Araştırma Makalesi
Türkiye'de Hemşirelik Alanında Kolorektal Cerrahi İle İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi
Öz
ÖZ
Amaç: Bu araştırma, Türkiye’de hemşirelik alanında kolorektal cerrahiye yönelik yapılan lisansüstü tezleri incelemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Bu çalışma, retrospektif tanımlayıcı bir çalışma olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri 1990-2024 tarihleri arasında hemşirelik alanında yapılan ve Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan lisansüstü tezler geriye dönük olarak incelenerek elde edilmiştir. Çalışmada 14 doktora ve 30 yüksek lisans tezi incelenmiştir. Verilerin analizinde tezler; türü, çalışma yılı, anabilim dalı, araştırma türü, veri toplama yöntemi, örneklem grubu, örneklem sayısı, çalışmanın yapıldığı yer, amacı ve sonuçları açısından değerlendirilmiştir.
Bulgular: Tezlerin %68.0’ı (n=30) yüksek lisans tezi olduğu; çalışma yılına göre %52.0’ı (n=23) 2020-2024 yılları arasında yapılmış olduğu; anabilim dalı programına göre %61.0’ının (n=27) hemşirelik ve %25.0’ının (n=11) cerrahi hastalıkları hemşireliğinde tamamlandığı saptanmıştır. Tezlerin %95.0’ının (n=42) kantitatif çalışma olduğu; kantitatif çalışmalar da %35.71’inin (n=15) deneysel türde yapılmıştır. Veri toplama araçlarına göre, %70.45’inde (n=31) araştırmacılar tarafından geliştirilmiş soru formları ve ölçeklerin birlikte kullanıldığı; örneklem grubunu %88.6’sının (n=39) hastaların oluşturduğu ve çalışmaların %75.5’inin (n=33) klinikte yapıldığı belirlenmiştir. Tezlerin çoğunun kanser ve stoma açılması (kolostomi) nedeniyle gerçekleşen ameliyat sonrası dönemde yapılmış olduğu ve bireylerin bakım gereksinimlerine yönelik çalışmalar olduğu; bu gereksinimlerin de yaşam kalitesi ve sosyal uyum olmak üzere hasta konforu ve psikolojik dayanıklılık üzerine yoğunlaştıkları saptanmıştır.
Sonuç: Tezler incelendiğinde kolorektal cerrahi geçiren bireylere yönelik hemşirelik bakım uygulamalarının kanıt temelli olması, hemşirelik girişimlerinin bireye yönelik düzenlenmesi, eğitim ve danışmanlık konularını içermesi gerektiği vurgulanmıştır. Bununla birlikte bu girişimlerin uygulamada yaygınlaşması bireylerin hastalıklarına ve topluma uyumlarını artırarak yaşam kalitelerini yükseltebileceği belirlenmiştir. Ayrıca yapılacak çalışmaların daha geniş örneklem grupları üzerinde gerçekleşmesi gerektiği saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Proje Numarası
yok
Kaynakça
- American Medical Association [AMA] (2023). Colon and rectal surgery. https://freida.ama-assn.org/specialty/colon-and-rectal-surgery (Erişim tarihi: 18.05.2024).
- Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. (2021). Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of ıncidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin., 71(3):209–49.
- Chen X., Zhou J., Wang Z., Lin C., Zhou J., Li Q. (2025). Perception and coping with self-perceived burden among colorectal cancer patients and their caregivers: A qualitative study. European Journal of Oncology Nursing, 74(102732).
- Phillips N., Hornacky A. (2016). Berry & Kohn's Operating Room Technique-E-Book. Elsevier Health Sciences Blaxter PS, Farnsworth TP, Carter C, Peel JR. Social health and class inequalities. Equalities. 1976.
- Saruhan Ç. (2022). Kolorektal kanserlerin cerrahi tedavi sürecinde hemşirelik bakımı. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), Aralık,637-656. https://doi.org/10.47115/jshs.1110048.
- Kolorektal cerrahi uygulanan hastalıklar (2024). Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği. https://www.tkrcd.org.tr/kolorektal-hastaliklar (Erişim tarihi: 18.05.2024).
- Thiele R. H., Rea K. M., Turrentine F. E., Friel C. M., Hassinger T. E., Goudreau B. J. et al. (2015). Standardization of care: impact of an enhanced recovery protocol onlength of stay, complications, and direct costs after colorectal surgery. Journal of the AmericanCollege of Surgeons, 220(4), 430-443.
- Reynolds I. S. ve McNamara D. A. (2025). Hamilton bailey's emergency surgery. CRC Press, 14th edition, p.26.
- Çilingir D., Candaş B. (2017). Cerrahi sonrası hızlandırılmış iyileşme protokolü ve hemşirenin rolü. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(2).
- Kannan V., Ullah N., Geddada S., Ibrahiam A., Al-Qassab Z. M. S., Ahmed O. and Malasevskaia I. (2025). Impact of “Enhanced Recovery After Surgery” (ERAS) protocols vs. traditional perioperative care on patient outcomes after colorectal surgery: a systematic review. Patient Safety in Surgery, 19(4) https://doi.org/10.1186/s13037-024-00425-9.
- Panattoni N., Mariani R., Spano A., Leo A. D., Iacorossi L., Petrone F., & Simone E. D. (2023). Nurse specialist and ostomy patient: Competence and skills in the care pathway.
- Gül Özer D. (2020). Kolorektal cerrahi geçiren hastalarda taburculuk sonrası hasta öğrenim gereksinimlerinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Köseoğlu Ş., Seki Z. (2020). Genel cerrahi servisinde yatan hastaların batın ameliyatı sonrası hemşirelik bakımına ilişkin memnuniyet düzeylerinin belirlenmesi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 24(2):121-133.
- Senft, J. D., Brück, B. B., Pob-Doering, R., Bruckner, T., Szecsenyi, J., Müller-Stich, B. P. et al. G. (2022). Need for nursing care after laparoscopic and open colorectal cancer surgery: A claims data analysis in German primary care. Langenbeck's Archives of Surgery, 407(7): 2937–2944 doi: 10.1007/s00423-022-02592-8.
- Demirdağ H., Karaöz, S. (2015). Ameliyat öncesi besin/sıvı kısıtlamasına ilişkin hastaların deneyimleri ve hemşirelerin konu ile ilgili bilgi ve uygulamaları. Florence Nightingale Journal of Nursing, 23(1), 1-10.
- Özşaker E., Karasu M. (2019). Hemşirelerin cerrahi hastasının beslenmesi konusunda bilgi, tutum ve uygulamalarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 1191-1205.
- Aydın Özkan S., Bilgiç D., Kızılkaya Beji N. (2019). Türkiye’de hemşirelik alanında üriner inkontinansla ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi; 2 201–210 https://doi.org/10.31067/0.2019.142.
- Davis B. R., Valente M. A., Goldberg J. E., Lightner A. L., Feingold D. L., & Paquette I. M. (2022). The American Society of Colon and Rectal Surgeons clinical practice guidelines for ostomy surgery. Diseases of the Colon & Rectum, 65(10), 1173-1190. Doi: 10.1097/DCR.0000000000002498.
- Yavuz M. (1990). Kolorektal ameliyatlar öncesi barsak temizliğinde uygulanan değişik yöntemlerin ve hasta toleransının karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı, İzmir.
- Can M. (1994). Kolostomili hastalara bakım veren hemşirelerin bilgi düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Duluklu B. (2012). Sol kolon ve/veya rektum cerrahisi sonrası bağırsak fonksiyonlarının başlamasında sakız çiğnemenin rolü (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Programı, Ankara.
- Çulha İ. (2014). Hemşirelik eğitiminin kolostomi ve ileostomi açılan hastalarda öz-bakım gücüne olan etkisinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, Eskişehir.
- Akgül B. (2014). Kolostomi ve ileostomi açılmasının bireylerin ibadetleri üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı, Ankara.
- Kömür A. (2016). Kolorektal cerrahi hastaların taburculuk sürecinde cerrahi alan enfeksiyon kontrolü ve hemşirelik bilişim sistemi ile raporlandırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.
- Akyüz S. (2016). Kolorektal kanserlere bağlı stoma açılan ve açılmayan hastalarda psikolojik dayanıklılık düzeylerinin karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Türkmenoğlu G. (2016). Bağırsak stoması olan bireylerin eşlerinin yaşadıkları sorunların belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı, İstanbul.
- İslamtürk F. (2018). Kolostomili hastalarda stomalı yaşama uyumlarının ve yaşam kalitelerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Gaziantep.
- Aktaş N. (2019). Kolorektal kanser nedeniyle ameliyat olan hastaların yaşam kalitesinin ve öz-bakım gücünün belirlenmesi: prospektif bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Çakır H. (2019). Cerrahi tedavi uygulanan kolorektal kanserli hastaların sosyal destek ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi).
- Bildirici Ç. (2019). Laparoskopik kolorektal cerrahi sonrası kahve tüketiminin bağırsak hareketlerine ve hastanede kalma süresine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C İstinye Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.
- Yeniğün S. C. (2019). Kolorektal cerrahi öncesi uyku hijyeni görsel materyali kullanımının hastaların uyku kalitesine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Edirne.
- Karadede Ö. (2019). Kolostomili bireylerde sosyal desteğin uyuma etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
- Özbay T. (2020). Kolorektal cerrahide perioperatif uygulamaların eras protokolüne uygunluğunun, hasta sonuçlarına etkisinin ve eras protokolü uygulama engellerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, İzmir.
- Kalaycı F. (2020). Bağırsak stoması olan bireylerin taburculuk sonrasında yaşadığı sıkıntıların değerlendirilmesi: Nitel bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Eskişehir.
- Öztürk A. (2020). Kolostomisi olan hastaların bilgi gereksinimini sağlamada iki farklı yöntemin etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir.
- Kavalcı G. (2021). Kolorektal cerrahi hastalarına uygulanan hızlandırılmış iyileşme protokolünün konfor düzeyine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Karadağ Sakallı F. (2022). Kolorektal cerrahisi sonrası hastaların kaygılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Okan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
- Çakır Y. (2022). Kolorektal kanser cerrahisinde öz etkililik ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenilirlik çalışması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Disiplinlerarası Hemşirelik Anabilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, İstanbul.
- Bozer C. (2022). Kolorektal cerrahide hemşirelerin ağrı değerlendirme kayıtlarının incelenmesi: Retrospektif çalışma (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Adana.
- Özden Z. M. (2022). Bağırsak stomalı hastaların öz-etkililik düzeylerinin stoma uyumuna etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Sanko Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Gaziantep.
- Karakuş M. (2023). Eras protokolü uygulanan ve uygulanmayan kolorektal cerrahi geçiren hastalarda beslenme, iyileşme kalitesi ve komplikasyon gelişiminin karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İzmir Ekonomi Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir.
- Modey M. (2023). Kolorektal kanser cerrahisi öncesi insentif spirometri uygulamasının cerrahi sonrası solunum parametrelerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Yazıcı C. (2023). Kolorektal kanser cerrahisi geçirmiş hastalarda dini başa çıkma tarzları ve umutsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, Malatya.
- Açıkgöz F. (2023). Kolorektal cerrahi geçiren hastalarda postoperatif susuzluğun hasta konforu ve iyileşme kalitesi üzerine etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, İstanbul.
- Erdoğan F. (2023). Bağırsak stoması açılması planlanan hastalarda ameliyat öncesi roy adaptasyon modeline göre verilen hemşirelik eğitiminin ameliyat sonrası kaygı düzeyine, beden imajına ve yaşam kalitesine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Aker F. Z. (2023). Kalıcı kolostomili hastalardaalgılanan sosyal destek ve öz- etkililik arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, Antalya.
- Demirel O. (2024). Elektif kolorektal cerrahi öncesi mekanik bağırsak temizliğinin hasta sonuçlarına etkisi: Bir metaanaliz çalışması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Bahçeşehir Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Çavdar Özdem İ. (1999). Kolostomili hastaların kolostomilerine uyumlarında hemşirelik eğitiminin etkinliği (Doktora Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Korkut H. (2012). Bağırsak stoması olan hastalarda planlı grup etkileşiminin sosyal uyuma etkisi (Doktora Tezi). T.C. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Aydın N. (2013). Kolon ameliyatı geçiren hastalara uygulanan karın masajının ameliyat sonrası ileusa etkisi (Doktora Tezi). T.C. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Kocaeli.
- Taylan S. (2016). Bağırsak stoması olan hastalarda telefon danışmanlık hizmetinin yaşam kalitesine etkisi (Doktora Tezi). T.C. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Güneş Dağ D. (2017). Kolorektal kanser cerrahisi uygulanan hastalarda yoganın yaşam doyumu ve depresyona etkisi (Doktora Tezi). T.C. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Malatya.
- Duluklu B. (2018). Kalıcı kolostomisi olan bireylerde stoma torbasına konulan lavanta esansiyel yağının kokunun giderilmesine, yaşam kalitesine ve stoma uyumuna etkisi (Doktora Tezi). T.C. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Programı, Ankara.
- Özkul Özel H. (2019). Web tabanlı hasta eğitiminin yaşam kalitesine etkisi: Kolostomi ve ileostomili hasta eğitimi örneği (Doktora Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelikte Eğitim Ana Bilim Dalı, Hemşirelik Bilim Dalı, İstanbul.
- Yüceler Kaçmaz H. (2020). Yüksek riskli kolorektal kanser cerrahisi hastalarına uygulanan profilaktik negatif basınçlı yara tedavisinin cerrahi alan komplikasyonlarına etkisi (Doktora Tezi). T.C. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, Kayseri.
- Ayik C. (2020). Kolorektal kanserli stoma açılan hastalarda standarda dayalı verilen bakımın peristomal cilt komplikasyonlarına ve yaşam kalitesine etkisi (Doktora Tezi). T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları, İzmir.
- Özhanlı Y. (2020). Kolorektal kanser cerrahisi geçiren hastalarda progresif gevşeme egzersizlerinin kaygı, ağrı ve yaşam bulguları üzerine etkisi (Doktora Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Aktaş D. (2020). Stoması kapatılan bireylerde pelvik taban kas egzersizlerinin bağırsak boşaltım sorunları ve yaşam kalitesi üzerine etkisi (Doktora Tezi). T.C. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Sütsünbüloğlu E. (2021). Kolorektal kanserli hastalarda perioperatif hemşire danışmanlığının hasta sonuçlarına etkisi (Doktora Tezi). T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Bilimi Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, İzmir.
- Türkmenoğlu Küçükakça G. (2022). Boşaltım amaçlı bağırsak stomalarında hasta sonuçlarına ilişkin fenomenolojik bir çalışma (Doktora Tezi). T.C. Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Yaman Ö. (2023). Kolorektal cerrahi sonrası hastalara uygulanan aromaterapi masajının erken dönem semptom kontrolüne etkisinin değerlendirilmesi (Doktora Tezi). T.C. Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Hemşirelik Bilim Dalı, Sakarya.
Investigation Of Postgraduate Theses Related To Colorectal Surgery in The Field of Nursing in Turkey
Öz
Amaç: Bu araştırma, Türkiye’de hemşirelik alanında kolorektal cerrahiye yönelik yapılan lisansüstü tezleri incelemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Bu çalışma, retrospektif tanımlayıcı bir çalışma olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri 1990-2024 tarihleri arasında hemşirelik alanında yapılan ve Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan lisansüstü tezler geriye dönük olarak incelenerek elde edilmiştir. Çalışmada 14 doktora ve 30 yüksek lisans tezi incelenmiştir. Verilerin analizinde tezler; türü, çalışma yılı, anabilim dalı, araştırma türü, veri toplama yöntemi, örneklem grubu, örneklem sayısı, çalışmanın yapıldığı yer, amacı ve sonuçları açısından değerlendirilmiştir.
Bulgular: Tezlerin %68.0’ı (n=30) yüksek lisans tezi olduğu; çalışma yılına göre %52.0’ı (n=23) 2020-2024 yılları arasında yapılmış olduğu; anabilim dalı programına göre %61.0’ının (n=27) hemşirelik ve %25.0’ının (n=11) cerrahi hastalıkları hemşireliğinde tamamlandığı saptanmıştır. Tezlerin %95.0’ının (n=42) kantitatif çalışma olduğu; kantitatif çalışmalar da %35.71’inin (n=15) deneysel türde yapılmıştır. Veri toplama araçlarına göre, %70.45’inde (n=31) araştırmacılar tarafından geliştirilmiş soru formları ve ölçeklerin birlikte kullanıldığı; örneklem grubunu %88.6’sının (n=39) hastaların oluşturduğu ve çalışmaların %75.5’inin (n=33) klinikte yapıldığı belirlenmiştir. Tezlerin çoğunun kanser ve stoma açılması (kolostomi) nedeniyle gerçekleşen ameliyat sonrası dönemde yapılmış olduğu ve bireylerin bakım gereksinimlerine yönelik çalışmalar olduğu; bu gereksinimlerin de yaşam kalitesi ve sosyal uyum olmak üzere hasta konforu ve psikolojik dayanıklılık üzerine yoğunlaştıkları saptanmıştır.
Sonuç: Tezler incelendiğinde kolorektal cerrahi geçiren bireylere yönelik hemşirelik bakım uygulamalarının kanıt temelli olması, hemşirelik girişimlerinin bireye yönelik düzenlenmesi, eğitim ve danışmanlık konularını içermesi gerektiği vurgulanmıştır. Bununla birlikte bu girişimlerin uygulamada yaygınlaşması bireylerin hastalıklarına ve topluma uyumlarını artırarak yaşam kalitelerini yükseltebileceği belirlenmiştir. Ayrıca yapılacak çalışmaların daha geniş örneklem grupları üzerinde gerçekleşmesi gerektiği saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Yapılan çalışmada araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur.
Destekleyen Kurum
yok
Proje Numarası
yok
Teşekkür
yok
Kaynakça
- American Medical Association [AMA] (2023). Colon and rectal surgery. https://freida.ama-assn.org/specialty/colon-and-rectal-surgery (Erişim tarihi: 18.05.2024).
- Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. (2021). Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of ıncidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin., 71(3):209–49.
- Chen X., Zhou J., Wang Z., Lin C., Zhou J., Li Q. (2025). Perception and coping with self-perceived burden among colorectal cancer patients and their caregivers: A qualitative study. European Journal of Oncology Nursing, 74(102732).
- Phillips N., Hornacky A. (2016). Berry & Kohn's Operating Room Technique-E-Book. Elsevier Health Sciences Blaxter PS, Farnsworth TP, Carter C, Peel JR. Social health and class inequalities. Equalities. 1976.
- Saruhan Ç. (2022). Kolorektal kanserlerin cerrahi tedavi sürecinde hemşirelik bakımı. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), Aralık,637-656. https://doi.org/10.47115/jshs.1110048.
- Kolorektal cerrahi uygulanan hastalıklar (2024). Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği. https://www.tkrcd.org.tr/kolorektal-hastaliklar (Erişim tarihi: 18.05.2024).
- Thiele R. H., Rea K. M., Turrentine F. E., Friel C. M., Hassinger T. E., Goudreau B. J. et al. (2015). Standardization of care: impact of an enhanced recovery protocol onlength of stay, complications, and direct costs after colorectal surgery. Journal of the AmericanCollege of Surgeons, 220(4), 430-443.
- Reynolds I. S. ve McNamara D. A. (2025). Hamilton bailey's emergency surgery. CRC Press, 14th edition, p.26.
- Çilingir D., Candaş B. (2017). Cerrahi sonrası hızlandırılmış iyileşme protokolü ve hemşirenin rolü. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(2).
- Kannan V., Ullah N., Geddada S., Ibrahiam A., Al-Qassab Z. M. S., Ahmed O. and Malasevskaia I. (2025). Impact of “Enhanced Recovery After Surgery” (ERAS) protocols vs. traditional perioperative care on patient outcomes after colorectal surgery: a systematic review. Patient Safety in Surgery, 19(4) https://doi.org/10.1186/s13037-024-00425-9.
- Panattoni N., Mariani R., Spano A., Leo A. D., Iacorossi L., Petrone F., & Simone E. D. (2023). Nurse specialist and ostomy patient: Competence and skills in the care pathway.
- Gül Özer D. (2020). Kolorektal cerrahi geçiren hastalarda taburculuk sonrası hasta öğrenim gereksinimlerinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Köseoğlu Ş., Seki Z. (2020). Genel cerrahi servisinde yatan hastaların batın ameliyatı sonrası hemşirelik bakımına ilişkin memnuniyet düzeylerinin belirlenmesi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 24(2):121-133.
- Senft, J. D., Brück, B. B., Pob-Doering, R., Bruckner, T., Szecsenyi, J., Müller-Stich, B. P. et al. G. (2022). Need for nursing care after laparoscopic and open colorectal cancer surgery: A claims data analysis in German primary care. Langenbeck's Archives of Surgery, 407(7): 2937–2944 doi: 10.1007/s00423-022-02592-8.
- Demirdağ H., Karaöz, S. (2015). Ameliyat öncesi besin/sıvı kısıtlamasına ilişkin hastaların deneyimleri ve hemşirelerin konu ile ilgili bilgi ve uygulamaları. Florence Nightingale Journal of Nursing, 23(1), 1-10.
- Özşaker E., Karasu M. (2019). Hemşirelerin cerrahi hastasının beslenmesi konusunda bilgi, tutum ve uygulamalarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 1191-1205.
- Aydın Özkan S., Bilgiç D., Kızılkaya Beji N. (2019). Türkiye’de hemşirelik alanında üriner inkontinansla ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi; 2 201–210 https://doi.org/10.31067/0.2019.142.
- Davis B. R., Valente M. A., Goldberg J. E., Lightner A. L., Feingold D. L., & Paquette I. M. (2022). The American Society of Colon and Rectal Surgeons clinical practice guidelines for ostomy surgery. Diseases of the Colon & Rectum, 65(10), 1173-1190. Doi: 10.1097/DCR.0000000000002498.
- Yavuz M. (1990). Kolorektal ameliyatlar öncesi barsak temizliğinde uygulanan değişik yöntemlerin ve hasta toleransının karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı, İzmir.
- Can M. (1994). Kolostomili hastalara bakım veren hemşirelerin bilgi düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Duluklu B. (2012). Sol kolon ve/veya rektum cerrahisi sonrası bağırsak fonksiyonlarının başlamasında sakız çiğnemenin rolü (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Programı, Ankara.
- Çulha İ. (2014). Hemşirelik eğitiminin kolostomi ve ileostomi açılan hastalarda öz-bakım gücüne olan etkisinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, Eskişehir.
- Akgül B. (2014). Kolostomi ve ileostomi açılmasının bireylerin ibadetleri üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı, Ankara.
- Kömür A. (2016). Kolorektal cerrahi hastaların taburculuk sürecinde cerrahi alan enfeksiyon kontrolü ve hemşirelik bilişim sistemi ile raporlandırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.
- Akyüz S. (2016). Kolorektal kanserlere bağlı stoma açılan ve açılmayan hastalarda psikolojik dayanıklılık düzeylerinin karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Türkmenoğlu G. (2016). Bağırsak stoması olan bireylerin eşlerinin yaşadıkları sorunların belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı, İstanbul.
- İslamtürk F. (2018). Kolostomili hastalarda stomalı yaşama uyumlarının ve yaşam kalitelerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Gaziantep.
- Aktaş N. (2019). Kolorektal kanser nedeniyle ameliyat olan hastaların yaşam kalitesinin ve öz-bakım gücünün belirlenmesi: prospektif bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Çakır H. (2019). Cerrahi tedavi uygulanan kolorektal kanserli hastaların sosyal destek ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi).
- Bildirici Ç. (2019). Laparoskopik kolorektal cerrahi sonrası kahve tüketiminin bağırsak hareketlerine ve hastanede kalma süresine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C İstinye Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.
- Yeniğün S. C. (2019). Kolorektal cerrahi öncesi uyku hijyeni görsel materyali kullanımının hastaların uyku kalitesine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Edirne.
- Karadede Ö. (2019). Kolostomili bireylerde sosyal desteğin uyuma etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
- Özbay T. (2020). Kolorektal cerrahide perioperatif uygulamaların eras protokolüne uygunluğunun, hasta sonuçlarına etkisinin ve eras protokolü uygulama engellerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, İzmir.
- Kalaycı F. (2020). Bağırsak stoması olan bireylerin taburculuk sonrasında yaşadığı sıkıntıların değerlendirilmesi: Nitel bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Eskişehir.
- Öztürk A. (2020). Kolostomisi olan hastaların bilgi gereksinimini sağlamada iki farklı yöntemin etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir.
- Kavalcı G. (2021). Kolorektal cerrahi hastalarına uygulanan hızlandırılmış iyileşme protokolünün konfor düzeyine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Karadağ Sakallı F. (2022). Kolorektal cerrahisi sonrası hastaların kaygılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Okan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
- Çakır Y. (2022). Kolorektal kanser cerrahisinde öz etkililik ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenilirlik çalışması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Disiplinlerarası Hemşirelik Anabilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği, İstanbul.
- Bozer C. (2022). Kolorektal cerrahide hemşirelerin ağrı değerlendirme kayıtlarının incelenmesi: Retrospektif çalışma (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Adana.
- Özden Z. M. (2022). Bağırsak stomalı hastaların öz-etkililik düzeylerinin stoma uyumuna etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Sanko Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Gaziantep.
- Karakuş M. (2023). Eras protokolü uygulanan ve uygulanmayan kolorektal cerrahi geçiren hastalarda beslenme, iyileşme kalitesi ve komplikasyon gelişiminin karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İzmir Ekonomi Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir.
- Modey M. (2023). Kolorektal kanser cerrahisi öncesi insentif spirometri uygulamasının cerrahi sonrası solunum parametrelerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Yazıcı C. (2023). Kolorektal kanser cerrahisi geçirmiş hastalarda dini başa çıkma tarzları ve umutsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, Malatya.
- Açıkgöz F. (2023). Kolorektal cerrahi geçiren hastalarda postoperatif susuzluğun hasta konforu ve iyileşme kalitesi üzerine etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, İstanbul.
- Erdoğan F. (2023). Bağırsak stoması açılması planlanan hastalarda ameliyat öncesi roy adaptasyon modeline göre verilen hemşirelik eğitiminin ameliyat sonrası kaygı düzeyine, beden imajına ve yaşam kalitesine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Aker F. Z. (2023). Kalıcı kolostomili hastalardaalgılanan sosyal destek ve öz- etkililik arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, Antalya.
- Demirel O. (2024). Elektif kolorektal cerrahi öncesi mekanik bağırsak temizliğinin hasta sonuçlarına etkisi: Bir metaanaliz çalışması (Yüksek Lisans Tezi). T.C. Bahçeşehir Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Çavdar Özdem İ. (1999). Kolostomili hastaların kolostomilerine uyumlarında hemşirelik eğitiminin etkinliği (Doktora Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Korkut H. (2012). Bağırsak stoması olan hastalarda planlı grup etkileşiminin sosyal uyuma etkisi (Doktora Tezi). T.C. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Aydın N. (2013). Kolon ameliyatı geçiren hastalara uygulanan karın masajının ameliyat sonrası ileusa etkisi (Doktora Tezi). T.C. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Kocaeli.
- Taylan S. (2016). Bağırsak stoması olan hastalarda telefon danışmanlık hizmetinin yaşam kalitesine etkisi (Doktora Tezi). T.C. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Güneş Dağ D. (2017). Kolorektal kanser cerrahisi uygulanan hastalarda yoganın yaşam doyumu ve depresyona etkisi (Doktora Tezi). T.C. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Malatya.
- Duluklu B. (2018). Kalıcı kolostomisi olan bireylerde stoma torbasına konulan lavanta esansiyel yağının kokunun giderilmesine, yaşam kalitesine ve stoma uyumuna etkisi (Doktora Tezi). T.C. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Programı, Ankara.
- Özkul Özel H. (2019). Web tabanlı hasta eğitiminin yaşam kalitesine etkisi: Kolostomi ve ileostomili hasta eğitimi örneği (Doktora Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelikte Eğitim Ana Bilim Dalı, Hemşirelik Bilim Dalı, İstanbul.
- Yüceler Kaçmaz H. (2020). Yüksek riskli kolorektal kanser cerrahisi hastalarına uygulanan profilaktik negatif basınçlı yara tedavisinin cerrahi alan komplikasyonlarına etkisi (Doktora Tezi). T.C. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, Kayseri.
- Ayik C. (2020). Kolorektal kanserli stoma açılan hastalarda standarda dayalı verilen bakımın peristomal cilt komplikasyonlarına ve yaşam kalitesine etkisi (Doktora Tezi). T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları, İzmir.
- Özhanlı Y. (2020). Kolorektal kanser cerrahisi geçiren hastalarda progresif gevşeme egzersizlerinin kaygı, ağrı ve yaşam bulguları üzerine etkisi (Doktora Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Aktaş D. (2020). Stoması kapatılan bireylerde pelvik taban kas egzersizlerinin bağırsak boşaltım sorunları ve yaşam kalitesi üzerine etkisi (Doktora Tezi). T.C. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Ankara.
- Sütsünbüloğlu E. (2021). Kolorektal kanserli hastalarda perioperatif hemşire danışmanlığının hasta sonuçlarına etkisi (Doktora Tezi). T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Bilimi Ana Bilim Dalı, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Bilim Dalı, İzmir.
- Türkmenoğlu Küçükakça G. (2022). Boşaltım amaçlı bağırsak stomalarında hasta sonuçlarına ilişkin fenomenolojik bir çalışma (Doktora Tezi). T.C. Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Ana Bilim Dalı, İstanbul.
- Yaman Ö. (2023). Kolorektal cerrahi sonrası hastalara uygulanan aromaterapi masajının erken dönem semptom kontrolüne etkisinin değerlendirilmesi (Doktora Tezi). T.C. Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, Hemşirelik Bilim Dalı, Sakarya.
Toplam 61 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | yok |
| Erken Görünüm Tarihi | 23 Nisan 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 15 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |