Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

Öz

Ashâbu’l-hadîs Kur’ân’ın Allah’ın kelâmı olduğu ve yaratılmadığı konusunda ittifak halinde iken Kur’ân kıraatinin yaratılmış olup olmadığı meselesinde birbirlerine muhalefet etmiştir. Ashâbu’l-hadîsin öncüsü olarak kabul edilen Ahmed b. Hanbel’in bu husustaki görüşleri ise ulema tarafından delil olarak kullanılmıştır. Fakat Kur’ân’ı telaffuz etmeye dair ona atfedilen fikirlerde de ihtilaf görülmektedir. Bu çalışmada evvela lafızla ilgili tartışmaların tarihi seyri açıklanmış ardından Ahmed b. Hanbel’in bu tartışma içerisindeki yeri ile bu mesele hakkında ona nispet edilen iddialar tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra Buhârî’nin, Ahmed b. Hanbel’in görüşlerini mesned olarak kullanıp kullanmadığını bulmak amaçlanmıştır. Bunun için Buhârî’nin bir hadis kitabı olan Câmiu’s-Sahîh’te kullandığı bâb başlıkları ve Halku efʿâli’l-ibâd adlı eserinde lafız konusuna dair ifadeleri taranarak tümevarım yöntemi kullanılmıştır. Böylece bu çalışma bir muhaddis olarak Buhârî’nin kelâmî meselelere kayıtsız kalmadığını ve bu durumun eserinin oluşumunda da etkili olduğunu göstermiş olmaktadır. Diğer taraftan bahsi geçen meselede kendi kanaatini desteklemek için Ahmed b. Hanbel’den ne ölçüde etkilendiğini görmek Buhârî’nin özgün tarafını ortaya koyması bakımından önemlidir. Çalışmanın sonucunda Buhârî’nin, Ahmed b. Hanbel’in lafız konusunda kanaat belirtmeyip bu hususta konuşmayı bid‘at olarak gördüğünü ancak onun yanlış anlaşıldığına dair beyanları olduğuna dair bulgular elde edilmiştir. Ayrıca Buhârî’nin kanaatini desteklemek için Ahmed b. Hanbel’in yalnızca bir sözünü kullandığı tespit edilmiştir.