Öz
İdioms are important building blocks that reflect the vocabulary and conceptual richness of a language. These expressions, which are nourished by the experiences and cultural accumulations of societies, have a wide area of use in Arabic and Turkish, as in every language. However, it is observed that studies on Arabic-Turkish idioms generally focus on classical Arabic and research on modern Arabic dialects remains limited. This study aims to examine the Turkish equivalents of idioms containing organ names in Egyptian Arabic and to reveal the cultural and linguistic interaction of the two languages in this context. Within the framework of idioms, it is attempted to understand the way of thinking and the language logic of the two nations that have experienced political, financial and cultural exchange between them for a long time. In this regard, 50 idioms with organ names in Aziz's work titled "El-Kinayetu'l-ʿAmmiyye El-Massriye" were examined and written in alphabetical order, their Turkish equivalents were determined and examined in terms of containing organ names and their structures being stereotyped with verbs or nouns. Egyptian Arabic idioms were transferred in their original forms, their dictionary meanings were given and their Turkish equivalents were determined. In determining the Turkish equivalents, mainly Ömer Asım Aksoy’s “Dictionary of Proverbs and Idioms”, Öztürk’s “Compound Verbs That Have Fused in Meaning in Turkish” and the online resources of the Turkish Language Association were used. While 39 idioms that were not similar in terms of expression but matched each other in terms of meaning were identified, 11 idioms that were exactly equivalent in terms of both meaning and expression were identified in both languages. As a result of the study, it has been shown how rich the idioms of the two languages are and how important the organ names are in the idioms.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aksan, D. (1996). Türkçenin sözvarlığı. Ankara: Engin Yayın evi.
- Aksoy, A. (2015). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1 atasözleri sözlüğü İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ.
- Aksoy, A. (2018). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 2 deyimler sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ.
- Amin, W. (2020). Yabancı dil öğretimi bağlamında Türkçe ve Arapça organ adları İçeren deyimlerin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Aziz, A. (1992). El-kinayetu’l-ʿammiyye el-Massriye. Kahire: Kutub Arabiyye Yayınevi.
- Cır, T. (2023). Vücut organlarını içeren Arapça-Türkçe deyimler karşıtsal analiz. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Çotuksöken, Y. ve Bek, K. (2022). İlkokul ve ortaokul için deyimler sözlüğü. İstanbul: Türkiye Bankası Kültür Yayınları.
- Dâvut, M. (2003). Mu’cemu’l–ta’bîret’ül ıstılâhiyye fi’l Arabiyyeti’l Mu’asıra. Kahire: Garip Yayınevi.
- Delice, H. (2003). Deyimlerin dil bilgisel yapıları ve yapı çözümlenişleri. Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri. 2 (2), 177-194.
- Ergüven, Ş. (2020). Arapça deyimler lafız, mana ve kullanım özellikleri. Ankara: Fecr Yayınevi.
- Fayid, W. (2007). M’ucem elt’abir elistilahiyye fi Elarabiye Elmu’asire. Kahire: Kahire Üniversitesi.
- İslamoğlu, A. (2010). Mısır üniversitelerinde Türkoloji çalışmaları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (18), 143-171.
- Kocabıyık, H. (2016). Kur'an'ı Kerim'de "el" ve "yüz" kelimelerinin yer aldığı deyimlerin Türkçe çevirilerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Öztürk, D. (2018). Türkiye Türkçesinde anlamca kaynaşmış – deyimleşmiş birleşik fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Paşa, A. T. (2014). El-Emsâlu’l-ʿâmmiyye. Kahire: Hindawi Yayınevi.
- Teşdelen, H. (2009). Arap deyim ve atasözlerinde ‘el’ motifi. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 18 (2), 209-250.
- TDK. “Türk Dil Kurumu Sözlükleri”. Erişim: 10 Kasım 2024. https://sozluk.gov.tr
- Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Yazıcı, N. (2003). Arapça-Türkçe/Türkçe-Arapça atasözleri ve deyimler sözlüğü. İstanbul: Rağbet.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2002). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara Seçkin Yayıncılık.
Öz
Deyimler, bir dilin söz varlığını ve kavram zenginliğini yansıtan önemli yapı taşlarıdır. Toplumların deneyimlerinden ve kültürel birikimlerinden beslenen bu ifadeler, her dilde olduğu gibi Arapça ve Türkçede de geniş bir kullanım alanına sahiptir. Ancak, Arapça-Türkçe deyimler üzerine yapılan çalışmaların genellikle klasik Arapçaya odaklandığı ve modern Arap lehçeleriyle ilgili araştırmaların sınırlı kaldığı gözlemlenmektedir. Bu çalışma, Mısır Arapçasında organ adları içeren deyimlerin Türkçedeki karşılıklarını incelemeyi ve bu bağlamda iki dilin kültürel ve dilsel etkileşimini ortaya koymayı hedeflemektedir. Deyimler çerçevesinde uzun zaman aralarında siyasî malî ve kültürel alışveriş yaşamış iki milletin düşünme tarzı ve dil mantıkları anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda Aziz’in “El-Kinayetu’l-ʿAmmiyye El-Massriye” adlı çalışmasında yer alan organ adları bulunan 50 deyim incelenmiş ve alfabetik sırayla yazılmış, Türkçe karşılıkları tespit edilerek organ adı içermesi ve yapılarının fiil ya da isimle kalıplaşması açısından incelenmiştir. Mısır Arapçası deyimler orijinal biçimleriyle aktarılmış, sözlük anlamları verilmiş ve Türkçe karşılıkları belirlenmiştir. Türkçe karşılıkların tespitinde, başlıca Ömer Asım Aksoy’un “Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü”, Öztürk’ün “Türkiye Türkçesinde Anlamca Kaynaşmış-Deyimleşmiş Birleşik Fiiller” adlı çalışmaları ve Türk Dil Kurumu’nun çevrim içi kaynakları kullanılmıştır. İfade açısından benzemeyen ancak anlam bakımından birbirini karşılayan 39 adet deyim tespit edilirken, her iki dilde hem anlam hem de ifade bakımından birebir eşdeğer 11 adet deyim saptanmıştır. Çalışmanın sonucunda iki dile ait deyim varlığının zenginliği ve deyimlerde organ adlarının ne kadar önemli bir yere sahip olduğu gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aksan, D. (1996). Türkçenin sözvarlığı. Ankara: Engin Yayın evi.
- Aksoy, A. (2015). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1 atasözleri sözlüğü İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ.
- Aksoy, A. (2018). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 2 deyimler sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ.
- Amin, W. (2020). Yabancı dil öğretimi bağlamında Türkçe ve Arapça organ adları İçeren deyimlerin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Aziz, A. (1992). El-kinayetu’l-ʿammiyye el-Massriye. Kahire: Kutub Arabiyye Yayınevi.
- Cır, T. (2023). Vücut organlarını içeren Arapça-Türkçe deyimler karşıtsal analiz. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Çotuksöken, Y. ve Bek, K. (2022). İlkokul ve ortaokul için deyimler sözlüğü. İstanbul: Türkiye Bankası Kültür Yayınları.
- Dâvut, M. (2003). Mu’cemu’l–ta’bîret’ül ıstılâhiyye fi’l Arabiyyeti’l Mu’asıra. Kahire: Garip Yayınevi.
- Delice, H. (2003). Deyimlerin dil bilgisel yapıları ve yapı çözümlenişleri. Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri. 2 (2), 177-194.
- Ergüven, Ş. (2020). Arapça deyimler lafız, mana ve kullanım özellikleri. Ankara: Fecr Yayınevi.
- Fayid, W. (2007). M’ucem elt’abir elistilahiyye fi Elarabiye Elmu’asire. Kahire: Kahire Üniversitesi.
- İslamoğlu, A. (2010). Mısır üniversitelerinde Türkoloji çalışmaları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (18), 143-171.
- Kocabıyık, H. (2016). Kur'an'ı Kerim'de "el" ve "yüz" kelimelerinin yer aldığı deyimlerin Türkçe çevirilerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Öztürk, D. (2018). Türkiye Türkçesinde anlamca kaynaşmış – deyimleşmiş birleşik fiiller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Paşa, A. T. (2014). El-Emsâlu’l-ʿâmmiyye. Kahire: Hindawi Yayınevi.
- Teşdelen, H. (2009). Arap deyim ve atasözlerinde ‘el’ motifi. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 18 (2), 209-250.
- TDK. “Türk Dil Kurumu Sözlükleri”. Erişim: 10 Kasım 2024. https://sozluk.gov.tr
- Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Yazıcı, N. (2003). Arapça-Türkçe/Türkçe-Arapça atasözleri ve deyimler sözlüğü. İstanbul: Rağbet.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2002). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara Seçkin Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yeni Türk Dili (Eski Anadolu, Osmanlı, Türkiye Türkçesi) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 7 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 1 |
