Öz
Sözcük türlerinin sınıflanmasında, sözcüklerin biçim bilimsel, söz dizimsel ve anlam bilimsel özelliklerine bağlı olarak kimi ölçütler kullanılmaktadır. Bazı sözcükler için ve bazı dillerde bu ayrımların her zaman belirgin bir şekilde yapılamamasına karşın, sıfatlar için kabul edilen evrensel nitelikli ayrım ölçütleri bulunmaktadır. Bir sözlüksel kategoriyi tanımlayan ve onu diğer kategorilerden ayıran ölçütler, ilgili kategorinin tüm alt kategorileri için de geçerli olmalıdır. Bu açıdan bakıldığında Türkçe dil bilgisi kaynaklarında sıfatların bir alt türü olarak sınıflanan belgisiz sıfatların, sıfatları karakterize eden temel özellikleri sahip olmadıkları görülmektedir. Bu çalışmada, belgisiz sıfat olarak sınıflanan sözcüklerin, dil biliminde belirleyici adı verilen işlevsel bir kategoriye ait oldukları, ayırt edici özellikler ve ölçütler aracılığıyla gösterilmektedir. Belirleyiciler, sözlük birimleri olan adların, cümle düzleminde, dünyadaki gerçek bir varlığa gönderim yapabilmesi için gerekli olan dil bilgisel ve anlam bilimsel bir kategoriyi oluşturur. Temel kurucuları özne ve yüklem olan cümleler, öznenin gönderimde bulunduğu varlığa yüklemin gönderimde bulunduğu bir özelliğin atanması yoluyla biçimlenir. Bu noktada belirleyiciler, yüklemin gönderimde bulunduğu özellik kümesine, hangi varlıkların ne oranda dâhil olduklarını belirleme işlevindedir. Türkçedeki bütün, her, her bir, bazı, hiçbir, çoğu gibi sözcükler, doğal dillerin bu zorunlu belirleme işlevini yerine getiren sözcüklerdir. Belirleyiciler sadece bu tür sözcüklerle sınırlı olmayıp, farklı sözlük birimler ve yapısal özellikler de bu işlevi yerine getirebilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akşehirli, S. (2016). Türkçede sıfat dizilim sınırlılıkları. B. Savaş, D. Yüksel, D. Fidan, B. Öztürk ve B. İ. Karagül (Ed.), 29. Ulusal Dilbilim Kurultayı bildirileri içinde (s. 125-136). Kocaeli Üniversitesi.
- Aljović, N. (2010). Syntactic positions of attributive adjectives. P. C. Hofrerr ve O. Malunshansky (Ed.), Adjectives: Formal analyses in syntax and semantics içinde (s. 29-52). John Benjamins.
- Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri (9. bs.). Türk Dil Kurumu.
- Braun, F. ve Haig, G. (2000). The noun/adjective distinction in Turkish: An empirical approach. A. Göksel ve C. Kerslake (Ed.), Studies on Turkish and Turkic languages içinde (s. 85-92). Harrassowitz Verlag.
- Chierchia, G. (1998). Reference to kinds across language. Natural Language Semantics, 6(4), 339-405.
- Croft, W. ve Cruse, D. A. (2004). Cognitive linguistics. Cambridge University.
- Eijk, J.(1999). Determiners. K. Brown ve J. Miller (Ed.), Concise encylopedia of grammatical categories içinde (s. 136-140). Elsevier.
- Erdem, M. ve Sarı, M. (2000). Sözcük türlerinin sözcük öbekleriyle ilişkisi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4), 321-335.
- Erdem, M.(2016). Türkçede fiiller ve sınıflandırma sorunları. Turkish Studies, 11(20), 185-200.
- Ergin, M.(1997). Türk dil bilgisi. Bayrak.
- Frawley, W.(1992). Linguistic semantics. Routledge.
- Gencan, T. N. (2007). Dilbilgisi. Ayraç.
- Gökdayı, H.(2000). Türkiye Türkçesinde öbekler. Turkish Studies, 5(3), 1297-1319.
- Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A comprehensive grammar. Routledge.
- Görgülü, E. (2014). Semantics of nouns and the specification of number in Turkish. [Unpublished doctoral dissertation, Simon Fraser University].
- Johanson, L. ve Aslan, S. (2004). Güney Sibirya Türkçesinde adlar ve sıfatlar. Bilig, (29), 1-27.
- Johanson, L. (2021). Turkic. Cambridge University.
- Karaağaç, G.(2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
- Kayne, R. S.(2007). Several, few and many. Lingua, 117, 832–858.
- Kennedy, C. ve McNally, L.(2005). Scale structure, degree modification, and the semantics of gradable predicates. Language, 81(2), 345-381.
- Lee, E. (2023). An introduction to lexical semantics: A formal approach to word meaning and its composition. Routledge.
- Murphy, M. L.(2010). Lexical meaning. Cambridge University.
- Özyıldız, D.(2017). Quantifiers in Turkish. Handbook of quantifiers in natural language: Volume II içinde (s. 857-937).
- Partee, B. (1988). Many quantifiers. J. Powers ve K. de Jong (Ed.), Proceedings of the Eastern States Conference on Linguistics içinde (s. 383-402).
- Rett, J. (2018). The semantics of many, much, few and little. Language and Linguistics Compass, 12, 1–18.
- Solt, S. (2006). Why a few? And why not *a many? C. Ebert ve C. Endriss (Ed.), Proceedings of Sinn und Bedeutung 10. ZAS Papers in Linguistics içinde (s. 333–346). Zentrum für allgemeine Sprachwissenschaft.
- Svenonius, P. (2008). The position of adjectives and other phrasal modifiers in the decomposition of DP. L. McNally ve C. Kennedy (Ed.), Adjectives and adverbs: Syntax, semantics and discours içinde (s. 16-42). Oxford University Press.
- Swart, H. de (1998). Introduction to natural language semantics. CSLI.
- Tuğcu. P. (2009). Türkçede belirleyici öbeği (Tez No. 250204) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Uzun, N. E.(2000). Ana çizgileriyle evrensel dilbilgisi ve Türkçe. Multilingual.
Öz
In the classification of parts of speech, some criteria are used depending on the morphological, syntactic, and semantic features of the words. Although for some words and in some languages these distinctions are not always clear, there are universally accepted criteria for distinction of adjectives. The criteria that define a lexical category and distinguish it from other categories should also be valid for all subcategories of the relevant category. From this perspective, it is seen that indefinite adjectives, which are classified as a subtype of adjectives in Turkish grammar resources, do not have the basic features that characterize adjectives. In this study, it is shown through distinctive features and criteria that the words classified as indefinite adjectives belong to a functional category called determiners in linguistics. Determiners constitute a grammatical and semantic category necessary for nouns, which are lexical units, to be able to refer to a real entity in the world at the sentence level. Sentences, basic constituents of which are subject and predicate, are formed by assigning a feature referred to by the predicate to the entity referred to by the subject. At this point, determiners have the function of determining which entities, and to what extent, are included in the set of properties denoted by the predicate. Words such as bütün, her, her bir, bazı, hiçbir, çoğu in Turkish are words that fulfill this obligatory determining function of natural languages. Determiners are not limited to these types of words; different lexical units and structural features can also fulfill this function.
Kaynakça
- Akşehirli, S. (2016). Türkçede sıfat dizilim sınırlılıkları. B. Savaş, D. Yüksel, D. Fidan, B. Öztürk ve B. İ. Karagül (Ed.), 29. Ulusal Dilbilim Kurultayı bildirileri içinde (s. 125-136). Kocaeli Üniversitesi.
- Aljović, N. (2010). Syntactic positions of attributive adjectives. P. C. Hofrerr ve O. Malunshansky (Ed.), Adjectives: Formal analyses in syntax and semantics içinde (s. 29-52). John Benjamins.
- Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri (9. bs.). Türk Dil Kurumu.
- Braun, F. ve Haig, G. (2000). The noun/adjective distinction in Turkish: An empirical approach. A. Göksel ve C. Kerslake (Ed.), Studies on Turkish and Turkic languages içinde (s. 85-92). Harrassowitz Verlag.
- Chierchia, G. (1998). Reference to kinds across language. Natural Language Semantics, 6(4), 339-405.
- Croft, W. ve Cruse, D. A. (2004). Cognitive linguistics. Cambridge University.
- Eijk, J.(1999). Determiners. K. Brown ve J. Miller (Ed.), Concise encylopedia of grammatical categories içinde (s. 136-140). Elsevier.
- Erdem, M. ve Sarı, M. (2000). Sözcük türlerinin sözcük öbekleriyle ilişkisi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4), 321-335.
- Erdem, M.(2016). Türkçede fiiller ve sınıflandırma sorunları. Turkish Studies, 11(20), 185-200.
- Ergin, M.(1997). Türk dil bilgisi. Bayrak.
- Frawley, W.(1992). Linguistic semantics. Routledge.
- Gencan, T. N. (2007). Dilbilgisi. Ayraç.
- Gökdayı, H.(2000). Türkiye Türkçesinde öbekler. Turkish Studies, 5(3), 1297-1319.
- Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A comprehensive grammar. Routledge.
- Görgülü, E. (2014). Semantics of nouns and the specification of number in Turkish. [Unpublished doctoral dissertation, Simon Fraser University].
- Johanson, L. ve Aslan, S. (2004). Güney Sibirya Türkçesinde adlar ve sıfatlar. Bilig, (29), 1-27.
- Johanson, L. (2021). Turkic. Cambridge University.
- Karaağaç, G.(2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
- Kayne, R. S.(2007). Several, few and many. Lingua, 117, 832–858.
- Kennedy, C. ve McNally, L.(2005). Scale structure, degree modification, and the semantics of gradable predicates. Language, 81(2), 345-381.
- Lee, E. (2023). An introduction to lexical semantics: A formal approach to word meaning and its composition. Routledge.
- Murphy, M. L.(2010). Lexical meaning. Cambridge University.
- Özyıldız, D.(2017). Quantifiers in Turkish. Handbook of quantifiers in natural language: Volume II içinde (s. 857-937).
- Partee, B. (1988). Many quantifiers. J. Powers ve K. de Jong (Ed.), Proceedings of the Eastern States Conference on Linguistics içinde (s. 383-402).
- Rett, J. (2018). The semantics of many, much, few and little. Language and Linguistics Compass, 12, 1–18.
- Solt, S. (2006). Why a few? And why not *a many? C. Ebert ve C. Endriss (Ed.), Proceedings of Sinn und Bedeutung 10. ZAS Papers in Linguistics içinde (s. 333–346). Zentrum für allgemeine Sprachwissenschaft.
- Svenonius, P. (2008). The position of adjectives and other phrasal modifiers in the decomposition of DP. L. McNally ve C. Kennedy (Ed.), Adjectives and adverbs: Syntax, semantics and discours içinde (s. 16-42). Oxford University Press.
- Swart, H. de (1998). Introduction to natural language semantics. CSLI.
- Tuğcu. P. (2009). Türkçede belirleyici öbeği (Tez No. 250204) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Uzun, N. E.(2000). Ana çizgileriyle evrensel dilbilgisi ve Türkçe. Multilingual.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 79 |
