Öz
Paragonlar, bir türün/kategorinin en mükemmel, en kusursuz veya en ideal ya da bunların tam aksine en kötü örneklerini temsil eden dil unsurlarıdır. Bu mükemmelliği veya en kötü olma durumunu, diğer bir ifadeyle, uçlara konumlandırılmış bulunmayı ifade etme işlevi yüklenen yapılar olarak dilde kullanım alanı bulurlar. Varlıklar, kavramlar veya olgular arasında çeşitli karşılaştırmalar yapmak ve bir varlığı, kavramı veya olguyu başka bir varlık, kavram veya olguyla mukayese ederek tanımlama noktasında paragonlardan faydalanılabilir. Daha çok metaforik/metonimik kullanımlar içerisinde değerlendirilen paragonlar genellikle kişi adları, marka/model adları, yer adları gibi özel adlardan oluşturulsa da önemli tarihler veya en üst makam, mevki veya ünvan ifade eden genel adlar da paragonlaştırılabilir. Paragonlaştırılan bir unsur aynı veya farklı kategorilerden üyelerin veya olguların mukayese edilmesinde ve tanımlanmasında kullanılarak dinleyici/okur üzerinde daha etkili ve kalıcı bir aktarım işlevini yerini getirir. Genellikle [bir şey(ler)in X’i] formülüyle kullanım şeması şekillenen ancak bu şema dışında farklı yapılanmalarla da gerek yazılı gerek sözlü dilde ortaya çıkabilen paragonlu ifadeler iletişimde çeşitli işlevleri yerine getirirler. Bu çalışmada öncelikle, Türkçe ve Türk dil bilimi araştırmaları kapsamında yeni bir terim olma niteliği taşıyan paragon tanımlanıp açıklandıktan sonra ad bilimindeki yerine değinilmiş, Türkçede yer alan örneklerden hareketle paragonların nasıl şekillendikleri, dilde ve iletişimde ne gibi işlevleri yerine getirdikleri, yapısal ve anlamsal özellikleri, sınıflandırmalarının nasıl yapılacağı gibi hususlar irdelenmiştir. Bunların yanı sıra paragonlaştırılmaya elverişli unsurların neler olduğu ve bunların hangi etkenlere göre belirlendikleri, kalıcılıkları, değişebilirlikleri, bilinirlikleri, derecelendirilmeleri gibi konulara da değinilmiş, çeşitli örneklerle birlikte paragonların veya paragonlaştırılan unsurların karakteristikleri aktarılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Algeo, J., & Algeo, K. (2000). Onomastics as an interdisciplinary study. Names, 48(3-4), 265-274.
- Athanasiadou, A. (2023). Paragon and antonomasia: Similar but/and different? Lingua, 288, 1-11.
- Avcı, İ. (2020, Eylül 29). Karavanların Nirvanası: Crawler Otağ 600. https://www.arabam.com/blog/genel/karavanlarin-nirvanasi-crawler-otag-600/
- Barlas, M. (2004, Ekim 25). 20 Kasım 2003 Türkiye'nin “11 Eylül”üydü... Sabah. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/barlas/2004/10/25/20_kasim_2003_turkiye_nin_11_eyluluydu
- Barcelona, A. (2003). Names: A metonymic ‘return ticket’ in five languages. Jezikoslovlje, 4(1), 11-41.
- Barcelona, A. (2004). Metonymy behind grammar: The motivation of the seemingly ‘irregular’ grammatical behaviour of English paragon names. In G. Radden & K.-U. Panther (Eds.), Studies in linguistic motivation (pp. 357-374). Mouton de Gruyter.
- Brdar, M., & Brdar-Szabó, R. (2007). When Zidane is not simply Zidane, and Bill Gates is not just Bill Gates: Or, some thoughts on online construction of metaphtonymic meanings of proper names. In G. Radden, K.-M. Köpcke, T. Berg & P. Siemund (Eds.), Aspects of meaning construction (pp. 125-142). John Benjamins.
- Brdar-Szabó, R., & Brdar, M. (2023). Figuratively used product names: From ergonyms to eponyms and paragons. Lingua, 290. https://doi.org/10.1016/j.lingua.2023.103552
- Facebook. (2021, Mayıs 12). Zeytinyağlı baklava denediniz mi? https://www.facebook.com/watch/?v=181021520560519
- Ekşi Sözlük. (2023, Mart 13). Yazarların koklamayı en çok sevdiği şey. https://eksisozluk.com/yazarlarin-koklamayi-en-cok-sevdigi-sey--7415044?p=39
- Fikir Turu. (2021, Eylül 9). Amerikan casusları ikinci 11 Eylül’e hazır mı? https://fikirturu.com/jeo-politika/amerikan-casuslari-ikinci-11-eylule/
- Fikriyat. (2020, Şubat 23). Şairlerin sultanı Baki'nin beyitleri ve anlamları. https://www.fikriyat.com/galeri/edebiyat/sairlerin-sultani-bakinin-beyitleri-ve-anlamlari
- Gerçek İzmir. (2020, Mart 7). Onlar bu işin kralını ben kraliçesini yapıyorum. https://www.gercekizmir.com/haber/-Onlar-bu-isin-kralini-ben-kralicesini-yapiyorum-/76734
- GZT. (2021, Kasım 17). Ortdaoğu'nun Paris'i nasıl iflas etti? https://www.gzt.com/video/jurnalist/ortadogunun-parisi-nasil-iflas-etti-2193572
- Haber7. (2007, Haziran 7). Fener'de Tuncay belirsizliği sürüyor. https://m.haber7.com/spor/haber/246629-fenerde-tuncay-belirsizligi-suruyor
- Haberler. (2018, Ekim 11). Sivaslı Cindy, yeni sevgilisiyle ilk kez görüntülendi. https://www.haberler.com/magazin/sivasli-cindy-yeni-sevgilisiyle-ilk-kez-11320940-haberi/
- İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi.
- Keskin, A. (2021). Adbilim odağında lakaplar ve lakaplarla karıştırılan başlıca terim ve kavramlar. Avrasya Terim Dergisi, 9(2), 54-62.
- Konya Yenigün. (2021, Mart 3). Tatlıların şahı künefedir. https://www.konyayenigun.com/tatlilarin-sahi-kunefedir
- Lakoff, G. (1987). Women, fire, and dangerous things: what categories reveal about the mind. University of Chicago.
- Medya Tava. (2022, Kasım 5). Dünyanın konuştuğu Jeffrey Dahmer'in cinayetlerinin benzerleri Türkiye'de işlenmiş. İşte yerli Jeffrey Dahmer: Çumra Canavarı Abdullah Aksoy. https://www.medyatava.com/foto-galeri/dunyanin-konustugu-jeffrey-dahmerin-cinayetlerinin-benzerleri-turkiyede-islenmis-iste-yerli-jeffrey-dahmer-cumra-canavari-abdullah-aksoy_278287
- NTV. (2016, Ağustos 24). ABD Başkan Yardımcısı Biden Türkiye'de. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/abd-baskan-yardimcisi-biden-turkiyede,EgMGdzcyUkC7tO_ehzcpiQ/6usfF81L4kqHGh7dA9OfBA
- Olay53. (2010, Nisan 1). Karadeniz'in Ricky Martin’i evleniyor. https://www.olay53.com/haber/karadenizin-ricky-martini-evleniyor-15710.htm Opera Kitap. (2020, Temmuz 2). Benito Perez Galdos. https://www.operakitap.com/benito-perez-galdos/
- Özüağ, E. (2024, Ocak 31). Koltukların iPhone'unu üretiyor | Dünyaca ünlü Türk şirket [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=diDB3Hy_Elg
- rdemirci. (2015, Kasım 24). Yeşil Deniz (TRT1) [Çevrim içi forum gönderisi]. https://www.turkeyforum.com/satforum/archive/index.php/t-739896-p-2.html
- Ruiz de Mendoza Ibáñez, F. J. (2020). Understanding figures of speech. Dependency relations and organizational patterns. Language & Communication, 71, 16-38.
- Taşkın, M. (2017, Kasım 16). Bu işin doğru ya da yanlış olduğunu söylemek için Einstein olmaya gerek yok ki!. İstikbal Gazetesi. https://www.istikbalgazetesi.com/makale/bu-isin-dogru-ya-da-yanlis-oldugunu-soylemek-icin-einstein-olmaya-gerek-yok-ki-180871
- Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual.
- Vakko. (2024, Mayıs 30). https://www.instagram.com/vakko/reel/C7mVXYrovGz/
- Yenigün, A. D. (2023, Aralık 8). Yazıklar olsun sizlere... Kemer Gözcü. https://kemergozcu.com/yazi/yaziklar-olsun-sizlere-43.html
- Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi (2007, Mayıs 9). Osmanlı tıbbında gül. https://www.ztbb.org/2007-tip-festivali/osmanli-tibbinda-gul/
Paragons in Turkish as a Method of Naming Excellence: Definition, Formation Properties and Functions
Öz
Paragons are linguistic elements that represent the most perfect, flawless, or ideal examples of a genre/category or, on the contrary, the worst examples. They are used in language as structures that have the function of expressing this perfection, or worst state of being, in other words, being positioned at the extremes. Paragons can be used to make various comparisons between entities, concepts, or phenomena, and to define one entity, concept, or phenomenon by comparing it to another entity, concept, or phenomenon. Although paragons, which are mostly evaluated within metaphorical/metonymical uses, are generally formed from proper names such as personal names, brand/model names, and place names, important dates, or general names expressing the highest authority, position, or title can also be paragoned. A paragoned element is used to compare and describe members or phenomena from the same or different categories, and thus performs a more effective and permanent transmission function on the listener/reader. Paragonic expressions, usage scheme of which is usually shaped by the formula [X of something(s)], but which can also appear in both written and spoken language with different structures other than this scheme, fulfill various functions in communication. In this study, firstly paragon is defined, and based on Turkish examples, issues such as how paragons are shaped, what functions they fulfill in language, and communication, their structural, and semantic features, and how to classify them are examined. In addition to these, issues such as what are the elements that are suitable for paragoning, and according to which factors they are determined, their permanence, changeability, recognition, grading, etc. have also been mentioned, and characteristics of paragons have conveyed with various examples.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Algeo, J., & Algeo, K. (2000). Onomastics as an interdisciplinary study. Names, 48(3-4), 265-274.
- Athanasiadou, A. (2023). Paragon and antonomasia: Similar but/and different? Lingua, 288, 1-11.
- Avcı, İ. (2020, Eylül 29). Karavanların Nirvanası: Crawler Otağ 600. https://www.arabam.com/blog/genel/karavanlarin-nirvanasi-crawler-otag-600/
- Barlas, M. (2004, Ekim 25). 20 Kasım 2003 Türkiye'nin “11 Eylül”üydü... Sabah. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/barlas/2004/10/25/20_kasim_2003_turkiye_nin_11_eyluluydu
- Barcelona, A. (2003). Names: A metonymic ‘return ticket’ in five languages. Jezikoslovlje, 4(1), 11-41.
- Barcelona, A. (2004). Metonymy behind grammar: The motivation of the seemingly ‘irregular’ grammatical behaviour of English paragon names. In G. Radden & K.-U. Panther (Eds.), Studies in linguistic motivation (pp. 357-374). Mouton de Gruyter.
- Brdar, M., & Brdar-Szabó, R. (2007). When Zidane is not simply Zidane, and Bill Gates is not just Bill Gates: Or, some thoughts on online construction of metaphtonymic meanings of proper names. In G. Radden, K.-M. Köpcke, T. Berg & P. Siemund (Eds.), Aspects of meaning construction (pp. 125-142). John Benjamins.
- Brdar-Szabó, R., & Brdar, M. (2023). Figuratively used product names: From ergonyms to eponyms and paragons. Lingua, 290. https://doi.org/10.1016/j.lingua.2023.103552
- Facebook. (2021, Mayıs 12). Zeytinyağlı baklava denediniz mi? https://www.facebook.com/watch/?v=181021520560519
- Ekşi Sözlük. (2023, Mart 13). Yazarların koklamayı en çok sevdiği şey. https://eksisozluk.com/yazarlarin-koklamayi-en-cok-sevdigi-sey--7415044?p=39
- Fikir Turu. (2021, Eylül 9). Amerikan casusları ikinci 11 Eylül’e hazır mı? https://fikirturu.com/jeo-politika/amerikan-casuslari-ikinci-11-eylule/
- Fikriyat. (2020, Şubat 23). Şairlerin sultanı Baki'nin beyitleri ve anlamları. https://www.fikriyat.com/galeri/edebiyat/sairlerin-sultani-bakinin-beyitleri-ve-anlamlari
- Gerçek İzmir. (2020, Mart 7). Onlar bu işin kralını ben kraliçesini yapıyorum. https://www.gercekizmir.com/haber/-Onlar-bu-isin-kralini-ben-kralicesini-yapiyorum-/76734
- GZT. (2021, Kasım 17). Ortdaoğu'nun Paris'i nasıl iflas etti? https://www.gzt.com/video/jurnalist/ortadogunun-parisi-nasil-iflas-etti-2193572
- Haber7. (2007, Haziran 7). Fener'de Tuncay belirsizliği sürüyor. https://m.haber7.com/spor/haber/246629-fenerde-tuncay-belirsizligi-suruyor
- Haberler. (2018, Ekim 11). Sivaslı Cindy, yeni sevgilisiyle ilk kez görüntülendi. https://www.haberler.com/magazin/sivasli-cindy-yeni-sevgilisiyle-ilk-kez-11320940-haberi/
- İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi.
- Keskin, A. (2021). Adbilim odağında lakaplar ve lakaplarla karıştırılan başlıca terim ve kavramlar. Avrasya Terim Dergisi, 9(2), 54-62.
- Konya Yenigün. (2021, Mart 3). Tatlıların şahı künefedir. https://www.konyayenigun.com/tatlilarin-sahi-kunefedir
- Lakoff, G. (1987). Women, fire, and dangerous things: what categories reveal about the mind. University of Chicago.
- Medya Tava. (2022, Kasım 5). Dünyanın konuştuğu Jeffrey Dahmer'in cinayetlerinin benzerleri Türkiye'de işlenmiş. İşte yerli Jeffrey Dahmer: Çumra Canavarı Abdullah Aksoy. https://www.medyatava.com/foto-galeri/dunyanin-konustugu-jeffrey-dahmerin-cinayetlerinin-benzerleri-turkiyede-islenmis-iste-yerli-jeffrey-dahmer-cumra-canavari-abdullah-aksoy_278287
- NTV. (2016, Ağustos 24). ABD Başkan Yardımcısı Biden Türkiye'de. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/abd-baskan-yardimcisi-biden-turkiyede,EgMGdzcyUkC7tO_ehzcpiQ/6usfF81L4kqHGh7dA9OfBA
- Olay53. (2010, Nisan 1). Karadeniz'in Ricky Martin’i evleniyor. https://www.olay53.com/haber/karadenizin-ricky-martini-evleniyor-15710.htm Opera Kitap. (2020, Temmuz 2). Benito Perez Galdos. https://www.operakitap.com/benito-perez-galdos/
- Özüağ, E. (2024, Ocak 31). Koltukların iPhone'unu üretiyor | Dünyaca ünlü Türk şirket [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=diDB3Hy_Elg
- rdemirci. (2015, Kasım 24). Yeşil Deniz (TRT1) [Çevrim içi forum gönderisi]. https://www.turkeyforum.com/satforum/archive/index.php/t-739896-p-2.html
- Ruiz de Mendoza Ibáñez, F. J. (2020). Understanding figures of speech. Dependency relations and organizational patterns. Language & Communication, 71, 16-38.
- Taşkın, M. (2017, Kasım 16). Bu işin doğru ya da yanlış olduğunu söylemek için Einstein olmaya gerek yok ki!. İstikbal Gazetesi. https://www.istikbalgazetesi.com/makale/bu-isin-dogru-ya-da-yanlis-oldugunu-soylemek-icin-einstein-olmaya-gerek-yok-ki-180871
- Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual.
- Vakko. (2024, Mayıs 30). https://www.instagram.com/vakko/reel/C7mVXYrovGz/
- Yenigün, A. D. (2023, Aralık 8). Yazıklar olsun sizlere... Kemer Gözcü. https://kemergozcu.com/yazi/yaziklar-olsun-sizlere-43.html
- Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi (2007, Mayıs 9). Osmanlı tıbbında gül. https://www.ztbb.org/2007-tip-festivali/osmanli-tibbinda-gul/
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 79 |
