Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Bekir Sıdkı Visâlî and Work Titled Tavzîh al-Ahâdîs

Yıl 2025, Sayı: 25, 277 - 293, 27.06.2025
https://doi.org/10.34085/buifd.1644286

Öz

Bekir Sıdkı Visâlî (Halıcıoğlu), who was raised in Kula, Manisa, is one of the prominent scholars and mystics of the late period. Witnessing the collapse of the Ottoman Empire and the establishment and progress of the Republic of Turkey, Visâlî spent most of his life during these challenging times. After studying under his father and various teachers, he completed his madrasa education in Istanbul. Later, he entered the path of Sufism and completed his spiritual journey (seyr-i sülûk). As far as can be seen, the author mostly engaged in works centered on Sufism. Among them, the one most related to our subject is his work Tavzîhu’l-ehâdîs. In this work, he explains the hadiths based on the principle of Wahdat al-Wujood (the unity of being). In this paper, after providing brief information about Visâlî, we will try to explain the errors and omissions in his commentary, the authenticity of the hadiths, and his commentary methodology. According to the investigation, some factual errors have been found in the information he provided about the sources of the hadiths. These mistakes may have originated from the author, or from the person who prepared the work for publication, or from the publishing house, and this should be considered. Generally, individuals with a dominant mystic identity tend to include unreliable and fabricated hadiths in their works. In Visâlî’s case, this trend does not change much. It is found that 53% of the hadiths he commented on are weak, fabricated, or have uncertain sources, while the remaining 47% consist of authentic or good hadiths. When explaining the hadiths, he refers to prominent Sufi figures such as Bāyezid al-Bistāmī (d. 234/848?), Junayd al-Baghdādī (d. 297/909), Abd al-Qādir al-Jīlānī (d. 561/1166), Ibn Arabī, and Shaykh Shiblī. One of the notable aspects of his commentary is the very well-expressed explanations of fiqh (Islamic jurisprudence). The information he provides is important in showing his position in the science of fiqh. In explaining the hadiths, he frequently references Quranic verses, hadiths, and sayings of the companions of the Prophet (sahabah), and at times addresses the reasons behind the transmission of certain hadiths. He occasionally discusses different readings (qira'at) to clarify the topic being discussed. However, he does not delve into grammar-related issues. Another interesting aspect of his commentary is the sections where he defends Abu Hanifah.

Kaynakça

  • Ahmed b. Hanbel, Müsned. thk. Şu’ayb el-Arnaut ve Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995/1416.
  • Akhan, H. Eşref. Hacı Bekir Sıdkı Visâlî Hazretleri Hayatı ve Eserleri. İzmir: ts.
  • Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. 3. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. Dımaşk: Daru İbn Kesir, 2002/1423.
  • Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
  • Çavuşoğlu, Raşit – Ulupınar, Hamide. Bekir Sıdkı Visâlî’nin Sohbetleri. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2020.
  • Çavuşoğlu, Raşit. “Halvetî-Uşşâkî Yolunda Âlim Bir Şâir: Bekir Sıdkı Visâlî”. Bakü’den Balkanlara Halvetîlik III Sempozyumu. ed. Levent Bayraktar-Yeliz Yayıntaş 161-173. Ankara: Aktif Düşünce, 2019.
  • Ebû Dâvud, Süleymân b. Eşʻas es-Sicistânî. Sünen. thk. Muhammed Avvâme, 5 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Reyyân, 1998/1419.
  • Efendioğlu, Mehmet. “Şerh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/559-560. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
  • Hâkim, Ebû Abdullah İbnu’l-Beyyiʻ Muhammed, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ, 5 Cilt. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
  • İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdullah b. Abdülber en-Nemerî. Câmi’u beyâni’l-ilm ve fadlihî ve mâ yenbağî fî rivâyetihî ve hamlih. thk. Ebü’l-Eşbel ez-Züheyrî. Suudi Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1994.
  • İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr, Kahire: Şerike ve Mektebe ve Matbaa Mustafa el-Babi el-Halebi ve Evladuhu, 1966/1386.
  • İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1975/1395.
  • İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. 7 Cilt. Beyrut: Daru’l-Mearif, ts.
  • Kandemir, Mehmet Yaşar. “Kırk Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/466-469. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
  • Karacabey, Salih. Hattâbî’nin Hadis İlmindeki Yeri. İstanbul: Sır Yayıncılık, 2002.
  • Karahan, Abdülkadir. İslam-Türk Edebiyatında Kırk Hadis. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
  • Kaya, Tubanur. “İzmir'deki Son Dönem Mutasavvıflardan Bekir Sıdkı Visâlî'nin Şiirlerinde Dini-Tasavvufî Muhteva”. Şehir Kültür Medeniyet: Çaka Bey’den Günümüze İzmir. ed. Turan Gökçe-Hüseyin Çalış 631-641. İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Yayınları, 2022.
  • Kencik, Ali Rıza. Cemâleddîn Aksarâyî ve Ona Nispet Edilen Erbaʻûne Hadîsen Adlı Eserin Tahkiki. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
  • Koca, Suat. “İbn Melek’in Mebâriku’l-Ezhâr Şerhu Meşâriki’l-Envâr’ındaki Şerh Yöntemi ve Eserin Şerh Literatüründeki Yeri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/1 (2012), 1-34.
  • Muhammed Cahid Yılmaz. “Şeyh Bekir Sıdkı Visâlî Tarafından Besletenmiş Mûsikî Eserleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54 (2021), 65-101.
  • Müslim b. Haccâc, Sahihu Müslim. nşr. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. Riyâd: Dâru’t-Taybe, 2006/1427.
  • Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Alî b. Şuayb. Sünen. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, ts.
  • Şensoy, Sedat. “Şerh ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/555-559. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
  • Râmhürmüzî, Ebû Muhammed Hasen b. Abdurrahmân b. Hallâd. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. thk. Muhammed Acâc el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404.
  • Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʻcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Beyrut, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Kahire: Mustafâ el-Bâbi’l-Halebî, 1968/1388.
  • Türcan, Zişan. “Anadolu’da Hadis Şerhçiliği”. Anadolu’da Hadis Geleneği ve Darul’l-Hadisler Sempozyumu. 339-351. Ed. Muhittin Düzenli, Samsun: 2011.
  • Türcan, Zişan. Hadis Literatüründe Şerh Geleneği ve Özellikleri. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
  • Uludağ, Süleyman. “Bâtın İlmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/188-189. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
  • Yüceer, Mustafa. “Son Dönem Nakşî-Hâlidî Şeyhi Kaşıkçı Ali Rıza Konevî’nin Kırk Hadisi”. Sufiyye 13 (2022), 145-174.
  • Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Hüseyn Kassâr. Küveyt: et-Türâsü’l-Arabî, 1969/1369.

Bekir Sıdkı Visâlî ve Tavzîhül-Ehâdîs Adlı Eseri

Yıl 2025, Sayı: 25, 277 - 293, 27.06.2025
https://doi.org/10.34085/buifd.1644286

Öz

Manisa Kula’nın yetiştirdiği Bekir Sıdkı Visâlî (Halıcıoğlu), son dönemin önemli âlim ve mutasavvıflarındandır. Osmanlı’nın yıkılma ve Cumhuriyet’in kurulup ilerlemesine şahit olan Visâlî, hayatının çoğunu bu zor zamanlarda geçirmiştir. O, babasından ve çeşitli hocalardan ders almasının ardından medrese eğitimini İstanbul’da tamamlamıştır. İlerleyen yıllarda tasavvufa girmiş ve bu yolda seyr-i sülukunu tamamlamıştır. Müellifin çalışmaları incelendiğinde tasavvuf eksenli olduğu görülmektedir. Bunlar arasında konumuzla ilgili olanı Tavzîhu’l-ehâdîs adlı çalışmasıdır. Bu eserinde vahdet-i vücûd prensibinden hareketle rivayetleri açıklamıştır. Literatürde Visâlî’nin hadis şerh yöntemi üzerine müstakil ve sistematik bir analiz bulunmamaktadır. Hakkında yapılan çalışmalar tasavuf-edebiyat alanıyla yakından ilgilidir. Bizim bu çalışmamızdaki amacımız ise onun hakkında kısa bir bilgi verdikten sonra şerhteki hata ve noksanlıklarını belirlemek, rivayetlerin sıhhat durumlarını tespit etmek ile onun şerh metodunu anlatmaktır. Genel olarak mutasavvıf kimliği ağır basan kişiler kaynağı belli olmayan ve mevzû rivayetlere eserlerinde yer vermektedirler. Şârihte de durum pek farklı değildir. Şerh ettiği rivayetlerin %53’ü zayıf, mevzû ve kaynağı olmayanlardan müteşekkildir. Geri kalan %47 ise sahih veya hasen hadislerden teşekkül etmektedir. Rivayetleri açıklarken Bâyezid-i Bistâmî (ö. 234/848?), Cüneyd-i Bağdâdî (ö. 297/909) ve Şeyh Şiblî (ö. 334/946), Abdülkâdir Geylânî (ö. 561/1166) ve İbn Arabî (ö. 638/1240) gibi önemli sûfilere atıfta bulunmaktadır. Şerhin dikkat çekici bir tarafı ise fıkhî izahların oldukça güzel ifade edilmesidir. Bu verdiği bilgiler onun fıkıh ilmindeki yerini göstermesi bakımından oldukça önemlidir. O rivayetleri izah babında âyet, hadis ve sahâbî kavillerine başvurmuş, yeri geldiğinde rivayetin vürûd sebebine temas etmiştir. Bazen bahis mevzu olan konunun anlaşılması için kıraat farklılıklarından bahsetmiştir. Gramerle ilgili konulara ise girmemiştir. Şerhte dikkatimizi çeken bir diğer yön ise Ebû Hanîfe’yi savunduğu satırlardır.

Kaynakça

  • Ahmed b. Hanbel, Müsned. thk. Şu’ayb el-Arnaut ve Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995/1416.
  • Akhan, H. Eşref. Hacı Bekir Sıdkı Visâlî Hazretleri Hayatı ve Eserleri. İzmir: ts.
  • Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. 3. Baskı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. Dımaşk: Daru İbn Kesir, 2002/1423.
  • Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
  • Çavuşoğlu, Raşit – Ulupınar, Hamide. Bekir Sıdkı Visâlî’nin Sohbetleri. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2020.
  • Çavuşoğlu, Raşit. “Halvetî-Uşşâkî Yolunda Âlim Bir Şâir: Bekir Sıdkı Visâlî”. Bakü’den Balkanlara Halvetîlik III Sempozyumu. ed. Levent Bayraktar-Yeliz Yayıntaş 161-173. Ankara: Aktif Düşünce, 2019.
  • Ebû Dâvud, Süleymân b. Eşʻas es-Sicistânî. Sünen. thk. Muhammed Avvâme, 5 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Reyyân, 1998/1419.
  • Efendioğlu, Mehmet. “Şerh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/559-560. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
  • Hâkim, Ebû Abdullah İbnu’l-Beyyiʻ Muhammed, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ, 5 Cilt. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
  • İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdullah b. Abdülber en-Nemerî. Câmi’u beyâni’l-ilm ve fadlihî ve mâ yenbağî fî rivâyetihî ve hamlih. thk. Ebü’l-Eşbel ez-Züheyrî. Suudi Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1994.
  • İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr, Kahire: Şerike ve Mektebe ve Matbaa Mustafa el-Babi el-Halebi ve Evladuhu, 1966/1386.
  • İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1975/1395.
  • İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. 7 Cilt. Beyrut: Daru’l-Mearif, ts.
  • Kandemir, Mehmet Yaşar. “Kırk Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/466-469. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
  • Karacabey, Salih. Hattâbî’nin Hadis İlmindeki Yeri. İstanbul: Sır Yayıncılık, 2002.
  • Karahan, Abdülkadir. İslam-Türk Edebiyatında Kırk Hadis. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
  • Kaya, Tubanur. “İzmir'deki Son Dönem Mutasavvıflardan Bekir Sıdkı Visâlî'nin Şiirlerinde Dini-Tasavvufî Muhteva”. Şehir Kültür Medeniyet: Çaka Bey’den Günümüze İzmir. ed. Turan Gökçe-Hüseyin Çalış 631-641. İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Yayınları, 2022.
  • Kencik, Ali Rıza. Cemâleddîn Aksarâyî ve Ona Nispet Edilen Erbaʻûne Hadîsen Adlı Eserin Tahkiki. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
  • Koca, Suat. “İbn Melek’in Mebâriku’l-Ezhâr Şerhu Meşâriki’l-Envâr’ındaki Şerh Yöntemi ve Eserin Şerh Literatüründeki Yeri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/1 (2012), 1-34.
  • Muhammed Cahid Yılmaz. “Şeyh Bekir Sıdkı Visâlî Tarafından Besletenmiş Mûsikî Eserleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54 (2021), 65-101.
  • Müslim b. Haccâc, Sahihu Müslim. nşr. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. Riyâd: Dâru’t-Taybe, 2006/1427.
  • Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Alî b. Şuayb. Sünen. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, ts.
  • Şensoy, Sedat. “Şerh ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/555-559. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
  • Râmhürmüzî, Ebû Muhammed Hasen b. Abdurrahmân b. Hallâd. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. thk. Muhammed Acâc el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404.
  • Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʻcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Beyrut, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Kahire: Mustafâ el-Bâbi’l-Halebî, 1968/1388.
  • Türcan, Zişan. “Anadolu’da Hadis Şerhçiliği”. Anadolu’da Hadis Geleneği ve Darul’l-Hadisler Sempozyumu. 339-351. Ed. Muhittin Düzenli, Samsun: 2011.
  • Türcan, Zişan. Hadis Literatüründe Şerh Geleneği ve Özellikleri. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
  • Uludağ, Süleyman. “Bâtın İlmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/188-189. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
  • Yüceer, Mustafa. “Son Dönem Nakşî-Hâlidî Şeyhi Kaşıkçı Ali Rıza Konevî’nin Kırk Hadisi”. Sufiyye 13 (2022), 145-174.
  • Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzâk el-Bilgrâmî el-Hüseynî. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Kâmûs. thk. Hüseyn Kassâr. Küveyt: et-Türâsü’l-Arabî, 1969/1369.
Toplam 32 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Hadis
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Muhammed Akdoğan 0000-0003-0314-0095

Erken Görünüm Tarihi 25 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 27 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 21 Şubat 2025
Kabul Tarihi 10 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 25

Kaynak Göster

ISNAD Akdoğan, Muhammed. “Bekir Sıdkı Visâlî Ve Tavzîhül-Ehâdîs Adlı Eseri”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (Haziran 2025), 277-293. https://doi.org/10.34085/buifd.1644286.


Crossref Sponsored Member Badge  Crossref Cited-by logo        13970    13971   13972    13973  13974  

Creative Commons Lisansı
        

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.