Öz
Kur’ân-ı Kerîm’deki ahkâm âyetlerinin sayısı, farklı görüşler bulunmakla birlikte yaklaşık 500 civarındadır. Toplam âyet sayısının 6000’in üzerinde olduğu düşünüldüğünde, bu sayı oldukça sınırlıdır. Hüküm ifade eden bu âyetler, hadis-i şeriflerle desteklendiğinde, fıkıh külliyatında nass olarak adlandırılan temel kaynakları teşkil eder. Ancak fıkıh külliyatı incelendiğinde, nassların onun sadece çok az bir kısmını oluşturduğu görülmektedir. Bu durumun ana nedeni, günlük yaşamın meselelerinin sınırsız, nassların ise sınırlı olmasıdır. Bu sebeple fakihler, nasslardan yeni hükümler çıkarma zorunluluğu hissetmiş ve bu süreçte kıyas, istihsan, örf ve maslahat-ı mürsele gibi delillerden istifade etmişlerdir. Bu bağlamda, içinde bulunulan çevre ve kültürün ictihad faaliyetlerine doğrudan etki ettiği anlaşılmaktadır. İslâm hukukunun her dönemde uygulanabilirliğini sağlamak amacıyla hangi hükümlerin asıl ve evrensel, hangilerinin fer’î ve dönemsel olduğunu tespit etmek önemlidir. Fakihler, içtihat yaparken hükümlerin bağlamını, tarihsel gelişimini ve toplumsal ihtiyaçları göz önünde bulundurarak nassları yorumlamışlardır. Şahitlik konusu da bu çerçevede ele alınması gereken önemli bir hukukî müessesedir. Şahitlik, adaletin sağlanması, hakların korunması ve toplum düzeninin devam ettirilmesi açısından hayati bir fonksiyona sahiptir. Ancak fakihlerin şahitlikle ilgili nassları yorumlama biçimleri, onların yaşadığı dönemlerdeki sosyokültürel yapıdan etkilenmiş, bu da farklı yorumların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu çalışma, şahitlik meselesi bağlamında, nassların makâsıdını ve bu nassların fakihler tarafından bulundukları kültürel çevrede nasıl yorumlandığını analiz etmektedir. Bunun için nitel araştırma yöntemlerinden tarihsel veri dökümü ve mukayeseli analiz yöntemleri kullanılmıştır. Sonuç olarak fakihlerin şahitlikle ilgili nasslardan çıkardıkları temel maksatlar belirlenmiş, bazı hükümlerin zamanla değiştiği tespit edilmiş ve günümüzün değişen koşullarında bazı içtihatların yeniden değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ʿAbdurrezzâk es-Sanʿânî, Ebû Bekr. el-Musannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-Aʿzamî. Hindistan: el-Meclisu’l-ʿİlmî, 2. Basım, ts.
- ʿAdevî, Ebû’l-Hasen ʿAli b. Ahmed. Hâşiyetu’l-ʿAdevî ʿalâ Şerh-i Muhtasar-ı Halil li’l-Haraşî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- Aksaray Erkman, Buse. Roma Hukukunda Tanıklık. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Basım, 2023.
- Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. 4 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2017.
- Apaydın, Hacı Yunus. “Nas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/391-392. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Atar, Fahrettin. İslam Yargılama Hukukunun Esasları. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2013.
- Atar, Fahrettin. “Noter”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/210-213. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
- Atay, Hüseyin vd. İslam Gerçeği. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 3. Basım, 1995.
- Başoğlu, Tuncay. “Tezkiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/77-79. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-. Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr. thk. Abdü’l-Mu’ti’ Emin Kal’aci. Karaçi: Câmiatü’d-Dirâsetil’l-İslâmiyye, 1412/1991.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-. Sünenü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
- Buhârî, Burhâneddîn Maḥmûd b. Aḥmed. el-Muḥîṭu’l-Burhânî fî’l-fıḳhi’n-Nuʿmânî. thk. ʿAbdulkerim Sâmî el-Cundî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1424/2004.
- Buhârî, Ebû ʿAbdullah Muhammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-. el-Câmiʿu’l-müsnedi’s-sahîhi’l-muhtasar min umûri Rasûlillah sallallâhu ʿaleyhi ve sellem ve sünenihi ve eyyâmihi. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, ts.
- Cessâs, Ebû Bekir Râzî el-. Ahkâmu’l-Kurʾân. thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1415/1994.
- Çakın, Kamil. “Kadınlar ile İlgili Bir Hadis ve Değerlendirilmesi”. Dini Araştırmalar 1/1 (Haziran 1998), 5-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/da/issue/4437/61150
- Çeker, Orhan. “Kadının Şahitliği Üzerine”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 1/1 (Mayıs 2001), 243-245. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343088
- Dönmez, İbrahim Kâfi. “İslam Hukukunda Müctehidin Naslar Karşısındaki Durumu ile Modern Hukuklarda Hâkimin Kanun Karşısındaki Durumu Arasında Bir Mukayese”. Makâsıd ve İctihad. ed. Ahmet Yaman. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. “Sedd-i Zerâi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/277-282. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Ebû Dâvûd. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muḥyiddîn ʿAbdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, ts.
- Erdoğan, Mehmet. İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1990.
- Gözübenli, Beşir. “İnan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/260-261. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Gözübenli, Beşir. “Mufâvada”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/369-370. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
- Güven, Şahin. “Kur’âniyyûn Ekolü -Temsilcileri, Tefsirleri ve Tefsirdeki Yöntemi-”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/11 (Aralık 2001), 385-408. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23744/252927
- Hâdimî, Nureddin ibn Muhtar el-. İlmü’l-Makâsıdı’ş-Şer’iyye. 1 Cilt. Mektebetü’l-Ubeykân, 1421/2001.
- Ḫaraşî, Muḥammed b. ʿAbdullah el-. Şerḥu Muḫtaṣarı Ḥalîl li’l-Ḫaraşî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- Herrâsî, Ali b. Muhammed b. Ali el- el-. Ahkâmu’l-Kurʾân. thk. Musa Muhammed Ali, İzzet Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1405.
- İbn Aşûr, Tâhir. İslam Hukuk Felsefesi. çev. Mehmet Erdoğan - Vecdi Akyüz. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013. İbn Hazm, Ebû Muhammed ʿAlî. el-Muhallâ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed ʿAli. el-Muhallâ bi’l-âsâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed ʿAlî b. Ahmed b. Saʿîd. el-İhkâm fî usûliʾl-ahkâm. thk. eş-Şeyh Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâruʾl-Âfâkiʾl-Cedîde, 1926.
- İbn Kayyim el-Cevzî, Ebû ʿAbdullah Muḥammed b. Ebî Bekr. İʿlamu’l-muvakkiʿîn ʿan Rabbi’l-ʿâlemîn. thk. Muhammed Abdüsselam İbrahim. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
- İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1388/1968.
- İbn Mâce, Ebû ʿAbdillâh b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. thk. Muhammed Fuʾâd b. ʿAbdilbâkī. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʿArabiyye;Faysal ʿİsa el-Bâbî el-Halebî, ts.
- İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed. el-Eşbâh ve’n-nezâʾir. thk. Zekeriyyâ Umeyrât. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1419/1999.
- İbnu’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. Abdillâh. Ahkâmu’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1424/2003.
- İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b. ʿAbdu’l Vâhid es-Sivâsî. Fetḥu’l ḳadir. thk. Tallâl Yusuf. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- ʿİzzeddîn b. ʿAbdusselâm, Ebû Muhammed. Kavâʿid’il-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm. thk. Taha Abdurraʾûf Saʿid. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü el-Kulliyâti’l-Ezheriyye, 1414/1991.
- Karaaslan, Abdülmecit. “Konularına Göre Ahkâm Âyetleri Listesi”. www. academia.edu. 2023. Erişim 01 Mayıs 2025. file:///Users/Lenovo/Downloads/Cesitli_Tasniflere_Gore_Ahkam_Ayetleri_L.pdf
- Karadeniz, Özcan. Roma Hukuku. Ankara: Sevinç Matbaası, 1974.
- Karâfî, Ebû ʿAbbâs Şehâbeddîn Ahmed b. İdrîs. el-Furûk envâr’ul-burûk fî envâi’l-furûk. 4 Cilt. b.y.: ʿÂlemü’l-Kütüb, ts.
- Karaman, Hayrettin. İslam Hukukunda İctihad. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1975.
- Karaman, Hayrettin. “Kadının Şahitliği Örtünme ve Kamu Görevi”. İslami Araştırmalar 5/4 (Ekim 1991), 284-291.
- Kâsânî, ʿAlâüddîn Ebû Bekr b. Mesʿûd b. el-. Bedâʾʿiu’ṣ-ṣanâʿi fî tertîbi’ş-şerâʿi. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
- Kutup, Seyyid. Fî zilali’l-Kur’ân. Kahire: Daru’ş-Şuruk, 1968.
- Mahmud Esad Efendi. Tarih-i İlm-i Hukuk. Ankara: Yetkin Yayınları, 2012.
- Meryem Ahmed Gâlib el-Hatîb. “Şehâdetü’l-Mer’eti alê akdi’z-zevâc: Dirâsetün Fıkhiyyetün Kânûniyyetün Mukâranetün”. Ürdün Zeytune Üniversitesi Hukuk Çalışmaları Dergisi 2/1 (2021), 125-146.
- Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn ʿAbdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el-. el-İhtiyâr li taʿlili’l-Muhtâr. 5 Cilt. Beyrut: Matbaʿatü’l-Ḥalebî, 1356/1937.
- Moghaddam, Zohreh vd. “Kur’âniyyûn Temsilcileri ve Bibliyografyaları Üzerine Bir Çalışma”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50/50 (Aralık 2020), 228-241. https://doi.org/10.51121/ilafak.2020.12
- Molla Ḫüsrev, Muhammed b. Ferâmurz b. Ali. Dürerü’l-ḥükkâm fî şerḥi Ġureri’l-aḥkâm. 2 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, ts.
- Özdemir, Ahmet. Kur’ân’da Yer Alan Fıkhî İlke ve Konular. Ankara: Murat Kitabevi, 2014.
- Öztürk, Mustafa. Cahiliyeden İslamiyet’e Kadın. Ankara: Ankara Okulu, 7. Basım, 2019.
- Sağlam, Hadi. Kadınların Sosyal İçerikli İbadetleri ve Şahitliği. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2013.
- Saḥnûn, ʿAbdusselâm b. Saʿîd et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eʾimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1414/1993.
- Şâfiî, Ebû ʿAbdullah Muḥammed b. İdrîs eş-. el-Ümm li’ş-Şâfiî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1410/1990.
- Şâṭibî, İbrâhîm b. Musâ b. Muḥammed eş-. el-Muvâfaḳât. thk. Ebû ʿUbeyde Meşhûr b. Ḥasan ʾÂli Selmân. 7 Cilt. Dâru İbni ʿAffân, 1. Basım, 1417/1997.
- Şirbînî, Şemsüddîn Muḥammed Hatîb eş-. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
- Tirmizî, Muḥammed b. ʿÎsâ b. S̱evre b. Mûsa b. ed-Ḍaḥḥâk et-. el-Câmiʿu’l-kebîr-Sünen-i Tirmizî. thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
- Zencânî, Ebû’l-Menâḳib Şihâbeddîn Mahmûd b. Ahmed ez-. Taḫrîc’ul-furûʿ ʿale’l-uṣûl. thk. Muḥammed Edîb Ṣâliḥ. Beyrut: Muessetu er-Risâle, 2. Basım, 1398.
- Zerkâ, Mustafa Ahmed ez-. el-Medhalü’l-fıkhiyyü’l-‘âmmü-ihrâcün cedîdün bi-tatvîr fî’t-tertîb ve’t-tebvîb ve ziyâdât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1418/1998.
- Zeylaî, Cemâluddîn ʿAbdullah b. Yusuf. Nasbu’r-Râye fî Tahrîci Ehâdîsi’l-Hidâye. 4 Cilt. Beyrut/Cidde: Müessesetü’r-Reyyân/Dâru’l-Kıble, 1418/1997.
- Zeylaʿî, Ebû Muhammed Fahruddîn ʿOsmân b. ʿAlî b. Mihcen b. Yûnus ez-. Tebyînü’l-hakâʾik şerhu Kenzü’d-dekâik. Ḳâhire: el-Matbaʿatü’l-Kübra el-Emîriyye, 1313.
THE JURISTS' IDENTIFICATION OF MAQĀSID IN THE NASS AND ITS PRACTICAL IMPLICATIONS: THE EXAMPLE OF TESTIMONY
Öz
Although there are differing views on the exact number, the number of legal (ahkām) verses in the Qur’ān is generally estimated to be around 500. Considering that the total number of verses in the Qur’ān exceeds 6,000, this number is relatively limited. When these legal verses are supported by hadiths, they form the core sources referred to as nass within Islamic jurisprudence. However, a closer examination of the Islamic legal corpus reveals that nass constitutes only a small portion of it. The main reason for this is that while the issues of daily life are virtually limitless, the nass are finite. Consequently, jurists felt the need to derive new rulings from existing nass, and in doing so, they utilized additional sources such as analogy (qiyās), juristic preference (istihsān), custom (‘urf), and consideration of public interest (maṣlaḥa mursala). In this context, it becomes evident that the surrounding environment and culture directly influence the process of ijtihād (independent legal reasoning). In order to ensure the continual applicability of Islamic law across different eras, it is crucial to identify which rulings are fundamental and universal, and which are secondary and context-dependent. When engaging in ijtihād, jurists interpreted nass by taking into account the historical context, societal needs, and the developmental background of the rulings. The subject of testimony (shahāda) should also be evaluated within this framework, as it plays a vital role in ensuring justice, protecting rights, and maintaining social order. However, the way in which jurists interpreted the nass related to testimony was influenced by the sociocultural structures of their times, leading to divergent interpretations. This study analyzes the objectives (maqāṣid) of the nass on testimony and examines how these nass were interpreted by jurists within their respective cultural contexts. For this purpose, qualitative research methods, including historical data analysis and comparative analysis, have been employed. As a result, the study identifies the core objectives derived by jurists from the nass on testimony, observes that some rulings have changed over time, and concludes that certain ijtihād-based rulings should be re-evaluated in light of contemporary circumstances.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ʿAbdurrezzâk es-Sanʿânî, Ebû Bekr. el-Musannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-Aʿzamî. Hindistan: el-Meclisu’l-ʿİlmî, 2. Basım, ts.
- ʿAdevî, Ebû’l-Hasen ʿAli b. Ahmed. Hâşiyetu’l-ʿAdevî ʿalâ Şerh-i Muhtasar-ı Halil li’l-Haraşî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- Aksaray Erkman, Buse. Roma Hukukunda Tanıklık. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Basım, 2023.
- Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-Ahkâm. 4 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2017.
- Apaydın, Hacı Yunus. “Nas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/391-392. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Atar, Fahrettin. İslam Yargılama Hukukunun Esasları. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2013.
- Atar, Fahrettin. “Noter”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/210-213. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
- Atay, Hüseyin vd. İslam Gerçeği. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 3. Basım, 1995.
- Başoğlu, Tuncay. “Tezkiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/77-79. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-. Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr. thk. Abdü’l-Mu’ti’ Emin Kal’aci. Karaçi: Câmiatü’d-Dirâsetil’l-İslâmiyye, 1412/1991.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-. Sünenü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
- Buhârî, Burhâneddîn Maḥmûd b. Aḥmed. el-Muḥîṭu’l-Burhânî fî’l-fıḳhi’n-Nuʿmânî. thk. ʿAbdulkerim Sâmî el-Cundî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1424/2004.
- Buhârî, Ebû ʿAbdullah Muhammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-. el-Câmiʿu’l-müsnedi’s-sahîhi’l-muhtasar min umûri Rasûlillah sallallâhu ʿaleyhi ve sellem ve sünenihi ve eyyâmihi. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, ts.
- Cessâs, Ebû Bekir Râzî el-. Ahkâmu’l-Kurʾân. thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1415/1994.
- Çakın, Kamil. “Kadınlar ile İlgili Bir Hadis ve Değerlendirilmesi”. Dini Araştırmalar 1/1 (Haziran 1998), 5-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/da/issue/4437/61150
- Çeker, Orhan. “Kadının Şahitliği Üzerine”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 1/1 (Mayıs 2001), 243-245. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343088
- Dönmez, İbrahim Kâfi. “İslam Hukukunda Müctehidin Naslar Karşısındaki Durumu ile Modern Hukuklarda Hâkimin Kanun Karşısındaki Durumu Arasında Bir Mukayese”. Makâsıd ve İctihad. ed. Ahmet Yaman. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. “Sedd-i Zerâi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/277-282. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Ebû Dâvûd. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muḥyiddîn ʿAbdulhamîd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, ts.
- Erdoğan, Mehmet. İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1990.
- Gözübenli, Beşir. “İnan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/260-261. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Gözübenli, Beşir. “Mufâvada”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/369-370. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
- Güven, Şahin. “Kur’âniyyûn Ekolü -Temsilcileri, Tefsirleri ve Tefsirdeki Yöntemi-”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/11 (Aralık 2001), 385-408. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23744/252927
- Hâdimî, Nureddin ibn Muhtar el-. İlmü’l-Makâsıdı’ş-Şer’iyye. 1 Cilt. Mektebetü’l-Ubeykân, 1421/2001.
- Ḫaraşî, Muḥammed b. ʿAbdullah el-. Şerḥu Muḫtaṣarı Ḥalîl li’l-Ḫaraşî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- Herrâsî, Ali b. Muhammed b. Ali el- el-. Ahkâmu’l-Kurʾân. thk. Musa Muhammed Ali, İzzet Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1405.
- İbn Aşûr, Tâhir. İslam Hukuk Felsefesi. çev. Mehmet Erdoğan - Vecdi Akyüz. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013. İbn Hazm, Ebû Muhammed ʿAlî. el-Muhallâ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed ʿAli. el-Muhallâ bi’l-âsâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed ʿAlî b. Ahmed b. Saʿîd. el-İhkâm fî usûliʾl-ahkâm. thk. eş-Şeyh Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâruʾl-Âfâkiʾl-Cedîde, 1926.
- İbn Kayyim el-Cevzî, Ebû ʿAbdullah Muḥammed b. Ebî Bekr. İʿlamu’l-muvakkiʿîn ʿan Rabbi’l-ʿâlemîn. thk. Muhammed Abdüsselam İbrahim. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
- İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1388/1968.
- İbn Mâce, Ebû ʿAbdillâh b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. thk. Muhammed Fuʾâd b. ʿAbdilbâkī. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʿArabiyye;Faysal ʿİsa el-Bâbî el-Halebî, ts.
- İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed. el-Eşbâh ve’n-nezâʾir. thk. Zekeriyyâ Umeyrât. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1419/1999.
- İbnu’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. Abdillâh. Ahkâmu’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1424/2003.
- İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b. ʿAbdu’l Vâhid es-Sivâsî. Fetḥu’l ḳadir. thk. Tallâl Yusuf. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
- ʿİzzeddîn b. ʿAbdusselâm, Ebû Muhammed. Kavâʿid’il-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm. thk. Taha Abdurraʾûf Saʿid. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü el-Kulliyâti’l-Ezheriyye, 1414/1991.
- Karaaslan, Abdülmecit. “Konularına Göre Ahkâm Âyetleri Listesi”. www. academia.edu. 2023. Erişim 01 Mayıs 2025. file:///Users/Lenovo/Downloads/Cesitli_Tasniflere_Gore_Ahkam_Ayetleri_L.pdf
- Karadeniz, Özcan. Roma Hukuku. Ankara: Sevinç Matbaası, 1974.
- Karâfî, Ebû ʿAbbâs Şehâbeddîn Ahmed b. İdrîs. el-Furûk envâr’ul-burûk fî envâi’l-furûk. 4 Cilt. b.y.: ʿÂlemü’l-Kütüb, ts.
- Karaman, Hayrettin. İslam Hukukunda İctihad. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1975.
- Karaman, Hayrettin. “Kadının Şahitliği Örtünme ve Kamu Görevi”. İslami Araştırmalar 5/4 (Ekim 1991), 284-291.
- Kâsânî, ʿAlâüddîn Ebû Bekr b. Mesʿûd b. el-. Bedâʾʿiu’ṣ-ṣanâʿi fî tertîbi’ş-şerâʿi. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
- Kutup, Seyyid. Fî zilali’l-Kur’ân. Kahire: Daru’ş-Şuruk, 1968.
- Mahmud Esad Efendi. Tarih-i İlm-i Hukuk. Ankara: Yetkin Yayınları, 2012.
- Meryem Ahmed Gâlib el-Hatîb. “Şehâdetü’l-Mer’eti alê akdi’z-zevâc: Dirâsetün Fıkhiyyetün Kânûniyyetün Mukâranetün”. Ürdün Zeytune Üniversitesi Hukuk Çalışmaları Dergisi 2/1 (2021), 125-146.
- Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn ʿAbdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el-. el-İhtiyâr li taʿlili’l-Muhtâr. 5 Cilt. Beyrut: Matbaʿatü’l-Ḥalebî, 1356/1937.
- Moghaddam, Zohreh vd. “Kur’âniyyûn Temsilcileri ve Bibliyografyaları Üzerine Bir Çalışma”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50/50 (Aralık 2020), 228-241. https://doi.org/10.51121/ilafak.2020.12
- Molla Ḫüsrev, Muhammed b. Ferâmurz b. Ali. Dürerü’l-ḥükkâm fî şerḥi Ġureri’l-aḥkâm. 2 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, ts.
- Özdemir, Ahmet. Kur’ân’da Yer Alan Fıkhî İlke ve Konular. Ankara: Murat Kitabevi, 2014.
- Öztürk, Mustafa. Cahiliyeden İslamiyet’e Kadın. Ankara: Ankara Okulu, 7. Basım, 2019.
- Sağlam, Hadi. Kadınların Sosyal İçerikli İbadetleri ve Şahitliği. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2013.
- Saḥnûn, ʿAbdusselâm b. Saʿîd et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eʾimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1414/1993.
- Şâfiî, Ebû ʿAbdullah Muḥammed b. İdrîs eş-. el-Ümm li’ş-Şâfiî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1410/1990.
- Şâṭibî, İbrâhîm b. Musâ b. Muḥammed eş-. el-Muvâfaḳât. thk. Ebû ʿUbeyde Meşhûr b. Ḥasan ʾÂli Selmân. 7 Cilt. Dâru İbni ʿAffân, 1. Basım, 1417/1997.
- Şirbînî, Şemsüddîn Muḥammed Hatîb eş-. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
- Tirmizî, Muḥammed b. ʿÎsâ b. S̱evre b. Mûsa b. ed-Ḍaḥḥâk et-. el-Câmiʿu’l-kebîr-Sünen-i Tirmizî. thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
- Zencânî, Ebû’l-Menâḳib Şihâbeddîn Mahmûd b. Ahmed ez-. Taḫrîc’ul-furûʿ ʿale’l-uṣûl. thk. Muḥammed Edîb Ṣâliḥ. Beyrut: Muessetu er-Risâle, 2. Basım, 1398.
- Zerkâ, Mustafa Ahmed ez-. el-Medhalü’l-fıkhiyyü’l-‘âmmü-ihrâcün cedîdün bi-tatvîr fî’t-tertîb ve’t-tebvîb ve ziyâdât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1418/1998.
- Zeylaî, Cemâluddîn ʿAbdullah b. Yusuf. Nasbu’r-Râye fî Tahrîci Ehâdîsi’l-Hidâye. 4 Cilt. Beyrut/Cidde: Müessesetü’r-Reyyân/Dâru’l-Kıble, 1418/1997.
- Zeylaʿî, Ebû Muhammed Fahruddîn ʿOsmân b. ʿAlî b. Mihcen b. Yûnus ez-. Tebyînü’l-hakâʾik şerhu Kenzü’d-dekâik. Ḳâhire: el-Matbaʿatü’l-Kübra el-Emîriyye, 1313.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İslam Hukuku |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 28 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 25 |
