Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Street Texture in Traditional Residential Architecture: The Case of Yozgat

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 27, 15 - 63, 30.06.2025
https://doi.org/10.51553/bozifder.1653063

Öz

The house is a multifunctional structure that meets basic living needs such as sheltering the family, which forms the core of the society, as well as different needs such as educating family members, and provides protection against all kinds of dangers from outside. Throughout history, people have met these needs in various ways. Sometimes they lived in places they created by combining tree branches, sometimes in caves, sometimes in tents, and sometimes in huts. Traditional Turkish houses are structures built with the cultural values of the Turkish people and reflect these values in every part. The origin of Turkish houses dates back to the nomadic times of the Turks. In this context, we focused on the traditional Turkish houses and street texture in Yozgat, located on the Bozok Plateau within the crescent drawn by Kızılırmak, as the subject of our study. Our study consists of an introduction, two main headings and evaluation-conclusion parts. In the introduction, after explaining why human beings need shelter and what they have done to shelter throughout the historical process until today, a general definition of the concept of home is made. Then, information about the foundation and geographical features of the city of Yozgat is given. Under the first heading, in the light of the information in the introduction, the traditional Turkish house, the characteristics of the Turkish house, the elements that make up the Turkish house and the concept of street are emphasized. Under the second heading, we specialize the subject further and take Turkish architecture into consideration; the traditional Yozgat Turkish house; The street texture, the elements that make up this texture, the names given to streets, avenues and neighbourhoods, the building materials of the houses, the layouts, other elements on the street and the extant states of some buildings are discussed in detail with visuals. At this stage, the buildings were first limited and examined in two groups: those that are still standing today and those that have not survived to the present day. Since the houses that have survived to the present day were abandoned, at this point, interviews were held with the museum directorate and people living in Yozgat, who remembered the old ones well or could not remember them and referred them to others. While studying the neighbourhoods, the focus was on the neighbourhoods whose names are mentioned in the archive documents rather than all the neighbourhoods of Yozgat. Finally, our article concluded with the title of evaluation and conclusion. In this study; In order to contribute to the detection and preservation of the material cultural heritage in Yozgat, the priority is to identify and document the locations, building plans, structural features and materials used in the construction of the Yozgat houses that have survived to the present day, as well as to identify the original buildings of the Yozgat houses that have been abandoned and in ruins for various reasons, based on visual archive records. revealing their structures; The aim is to identify those that have not survived to the present day through visual archive records.

Proje Numarası

1919B012103539

Kaynakça

  • Acun, Hakkı. Bozok Sancağı (Yozgat İli)’nda Türk Mimarisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005.
  • Acun, Hakkı. Türk Kültüründe Taşlar. Atatürk Kültür Merkezi, 2010.
  • Akın, Nur. “Ev”. TDV İslam Ansiklopedisi. 11/507-512. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Arseven, Celâl Esad - Alpay, Şeyda. Istılâhât-ı Mi’mâriyye: Osmanlı Dönemi Mimarlık Sözlüğü. Üsküdar, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2017.
  • BBC News Türkçe. “Yozgat: Hayaller ve Gerçekler”. YouTube. Yayın Tarihi 29 Mart 2019. https://youtu.be/IAwE0ywriXM?si=PLOi7cJdavegz_GT
  • Bektaş, Cengiz. Türk Evi. İstanbul: Yapımevi Yayıncılık, 2018.
  • Besli, Elif. Geleneksel Türk Evi Mimarisinin İncelenmesi: Düzce-Konuralp Örneği. Düzce: Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Bozkurt, Nebi. “Ev”. TDV İslam Ansiklopedisi. 11/507-512. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Cansever, Turgut. İslâm’da Şehir ve Mimari. İstanbul: Timaş Yayınları, 2006.
  • Cansever, Turgut. Osmanlı Şehri. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
  • Çal, Halit. “Osmanlı Kapı Halkaları ve Kapı Tokmakları”. ed. Güler Eren, Kemal Çiçek Cem Oğuz. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999. 275-284.
  • Ergin, Ali Şakir. Vakıflar ve Yozgat’ta Tarihi Vakıf Camileri. Ankara: Anıl Grup Matbaacılık. 2014.
  • Ergin, Ali Şakir. “Akyol, Mehmet Hulusi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2/303-304. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1989.
  • Google. Google Maps. Erişim Ocak 2024. https://www.google.com.tr
  • İBB, İstanbul Büyükşehir Belediyesi. “Atatürk Kitaplığı Arşivi”. Erişim 3 Mayıs 2022. https://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr
  • İlgün, Şener. Geleneksel Yozgat Evleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
  • Kiracı, Osman Hakan. “Yozgat’ın 40 Yıllık Sucusu Dursun Dede Emekli Oldu”. Yozgat (3 Eylül 1977), 7. https://www.yozgatgazetesi.com
  • Koç, Yunus. “Yozgat”. TDV İslam Ansiklopedisi. 43/559-564. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2013.
  • Kuban, Doğan. Türk Ahşap Konut Mimarisi 17.-19. Yüzyıllar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
  • Mülayim, Selçuk. İslâm Sanatı. ed. Aziz Doğanay. İstanbul: İsam Yayınları, 2013.
  • Ocak, Ahmet Yaşar - Şahin, Haşim. Arı Kovanına Çomak Sokmak. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
  • Soylu Ercan, Gülbahar. Zile Geleneksel Kent Dokusunda Sokak Çözümlemeleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Texier, Charles. Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi. çev. Ali Suat. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, 2002.
  • Yozgat Valiliği (ed.). Yozgat 1991 İl Yıllığı. Yozgat: Yozgat Valiliği, 1991.

Geleneksel Konut Mimarisinde Sokak Dokusu: Yozgat Örneği

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 27, 15 - 63, 30.06.2025
https://doi.org/10.51553/bozifder.1653063

Öz

Ev, toplumun çekirdeğini oluşturan ailenin barınması gibi temel yaşam ihtiyaçlarının yanı sıra aile fertlerinin eğitilmesi gibi farklı ihtiyaçlara cevap veren ve dışarıdan gelecek her türlü tehlikeye karşı korunma imkânı sağlayan çok fonksiyonlu bir yapıdır. Tarih boyunca insanlar, bu ihtiyaçlarını çeşitli şekillerde karşılamışlardır. Kimi zaman ağaç dallarını birleştirerek oluşturdukları mekânlarda, kimi zaman mağaralarda, kimi zaman çadırlarda, kimi zaman da kulübelerde yaşamışlardır. Geleneksel Türk evleri Türk halkının kültürel değerleriyle inşa edilmiş ve bu değerleri her bölümünde yansıtan yapılardır. Türk evlerinin kökeni Türklerin göçebelik zamanlarına kadar uzanmaktadır. Bu çerçevede biz de Kızılırmak’ın çizdiği hilal içinde yer alan Bozok Platosu üzerinde bulunan Yozgat’taki geleneksel Türk evlerini ve sokak dokusunu çalışmamıza konu edindik. Çalışmamız giriş, iki ana başlık ve değerlendirme-sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında insanoğlunun barınmaya neden ihtiyaç duyduğu ve tarihsel süreç içerisinde günümüze kadar barınmak için neler yaptığı açıklandıktan sonra ev kavramının genel bir tanımı yapılmıştır. Ardından Yozgat şehrinin kuruluşu ve coğrafi özellikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci başlık altında, giriş kısmındaki bilgiler ışığında, geleneksel Türk evi, Türk evinin özellikleri, Türk evini oluşturan unsurlar ve sokak kavramı üzerinde durulmuştur. İkinci başlık altında ise konuyu daha da özelleştirip Türk mimarisi dikkate alınarak geleneksel Yozgat Türk evi, sokak dokusu, bu dokuyu oluşturan unsurlar, sokak, cadde ve mahallelere verilen isimler, konutların yapı malzemeleri, yerleşim düzenleri, sokaktaki diğer unsurlar ve bazı yapıların günümüze ulaşan halleri görsellerle detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu aşamada öncelikli olarak yapılar sınırlandırılmış, günümüzde ayakta olan ve bugüne ulaşamayan yapılar olmak üzere iki grupta incelenmiştir. Günümüze ulaşan evler terk edilmiş vaziyette oldukları için bu noktada müze müdürlüğü başta olmak üzere Yozgat’ta yaşayan, eskileri iyi hatırlayan veya hatırlayamayıp başkalarına yönlendiren kişilerle görüşmeler yapılmıştır. Mahalleler çalışılırken de Yozgat’ın bütün mahallelerinden ziyade arşiv belgelerinde isimleri geçen mahalleler üzerinde durulmuştur. Son olarak ise makalemiz değerlendirme ve sonuç başlığıyla nihayete ermiştir. Bu çalışmada; Yozgat özelinde maddi kültürel mirasın tespit ve korunmasına katkı sağlamak üzere öncelikli olarak günümüze ulaşan Yozgat evlerinin bulundukları konumların, yapı planlarının, yapısal özelliklerinin, inşalarında kullanılan malzemelerin tespit ve belgelendirilmesi, bunun yanı sıra çeşitli nedenlerle terk edilmiş ve harap durumda olanlarının görsel arşiv kayıtlarından hareketle özgün yapılarının açığa çıkarılması; günümüze ulaşamayanların ise yine görsel arşiv kayıtlarıyla tespitinin yapılması amaçlanmaktadır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1919B012103539

Teşekkür

Bu çalışma, 1919B012103539 numaralı “Tübitak 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2021” projesinin makaleye dönüştürülmüş halidir. Destekleri için TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.

Kaynakça

  • Acun, Hakkı. Bozok Sancağı (Yozgat İli)’nda Türk Mimarisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005.
  • Acun, Hakkı. Türk Kültüründe Taşlar. Atatürk Kültür Merkezi, 2010.
  • Akın, Nur. “Ev”. TDV İslam Ansiklopedisi. 11/507-512. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Arseven, Celâl Esad - Alpay, Şeyda. Istılâhât-ı Mi’mâriyye: Osmanlı Dönemi Mimarlık Sözlüğü. Üsküdar, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2017.
  • BBC News Türkçe. “Yozgat: Hayaller ve Gerçekler”. YouTube. Yayın Tarihi 29 Mart 2019. https://youtu.be/IAwE0ywriXM?si=PLOi7cJdavegz_GT
  • Bektaş, Cengiz. Türk Evi. İstanbul: Yapımevi Yayıncılık, 2018.
  • Besli, Elif. Geleneksel Türk Evi Mimarisinin İncelenmesi: Düzce-Konuralp Örneği. Düzce: Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Bozkurt, Nebi. “Ev”. TDV İslam Ansiklopedisi. 11/507-512. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Cansever, Turgut. İslâm’da Şehir ve Mimari. İstanbul: Timaş Yayınları, 2006.
  • Cansever, Turgut. Osmanlı Şehri. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
  • Çal, Halit. “Osmanlı Kapı Halkaları ve Kapı Tokmakları”. ed. Güler Eren, Kemal Çiçek Cem Oğuz. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999. 275-284.
  • Ergin, Ali Şakir. Vakıflar ve Yozgat’ta Tarihi Vakıf Camileri. Ankara: Anıl Grup Matbaacılık. 2014.
  • Ergin, Ali Şakir. “Akyol, Mehmet Hulusi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2/303-304. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1989.
  • Google. Google Maps. Erişim Ocak 2024. https://www.google.com.tr
  • İBB, İstanbul Büyükşehir Belediyesi. “Atatürk Kitaplığı Arşivi”. Erişim 3 Mayıs 2022. https://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr
  • İlgün, Şener. Geleneksel Yozgat Evleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
  • Kiracı, Osman Hakan. “Yozgat’ın 40 Yıllık Sucusu Dursun Dede Emekli Oldu”. Yozgat (3 Eylül 1977), 7. https://www.yozgatgazetesi.com
  • Koç, Yunus. “Yozgat”. TDV İslam Ansiklopedisi. 43/559-564. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2013.
  • Kuban, Doğan. Türk Ahşap Konut Mimarisi 17.-19. Yüzyıllar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
  • Mülayim, Selçuk. İslâm Sanatı. ed. Aziz Doğanay. İstanbul: İsam Yayınları, 2013.
  • Ocak, Ahmet Yaşar - Şahin, Haşim. Arı Kovanına Çomak Sokmak. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
  • Soylu Ercan, Gülbahar. Zile Geleneksel Kent Dokusunda Sokak Çözümlemeleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Texier, Charles. Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi. çev. Ali Suat. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, 2002.
  • Yozgat Valiliği (ed.). Yozgat 1991 İl Yıllığı. Yozgat: Yozgat Valiliği, 1991.
Toplam 24 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Mimari
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Elif Döne Güneşer 0009-0000-7024-8990

Abdulkadir Dündar 0000-0002-2713-6675

Proje Numarası 1919B012103539
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 7 Mart 2025
Kabul Tarihi 14 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 27 Sayı: 27

Kaynak Göster

ISNAD Güneşer, Elif Döne - Dündar, Abdulkadir. “Geleneksel Konut Mimarisinde Sokak Dokusu: Yozgat Örneği”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/27 (Haziran 2025), 15-63. https://doi.org/10.51553/bozifder.1653063.

download

   Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (BOZİFDER) Creative Commons Atıf-Gayriticari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC ND) ile lisanslanmıştır.