Turhan Kaçar), Ege Yayınları, İstanbul, s. 81-116.
- Uysal, Mehmet Ali (2016), Her Yönüyle Denizli Kazası, Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yakınçağ Osmanlı Tarihi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 30 |
