Öz
Abstract
This study aims to reveal Muğlalı İbrahim Şahidî’s views on divine love. Divine love is a prominent approach in the spiritual journey of knowing Truth and the self, especially in orders like Mevleviyeh. Advancing on the path of Seyr-i Sülûk with love is emphasized by Şahidî as an effective method to reach truth. In his work Işknâme, Şahidî perceives love in humans, animals, nature, and the Islamic value system, reflecting this perspective in his work.
Significant studies have been conducted in linguistics and literature regarding Şahidî’s life and works. However, an independent study focusing on divine love, the core of his Sufi thought, would be valuable in understanding his intellectual world, reinterpreting his works, and presenting them to contemporary readers. In fact, all of Şahidî’s works can be evaluated under the theme of divine love. However, he dedicated the final section of his masnavi Gülşen-i Vahdet to this subject, naming the fifty-two-verse part Işknâme.
This study first examines the relationship between Işknâme and the concept of divine love in Sufi thought. Then, the textual reflections of this idea are analyzed in detail. For this purpose, the verses of Işknâme are rephrased in modern Turkish while maintaining fidelity to their meaning and expression. To highlight the Sufi philosophy, each verse has been analyzed, exploring key concepts and examining the aesthetic depth of its poetic expression. Some verses were simply translated into modern Turkish, while others required in-depth analysis.
As a result, Işknâme is regarded as an explanatory text that presents Şahidî’s emphasis on love in his Sufi understanding, demonstrating the meaning and value of love for him, as well as the manifestations of divine love in the universe and humanity. Understanding Işknâme helps to comprehend Şahidî’s Sufi philosophy and contributes to the reinterpretation of the message he aimed to convey to his readers.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aclûnî (t.y.,a). Keşfu’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammâ iştehera mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n-nâs (Cilt I). Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi.
- Aclûnî (t.y.,b). Keşfu’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammâ iştehera mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n-nâs (Cilt II). Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi.
- Aydın, M. (2013). Zekeriyyâ. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 44, ss. 210-211). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Aydın, İ. H. (2022). Kenz-i Mahfî. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 25, ss. 258-259). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- El- Buharî, E. A. M. İ, (1987). Sahih-i Buhârî ve tercemesi, iman, 8-9. (çev. M. Sofuoğlu). (Cilt 1). Ötüken Neşriyat.
- Ceyhan, S. (2004). Mesnevî. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 29, ss. 325-334). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Ceyhan, S. (2010). Şems-i Tebrîzî. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 38, ss. 511-516). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Chittick W. C. (t.y.). İlâhî aşk (Çev. Ö. Saruhanoğlu, K. Filiz). Nefes Yayıncılık.
- Çıpan, M. (1985). Muğlalı İbrahim Şâhidî hayâtı, edebî şahsiyeti, eserleri Dîvan ve Gülşen-i Vahdet [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Demirci, M. (1997). Hakikat-i Muhammediye. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, ss. 179-180). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Güneş. M. (2011). Menâkıb-ı Şeyh San’an. Eğitim Akademi Yayınları.
- Karaman, H., Dönmez, İ. K., Çağrıcı, M. (2020). Kuran yolu Türkçe meali ve tefsiri (Cilt 5). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Necm-suresi/4789/5-18-ayet-tefsiri
- Kılıç. M. E. (2009). İbn Arabî düşüncesine giriş Şeyh-i Ekber. Sufi Kitap.
- Kılıç. M. E. (2014). Mevlânâ üzerine konuşmalar. Sufi Kitap.
- Konuk, A. A. (2004). Mesnevî-i Şerîf şerhi (Haz. S. Eraydın, M. Tahralı). Gelenek Yayıncılık.
- Kuşeyrî, A. (2011). Kitâbü’l-mirac Hakk’a yükseliş (Çev. C. Caduk). İlk Harf Yayınları.
- Kuşeyrî, A. (1981). Kuşeyrî risâlesi (Çev. S. Uludağ). Dergâh Yayınları.
- Şıra, H. (2022). Abdullah Salâhaddin Uşşâkî’nin terceme-i Gülşen-i Tevhîd’i (İnceleme-Metin) [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Tanç, Nilüfer. (2016). Gülşen-i Vahdet’te seyr u sülûk alegorisi olarak yüz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42), 368-375.
- Tümer, Günay. (1993). Circîs. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 8, ss. 26). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Uludağ, S. (1991). Aşk. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 4, ss. 11-17). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Uludağ, S. (1997). Hallâc-ı Mansûr. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, ss. 377-381). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Uludağ, S. (2010). Şathiye. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 38, ss. 370-371). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Öz
Öz Bu çalışmada Muğlalı İbrahim Şahidî’nin İlahi aşk hakkındaki görüşleri Işknâme pespektifinden ortaya konmuştur. Böylece Şahidî’nin düşünce dünyasına girmek ve onu bu günden yeniden anlamak amaçlamaktadır. İlahi aşk Mevlevilik gibi bazı tarikatlerin Hakkı ve nefsi bilme yolculuğunda öne çıkan bir yaklaşımdır. Seyrisülukta aşk ile yol almak, saliki hakikate ulaştrmada etkili bir yöntem olarak Şahidî tarafından da eserlerinde terennüm edilmiştir. Işknâme’de Şahidî aşkı insanda, hayvanlarda, tabiatta ve İslami değerler sisteminde görmekte ve bunu eserine yansıtmaktadır.
Şahidî’nin hayatı ve eserleri üzerinde dil ve edebiyat alanlarında kıymetli çalışmalar yapılmıştır. Bununla birlikte onun tasavvuf düşüncesinin ana fkrini oluşturan ilahi aşk anlayışı hakkında yapılmış müstakil bir çalışma, Şahidî’nin düşünce dünyasına girmek onu doğru anlamak ve eserlerini ve düşünce dünyasını günümüzde yeniden değerlendirip ilgilisine sunmak bakımından faydalı olabilecektir. Esasen Şahidî’nin bütün eserleri ilahî aşk başlığı altında değerlendirilebilir fakat o Gülşen-i Vahdet adlı mesnevisinin son kısmını müstakil olarak bu konuya ayırmış, elli iki beyitten müteşekkil bu bölüme Işknâme adını vermiştir. Çalışmada öncelikle Işknâme ile tasavvuf düşüncesindeki ilahî aşk anlayışının ilişkisi ana hatları ile ele alınmıştır, bundan sonra metne odaklanılarak düşüncenin metne yansımaları ortaya konulmuştur. Bu amaçla Işknâme’nin beyitleri günümüz Türkçesi ile, anlam ve söyleyişe mümkün olduğu kadar sadık kalınarak yeniden ifade edilmiştir. Metindeki düşünceyi öne çıkartabilmek için her bir beyit tasavvuf düşüncesi açısından değerlendirilmiş ve öne çıkan kavramlar ele alınarak şiirsel söyleyişin estetik yoğunluğu çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu yüzden bazı beyitlerin günümüz Türkçesi ile yeniden ifade edilmesi yeterli olurken diğer bazıları derinlemesine incelenmiştir.
Sunuç olarak Işknâme bir Mevlevî şeyhi olan İbrahim Şahidî’nin tasavvuf anlayışındaki aşk vurgusunu, onun için aşkın anlam ve değerini; ilahi aşkın alemdeki ve insandaki tezahürlerini ortaya koyması bakımından hem Şahidî’nin düşünce dünyasını ve tasavvuf anlayışını anlamak hem de bu yolla onun okuyucusuna vermek istediği mesajın yeniden anlaşılmasına katkıda bulunmak bakımından açıklayıcı bir metin olarak değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aclûnî (t.y.,a). Keşfu’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammâ iştehera mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n-nâs (Cilt I). Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi.
- Aclûnî (t.y.,b). Keşfu’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammâ iştehera mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n-nâs (Cilt II). Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi.
- Aydın, M. (2013). Zekeriyyâ. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 44, ss. 210-211). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Aydın, İ. H. (2022). Kenz-i Mahfî. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 25, ss. 258-259). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- El- Buharî, E. A. M. İ, (1987). Sahih-i Buhârî ve tercemesi, iman, 8-9. (çev. M. Sofuoğlu). (Cilt 1). Ötüken Neşriyat.
- Ceyhan, S. (2004). Mesnevî. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 29, ss. 325-334). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Ceyhan, S. (2010). Şems-i Tebrîzî. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 38, ss. 511-516). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Chittick W. C. (t.y.). İlâhî aşk (Çev. Ö. Saruhanoğlu, K. Filiz). Nefes Yayıncılık.
- Çıpan, M. (1985). Muğlalı İbrahim Şâhidî hayâtı, edebî şahsiyeti, eserleri Dîvan ve Gülşen-i Vahdet [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Demirci, M. (1997). Hakikat-i Muhammediye. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, ss. 179-180). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Güneş. M. (2011). Menâkıb-ı Şeyh San’an. Eğitim Akademi Yayınları.
- Karaman, H., Dönmez, İ. K., Çağrıcı, M. (2020). Kuran yolu Türkçe meali ve tefsiri (Cilt 5). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Necm-suresi/4789/5-18-ayet-tefsiri
- Kılıç. M. E. (2009). İbn Arabî düşüncesine giriş Şeyh-i Ekber. Sufi Kitap.
- Kılıç. M. E. (2014). Mevlânâ üzerine konuşmalar. Sufi Kitap.
- Konuk, A. A. (2004). Mesnevî-i Şerîf şerhi (Haz. S. Eraydın, M. Tahralı). Gelenek Yayıncılık.
- Kuşeyrî, A. (2011). Kitâbü’l-mirac Hakk’a yükseliş (Çev. C. Caduk). İlk Harf Yayınları.
- Kuşeyrî, A. (1981). Kuşeyrî risâlesi (Çev. S. Uludağ). Dergâh Yayınları.
- Şıra, H. (2022). Abdullah Salâhaddin Uşşâkî’nin terceme-i Gülşen-i Tevhîd’i (İnceleme-Metin) [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Tanç, Nilüfer. (2016). Gülşen-i Vahdet’te seyr u sülûk alegorisi olarak yüz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42), 368-375.
- Tümer, Günay. (1993). Circîs. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 8, ss. 26). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Uludağ, S. (1991). Aşk. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 4, ss. 11-17). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Uludağ, S. (1997). Hallâc-ı Mansûr. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, ss. 377-381). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Uludağ, S. (2010). Şathiye. Diyanet İslam Ansiklopedisi (Cilt 38, ss. 370-371). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk İslam Edebiyatı |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 18 Nisan 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 7 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 26 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: Mevlevilik Geleneği ve Vefatının 475. Yılında Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550) Özel Sayısı |
Kaynak Göster
Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.