Öz
Türkçe, asırlar boyu konuşulan ve yazılı eserler veren dünyanın en köklü dillerinden biridir. Orta Asya bozkırlarında çok sayıda devlet kurmuş, askeri alanda pek çok fetih gerçekleştirmiş Türkler, dillerini ve kültürlerini de geniş coğrafyalara yaymışlardır. 8. ve 11. yüzyıllar arasında tek bir koldan ilerleyen Türk dili, özellikle Karahanlı döneminden itibaren çeşitli kültür dairelerinin etkisiyle birtakım ses farklılıklarına uğrayarak lehçeleşmeye başlamıştır. Tarihi olarak Kıpçak, Karluk ve Oğuz olarak üç koldan devamlılığını sağlayan Türk dili batı kolunun önemli temsilcilerinden Türkmence ile varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Türkmence sahip olduğu önemli fonetik ve morfolojik özelliklerle çağdaş Türk lehçeleri arasında önemli bir konumdadır. Sahip olduğu kültürel zenginliğin izlerini dil özelliklerinde de barındıran Türkmence, söz varlığı bakımından dikkat çekicidir. Bu çalışmada Türkiye Türkçesi, Rusça ve Türkmen Türkçesinin en kapsamlı üç sözlüğü taranmak suretiyle Türkmencenin meslek alanına ait söz varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. İlk olarak Türk Dil Kurumu yayını olan Türkçe Sözlük’te mesleklere ait söz varlığı A’dan Z’ye taranmış, elde edilen madde başları alt alta alfabetik olarak kaydedilmiştir. Daha sonra ilgili madde başları Türkçe-Rusça Sözlük ile mukayese edilerek önce Rusça’sı bulunmuş, ardından Büyük-Rusça Türkmence Sözlük vasıtasıyla Türkmencesi tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda mesleklere ait söz varlığı, kelime yapım yolları ile Rusça ve Türkmence kullanım oranlarıyla birlikte kaydedilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Çakmak, C. (2010). Türkmen türkçesi konu çözümlemeli söz varlığı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Doğan, L. (2020). Türkmen atasözlerinde meslek adları, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (2), 648-664.
- Komisyon (1986-1987). Bol’şoy russko‐turkmenskiy slovar’. Moskva: Akademiya Nauk Turkmenskoy SSR İnstitut Yazıka i Literaturı imeni Mahtumkuli.
- Komisyon (1994). Turetsko‐Russkiy Slovar’. Moskva: Multilingual.
- Komisyon (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Öz
Turkish is one of the world’s most deeply rooted languages, spoken for centuries and enriched with a vast body of written works. The Turks, who established numerous states across steppes of Central Asia and carried out many military conquests, also spread their language and culture across wide geographies. Between the 8th and 11th centuries, the Turkish language developed along a single branch. However, starting from the Karakhanid period, it began to diverge into dialects under influence of various cultural spheres, undergoing certain phonetic changes. Historically, the Turkish language has maintained its continuity through three main branches: Kipchak, Karluk, and Oghuz. Among these, Turkmen Language, a significant representative of western branch, has survived to present day. With its distinctive phonetic and morphological features, Turkmen Language holds an important position among modern Turkic dialects. Reflecting its rich cultural heritage, Turkmen Language is also notable in terms of vocabulary. In this study, the vocabulary of Turkmen related to field of professions has been identified by scanning the three most comprehensive dictionaries of Turkish, Russian, and Turkmen Language. First, profession-related vocabulary in the Turkish Dictionary published by Turkish Language Association was scanned from A to Z, and headwords obtained were recorded alphabetically. These headwords were then compared with those in the Turkish-Russian Dictionary to find their Russian equivalents, and subsequently, their Turkmen equivalents were identified using the Comprehensive Russian-Turkmen Dictionary. In the final section of study, professional vocabulary is recorded along with word formation processes and usage rates in Russian and Turkmen.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Çakmak, C. (2010). Türkmen türkçesi konu çözümlemeli söz varlığı, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Doğan, L. (2020). Türkmen atasözlerinde meslek adları, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (2), 648-664.
- Komisyon (1986-1987). Bol’şoy russko‐turkmenskiy slovar’. Moskva: Akademiya Nauk Turkmenskoy SSR İnstitut Yazıka i Literaturı imeni Mahtumkuli.
- Komisyon (1994). Turetsko‐Russkiy Slovar’. Moskva: Multilingual.
- Komisyon (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Güney-Batı (Oğuz) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 13 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 1 |
