Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

The Role and Attitude of Talha b. Ubaydullah During the Siege of Caliph Uthman: An Analysis Based on Abu Mihnaf’s Narratives in Ansab al-Ashraf

Yıl 2025, Sayı: 25, 253 - 276, 27.06.2025

Erol Yaprakdal , İsmail Altun

https://doi.org/10.34085/buifd.1654073

Öz

In early Islamic historiography, narratives concerning the final period of Uthman’s caliphate bring significant methodological debates. This study aims to examine the attitude of Talha b. Ubaydullah during the siege of Uthman’s house, focusing on Abu Mihnaf’s narratives. The analysis is based on three narratives attributed to Abu Mihnaf in al-Baladhuri’s work Ansab al-Ashraf, examining Talha’s attitude toward Uthman; these narratives are evaluated comparatively with other historical sources. The narratives in question report that Talha collaborated with the opposition during the siege process, maintained a distant attitude toward Uthman, and that Talha apologized to Uthman following Ali’s intervention. Additionally, evaluations regarding Abu Mihnaf’s position in Islamic historiography and the reliability of his narratives are included. Although Abu Mihnaf is accepted as an important figure in Islamic history, he has been criticized by Sunni scholars due to his Shia tendencies, and the reliability of his narratives has been a subject of debate. The research employs historical analysis and source criticism methods within a qualitative framework. Initially, a literature review was conducted on Abu Mihnaf’s position in historiography and the reliability of his narratives. Subsequently, these narratives were compared with other historical sources and evaluated in terms of consistency and reliability. Finally, Talha’s attitude toward Uthman was analyzed based on the information obtained from the narratives; the relationship between this attitude and the political and social dynamics of the period was examined. Furthermore, considering the possibilities of distortion and bias that may arise during the transmission process of narratives, a critical perspective on the reliability of sources was developed. This methodological approach aims to contribute to a better understanding of the internal conflicts in early Islamic history and to reveal the role of Abu Mihnaf’s narratives in interpreting historical events.

Anahtar Kelimeler

Islamic History Uthman Talha b. Ubaydullah Abu Mihnaf Siege.

Proje Numarası

Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü - BAPSİS Proje ID: 13811, Proje Kodu: SDK-2024-13811

Kaynakça

  • Ağarı, Murat. “Ya‘kūbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/287-288. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Altun, İsmail. “Hz. Osman’ın Ammâr b. Yâsir’i Cezalandırdığına Dair Rivayetlerin Belâzürî Özelinde Tahlil ve Tenkidi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi (İLTED) 51 (2019), 419-443.
  • Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 21. Baskı., 2011.
  • Bakhtyar, Mohammed. Belâzürî’nin Ensâb’ında Ebû Mihnef’in Hz. Ali ile İlgili Rivayetlerinin Analitik ve Karşılaştırmalı İncelenmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2024.
  • Başaran, Selman. “Devrakī, Ya‘kūb b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/248. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Başaran, Selman. “Ebû Mihnef”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 10/188-189. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1994.
  • Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996.
  • Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf -İslam Tarihinde Öncü Şahsiyetler-. ed. Adnan Demircan. çev. Mehmet Vehbi Şahinalp - Musa K. Yılmaz. 4 Cilt. İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2022.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî el-. et-Târîhü’l-kebîr. thk. Muhammed b. Sâlih b. Muhammed ed-Debâsî. Riyad: en-Nâşirü’l-Mütemeyyiz, 1440.
  • Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. el-Beyân ve’t-tebyîn. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 7. Basım, 1998.
  • Çakan, İsmail Lütfi. “Ebû Üseyd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/251. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Çakan, İsmail Lütfi - Eroğlu, Muhammed. “Abdullah b. Abbas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/76-79. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Demircan, Adnan. Abbasilerin Sonuna Kadar İslam Tarihi Literatürü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
  • Demircan, Adnan. Asr-ı Saadet Dünyası (2) - Çağdaş Çalışmalar ve Oryantalistlerin Siyere Yaklaşımı. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. Basım, 2014.
  • Demircan, Adnan. Emevîler. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
  • Demircan, Adnan. Tarih ve Tarihçi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
  • Ertürk, Mustafa. “Saîd b. Ebû Saîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/554. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
  • Fayda, Mustafa. “Ensâbü’l-eşrâf”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/249-251. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Fayda, Mustafa. “İbn A‘sem el-Kûfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/325-326. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
  • Fayda, Mustafa. “Seyf b. Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/27-28. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Fayda, Mustafa. “Tarih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/30-36. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Fayda, Mustafa. “Zübeyr b. Bekkâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/524-526. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Günay, Hacı Mehmet. “İbnü’l-Mâcişûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/122-123. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh el-. Mu’cemü’l-üdebâ [İrşâdü’l-erîb ilâ marifeti’l-edîb]. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1993.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîhu Bağdad / Medîneti’s-selâm. thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
  • Hizmetli, Sabri. İslam Tarihi (Başlangıçtan İlk Dört Halife Devri Sonuna Kadar). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1991.
  • Hizmetli, Sabri. “Tarihî Rivâyetlere Göre Hz. Osman’ın Öldürülmesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (1985), 149-176.
  • Hûî, Âyetullâh Ebü’l-Kâsım b. Alî Ekber b. Hâşim Mûsevî el-. Mu‘cemü ricâli’l-hadîs ve tafsîlü tabakâti’r-ruvât. Kum: Merkezu Neşri Âsâru’ş-Şîa, 1989.
  • İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-İkdü’l-ferîd. thk. Abdülmecîd et-Terhînî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1404.
  • İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî du’afâ’i’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: el-Kutubu’l-İlmiyye, 1418.
  • İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî du’afâ’i’r-ricâl. thk. Mâzin b. Muhammed es-Sirsâvî. Mektebetü’l-Rüşd, ts.
  • İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibbetillâh b. Abdillâh eş-Şâfiî. Târihu medîneti Dımaşk. thk. Ebû Ömer Saîd Ömer b. Gerâse el-Amrevî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996.
  • İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed el-Ahbârî. Kitâbü’l-futûh. thk. Alî Şîrî. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1411.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs. el-Cerh ve’t-ta’dîl. Haydarâbâd: Matbaatu Meclisi Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1952.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Tahrîr Takrîbü’t-tehzîb. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf - Şuayb Arnaut. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1997.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Lisânü’l-mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Mektebetü’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 2002.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehzîbü’t-tehzîb. thk. Halîl Me’mûn Şîhâ vd. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1417.
  • İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed Ebû Hâtim et-Temîmî el-Büstî. Kitâbü’s-Sikât. thk. Muhammed Abdülmuîd Hân. 10 Cilt. Haydarâbâd: Matbaatu Meclisi Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1973.
  • İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâil b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1. Basım, 1998.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. el-İmâme ve’s-siyâse. thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dârü’l-Evdâ, 1. Basım, 1990.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. el-Ma’ârif. thk. Servet Ukkâşe. Kahire: Dâru’l-Meârif, 4. Basım, 1979.
  • İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ Zühri. Kitâbü’t-tabakâti’l-kebir. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2001.
  • İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbeh en-Numeyrî. Târîhü’l-medîneti’l-münevvere. thk. Fehîm Muhammed Şeltût. 4 Cilt. Cidde, 1399.
  • İbnü’d-Devâdârî, Seyfüddîn Ebû Bekr Abdullah b. Eybek. Kenzü’d-dürer ve câmiu’l-ğurer. thk. M. Saîd Cemâleddin. Kahire: Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1402/1981.
  • İbnü’l-Esîr, İzzuddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cizîrî. el-Kâmil fî’t-târih. thk. Ömer Abdusselâm Tedmurî. Beyrut: Darü’l-Kitabi Arabî, 2012.
  • İlhan, Avni. “el-İmâme ve’s-Siyâse”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/200-201. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Kallek, Cengiz. “Medâinî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/291-292. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Mu‘temir b. Süleyman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/390. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Koçkuzu, Ali Osman. “Ebû Saîd el-Makbürî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/224. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Koçyiğit, Talat. “Abdullah b. İdrîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/110. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Kummî, Abbâs el-. el-Kunâ ve’l-elkâb. 3 Cilt. Tahrân: Mektebetü’s-Sadr, 5. Basım, 1929.
  • Kütübî, Ebû Abdillâh Salâhuddîn Muhammed b. Şâkir. Fevâtü’l-vefeyât ve’z-zeyl aleyhâ. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sadr, 1974.
  • Ma’în, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ma’în b. Avn el-Bağdadî İbn. Yahyâ b. ma’în ve kitâbuhü’t-tarîh. thk. Ahmed Muhammed Nurseyf. 4 Cilt. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmi ve İhyai’t-Türasi’l-İslami, 1. Basım, 1979.
  • Makdisî, Mutahhir b. Tâhir el-. el-Bed’u ve’t-târîh. 6 Cilt. Paris: Ernest Leroux Yayınevi, 1345.
  • Mâmekânî, Abdullah b. Muhammed b. Hasan b. Abdullah el-. Tenkîhü’l-mekâl fi ahvâli’r-ricâl. Necef: Matbaatü’l-Mürtazâviyye, 1931.
  • Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî. Mürûcü’z-zeheb. thk. Kemâl Hasan Merî. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1. Basım, 2005.
  • Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâluddîn Yûsuf b. Abdirrahman b. Yûsuf el-. Tehzîbu’l-kemâl fî esmai’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1984.
  • Muhibbüddîn et-Taberî, Ahmed b. Abdillâh b. Muhammed el-Mekkî. er-Riyâdü’n-nadire fî menâkıbi’l-aşere. thk. Abdulmecîd Ta’me Halebî. Beyrut: Daru’l-Meârif, 1. Basım, 1418.
  • Necâşî, Ebü’l-Hüseyn (Ebü’l-Abbâs) Ahmed b. Alî b. Ahmed b. Abbâs. Ricâlü’n-necâşî. thk. el-Hücce es-Seyyid Mûsâ eş-Şubeyrî Zencânî. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1407.
  • Nedîm, Ebü’l Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. nşr. Eymen Fuâd Seyyid. London: Al-Furqân Islamic Heritage Foundation, 2009.
  • Özaydın, Abdülkerim. “el-Kâml”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/281-283. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Saklan, Bilal. “Ebû Nadre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/199. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Saklan, Bilal. “Süleyman b. Tarhân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/109. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
  • Sezgin, Ursula. Abû Mihnaf. Leiden: E.J. Brill, 1971.
  • Şâkir, Mustafa. et-Târîhu’l-arabî ve’l-mü’errihûn. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlmi’l-Melâyîn, 3. Basım, 1983.
  • Şâl, Ahmet Halil. Eseru’l-vaz’i fî rivâyeti’t-târîh ve tefsîrihi [numazic min asri’l-hilâfeti’r-râşide]. Port Said: Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 2016.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusul ve’l-mulûk. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1387/1967.
  • Teşâdî, Ebû İdrîs Şerîf b. Sâlih et-. Reyyu’z-zam’ân bi-terâcimi şuyûhi ibn hibbân. Mısır: Dâru’l-Mevedde li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1. Basım, 1430.
  • Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ b. Hammâd. ed-Du’afâü’l-kebîr. thk. Abdülmu’tî Emîn Kal’acî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
  • Wellhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukutu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1963.
  • Wellhausen, Julius. İslâmın En Eski Tarihine Giriş. çev. Fikret Işıltan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1960.
  • Yahyâ, Yahyâ b. İbrâhîm b. Ali el-. Merviyyâtü ebî mihnef fî târîhi’t-taberî asrü’l-hilafeti’r-râşide. Riyad: Dârülâsıme, 1410.
  • Ya’kûbî, Ahmed b. İshâk b. Ca’fer. Târîhu’l-ya’kûbî. Beyrut: Dâru Sadr, 1995.
  • Yılmaz, Hayati. “Yahyâ b. Saîd el-Ensârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/261-262. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Yiğit, İsmail. “Emevîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/87-104. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Yiğit, İsmail. “Osman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/438-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1963.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb Arnaut - Ali Ebû Zeyd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1996.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Târîhu’l-islâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a’lâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrut: Darü’l-Kitabi Arabî, 2. Basım, 1993.
  • “Ebû Mihnef”. İslâm Ansiklopedisi. 4/39. Eskişehir: MEB, 2001.

Hz. Osman’ın Muhasarası Sırasında Talha b. Ubeydullah’ın Rolü ve Tutumu: Ebû Mihnef’in Ensâbü’l-eşrâf’taki Rivayetleri Ekseninde Bir Analiz

Yıl 2025, Sayı: 25, 253 - 276, 27.06.2025

Erol Yaprakdal , İsmail Altun

https://doi.org/10.34085/buifd.1654073

Öz

Erken dönem İslâm tarihi yazımında, özellikle Hz. Osman’ın hilafetinin son dönemine dair rivayetler, metodolojik açıdan önemli tartışmaları beraberinde getirmektedir. Bu çalışma, Hz. Osman’ın evinin kuşatılması sırasında Talha b. Ubeydullah’ın tutumunu, Ebû Mihnef’in rivayetleri ekseninde incelemeyi amaçlamaktadır. İncelemede, Belâzürî’nin Ensâbü’l-eşrâf adlı eserinde yer alan Ebû Mihnef’e ait üç rivayet temel alınarak Talha’nın Hz. Osman’a karşı tutumu analiz edilmekte; bu rivayetler, diğer tarihî kaynaklarla karşılaştırmalı biçimde değerlendirilmektedir. Söz konusu rivayetlerde, Talha’nın kuşatma sürecinde muhaliflerle iş birliği yaptığı, Hz. Osman’a karşı mesafeli bir tavır sergilediği ve Hz. Ali’nin araya girmesiyle Talha’nın Hz. Osman’dan özür dilediği aktarılmaktadır. Bununla birlikte, Ebû Mihnef rivayetlerinin İslam tarih yazımındaki yeri ve güvenilirliği üzerine de değerlendirmelere yer verilmektedir. Her ne kadar Ebû Mihnef İslam tarihi açısından önemli bir figür olarak kabul edilse de Şiî eğilimleri nedeniyle Sünnî âlimler tarafından eleştirilmiş ve rivayetlerinin güvenilirliği tartışma konusu olmuştur. Araştırmada, nitel yöntem çerçevesinde tarihsel analiz ve kaynak kritiği yöntemleri kullanılmıştır. İlk olarak Ebû Mihnef’in tarih yazımındaki konumu ve rivayetlerinin güvenilirliği üzerine literatür taraması yapılmıştır. Ardından, bu rivayetler diğer tarihî kaynaklarla karşılaştırılarak tutarlılık ve güvenilirlik açısından değerlendirilmiştir. Son olarak, Talha’nın Hz. Osman’a karşı tutumu, rivayetlerden elde edilen bilgiler doğrultusunda analiz edilmiş; bu tutumun dönemin siyasî ve toplumsal dinamikleriyle ilişkisi irdelenmiştir. Ayrıca, rivayetlerin aktarımı sürecinde ortaya çıkabilecek tahrifat ve yanlılık ihtimalleri dikkate alınarak, kaynakların güvenilirliğine dair eleştirel bir bakış geliştirilmiştir. Bu metodolojik yaklaşım, erken dönem İslam tarihindeki iç çekişmelerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamayı ve Ebû Mihnef’in rivayetlerinin tarihî olayların yorumlanmasındaki rolünü ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi Hz. Osman Talha b. Ubeydullah Ebû Mihnef Muhasara

Etik Beyan

Bu makale "Belâzürî'nin Ensâbü'l-Eşrâf'ında Hz. Osman'la İlgili Ebû Mihnef Rivayetlerinin Mukayeseli Analizi" başlıklı devam eden Doktora Tezi’nin üç rivayetinden üretilmiştir. (Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi - BAPSİS Proje ID: 13811, Proje Kodu: SDK-2024-13811)

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (BAPSİS)

Proje Numarası

Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü - BAPSİS Proje ID: 13811, Proje Kodu: SDK-2024-13811

Kaynakça

  • Ağarı, Murat. “Ya‘kūbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/287-288. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Altun, İsmail. “Hz. Osman’ın Ammâr b. Yâsir’i Cezalandırdığına Dair Rivayetlerin Belâzürî Özelinde Tahlil ve Tenkidi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi (İLTED) 51 (2019), 419-443.
  • Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 21. Baskı., 2011.
  • Bakhtyar, Mohammed. Belâzürî’nin Ensâb’ında Ebû Mihnef’in Hz. Ali ile İlgili Rivayetlerinin Analitik ve Karşılaştırmalı İncelenmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2024.
  • Başaran, Selman. “Devrakī, Ya‘kūb b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/248. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Başaran, Selman. “Ebû Mihnef”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 10/188-189. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1994.
  • Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996.
  • Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf -İslam Tarihinde Öncü Şahsiyetler-. ed. Adnan Demircan. çev. Mehmet Vehbi Şahinalp - Musa K. Yılmaz. 4 Cilt. İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2022.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî el-. et-Târîhü’l-kebîr. thk. Muhammed b. Sâlih b. Muhammed ed-Debâsî. Riyad: en-Nâşirü’l-Mütemeyyiz, 1440.
  • Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. el-Beyân ve’t-tebyîn. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 7. Basım, 1998.
  • Çakan, İsmail Lütfi. “Ebû Üseyd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/251. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Çakan, İsmail Lütfi - Eroğlu, Muhammed. “Abdullah b. Abbas”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/76-79. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Demircan, Adnan. Abbasilerin Sonuna Kadar İslam Tarihi Literatürü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
  • Demircan, Adnan. Asr-ı Saadet Dünyası (2) - Çağdaş Çalışmalar ve Oryantalistlerin Siyere Yaklaşımı. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. Basım, 2014.
  • Demircan, Adnan. Emevîler. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
  • Demircan, Adnan. Tarih ve Tarihçi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
  • Ertürk, Mustafa. “Saîd b. Ebû Saîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/554. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
  • Fayda, Mustafa. “Ensâbü’l-eşrâf”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/249-251. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Fayda, Mustafa. “İbn A‘sem el-Kûfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/325-326. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
  • Fayda, Mustafa. “Seyf b. Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/27-28. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Fayda, Mustafa. “Tarih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/30-36. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
  • Fayda, Mustafa. “Zübeyr b. Bekkâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/524-526. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Günay, Hacı Mehmet. “İbnü’l-Mâcişûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/122-123. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh el-. Mu’cemü’l-üdebâ [İrşâdü’l-erîb ilâ marifeti’l-edîb]. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1993.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîhu Bağdad / Medîneti’s-selâm. thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
  • Hizmetli, Sabri. İslam Tarihi (Başlangıçtan İlk Dört Halife Devri Sonuna Kadar). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1991.
  • Hizmetli, Sabri. “Tarihî Rivâyetlere Göre Hz. Osman’ın Öldürülmesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (1985), 149-176.
  • Hûî, Âyetullâh Ebü’l-Kâsım b. Alî Ekber b. Hâşim Mûsevî el-. Mu‘cemü ricâli’l-hadîs ve tafsîlü tabakâti’r-ruvât. Kum: Merkezu Neşri Âsâru’ş-Şîa, 1989.
  • İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-İkdü’l-ferîd. thk. Abdülmecîd et-Terhînî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1404.
  • İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî du’afâ’i’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: el-Kutubu’l-İlmiyye, 1418.
  • İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî du’afâ’i’r-ricâl. thk. Mâzin b. Muhammed es-Sirsâvî. Mektebetü’l-Rüşd, ts.
  • İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibbetillâh b. Abdillâh eş-Şâfiî. Târihu medîneti Dımaşk. thk. Ebû Ömer Saîd Ömer b. Gerâse el-Amrevî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996.
  • İbn A’sem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed el-Ahbârî. Kitâbü’l-futûh. thk. Alî Şîrî. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1411.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs. el-Cerh ve’t-ta’dîl. Haydarâbâd: Matbaatu Meclisi Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1952.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Tahrîr Takrîbü’t-tehzîb. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf - Şuayb Arnaut. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1997.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Lisânü’l-mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Mektebetü’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 2002.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehzîbü’t-tehzîb. thk. Halîl Me’mûn Şîhâ vd. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1417.
  • İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed Ebû Hâtim et-Temîmî el-Büstî. Kitâbü’s-Sikât. thk. Muhammed Abdülmuîd Hân. 10 Cilt. Haydarâbâd: Matbaatu Meclisi Dâireti’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1973.
  • İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâil b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1. Basım, 1998.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. el-İmâme ve’s-siyâse. thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dârü’l-Evdâ, 1. Basım, 1990.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. el-Ma’ârif. thk. Servet Ukkâşe. Kahire: Dâru’l-Meârif, 4. Basım, 1979.
  • İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa’d b. Meni’ Zühri. Kitâbü’t-tabakâti’l-kebir. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2001.
  • İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbeh en-Numeyrî. Târîhü’l-medîneti’l-münevvere. thk. Fehîm Muhammed Şeltût. 4 Cilt. Cidde, 1399.
  • İbnü’d-Devâdârî, Seyfüddîn Ebû Bekr Abdullah b. Eybek. Kenzü’d-dürer ve câmiu’l-ğurer. thk. M. Saîd Cemâleddin. Kahire: Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1402/1981.
  • İbnü’l-Esîr, İzzuddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cizîrî. el-Kâmil fî’t-târih. thk. Ömer Abdusselâm Tedmurî. Beyrut: Darü’l-Kitabi Arabî, 2012.
  • İlhan, Avni. “el-İmâme ve’s-Siyâse”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/200-201. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
  • Kallek, Cengiz. “Medâinî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/291-292. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Mu‘temir b. Süleyman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/390. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
  • Koçkuzu, Ali Osman. “Ebû Saîd el-Makbürî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/224. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Koçyiğit, Talat. “Abdullah b. İdrîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/110. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Kummî, Abbâs el-. el-Kunâ ve’l-elkâb. 3 Cilt. Tahrân: Mektebetü’s-Sadr, 5. Basım, 1929.
  • Kütübî, Ebû Abdillâh Salâhuddîn Muhammed b. Şâkir. Fevâtü’l-vefeyât ve’z-zeyl aleyhâ. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sadr, 1974.
  • Ma’în, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ma’în b. Avn el-Bağdadî İbn. Yahyâ b. ma’în ve kitâbuhü’t-tarîh. thk. Ahmed Muhammed Nurseyf. 4 Cilt. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmi ve İhyai’t-Türasi’l-İslami, 1. Basım, 1979.
  • Makdisî, Mutahhir b. Tâhir el-. el-Bed’u ve’t-târîh. 6 Cilt. Paris: Ernest Leroux Yayınevi, 1345.
  • Mâmekânî, Abdullah b. Muhammed b. Hasan b. Abdullah el-. Tenkîhü’l-mekâl fi ahvâli’r-ricâl. Necef: Matbaatü’l-Mürtazâviyye, 1931.
  • Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî. Mürûcü’z-zeheb. thk. Kemâl Hasan Merî. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1. Basım, 2005.
  • Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâluddîn Yûsuf b. Abdirrahman b. Yûsuf el-. Tehzîbu’l-kemâl fî esmai’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1984.
  • Muhibbüddîn et-Taberî, Ahmed b. Abdillâh b. Muhammed el-Mekkî. er-Riyâdü’n-nadire fî menâkıbi’l-aşere. thk. Abdulmecîd Ta’me Halebî. Beyrut: Daru’l-Meârif, 1. Basım, 1418.
  • Necâşî, Ebü’l-Hüseyn (Ebü’l-Abbâs) Ahmed b. Alî b. Ahmed b. Abbâs. Ricâlü’n-necâşî. thk. el-Hücce es-Seyyid Mûsâ eş-Şubeyrî Zencânî. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1407.
  • Nedîm, Ebü’l Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. nşr. Eymen Fuâd Seyyid. London: Al-Furqân Islamic Heritage Foundation, 2009.
  • Özaydın, Abdülkerim. “el-Kâml”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/281-283. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Saklan, Bilal. “Ebû Nadre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/199. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
  • Saklan, Bilal. “Süleyman b. Tarhân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/109. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
  • Sezgin, Ursula. Abû Mihnaf. Leiden: E.J. Brill, 1971.
  • Şâkir, Mustafa. et-Târîhu’l-arabî ve’l-mü’errihûn. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlmi’l-Melâyîn, 3. Basım, 1983.
  • Şâl, Ahmet Halil. Eseru’l-vaz’i fî rivâyeti’t-târîh ve tefsîrihi [numazic min asri’l-hilâfeti’r-râşide]. Port Said: Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 2016.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusul ve’l-mulûk. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1387/1967.
  • Teşâdî, Ebû İdrîs Şerîf b. Sâlih et-. Reyyu’z-zam’ân bi-terâcimi şuyûhi ibn hibbân. Mısır: Dâru’l-Mevedde li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1. Basım, 1430.
  • Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ b. Hammâd. ed-Du’afâü’l-kebîr. thk. Abdülmu’tî Emîn Kal’acî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
  • Wellhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukutu. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1963.
  • Wellhausen, Julius. İslâmın En Eski Tarihine Giriş. çev. Fikret Işıltan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1960.
  • Yahyâ, Yahyâ b. İbrâhîm b. Ali el-. Merviyyâtü ebî mihnef fî târîhi’t-taberî asrü’l-hilafeti’r-râşide. Riyad: Dârülâsıme, 1410.
  • Ya’kûbî, Ahmed b. İshâk b. Ca’fer. Târîhu’l-ya’kûbî. Beyrut: Dâru Sadr, 1995.
  • Yılmaz, Hayati. “Yahyâ b. Saîd el-Ensârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/261-262. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Yiğit, İsmail. “Emevîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/87-104. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Yiğit, İsmail. “Osman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/438-443. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1963.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb Arnaut - Ali Ebû Zeyd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1996.
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Târîhu’l-islâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a’lâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrut: Darü’l-Kitabi Arabî, 2. Basım, 1993.
  • “Ebû Mihnef”. İslâm Ansiklopedisi. 4/39. Eskişehir: MEB, 2001.
Toplam 81 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular İslam Araştırmaları (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Erol Yaprakdal 0000-0002-1683-3037

İsmail Altun 0000-0002-4506-1435

Proje Numarası Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü - BAPSİS Proje ID: 13811, Proje Kodu: SDK-2024-13811
Erken Görünüm Tarihi 25 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 27 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 8 Mart 2025
Kabul Tarihi 10 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 25

Kaynak Göster

ISNAD Yaprakdal, Erol - Altun, İsmail. “Hz. Osman’ın Muhasarası Sırasında Talha B. Ubeydullah’ın Rolü Ve Tutumu: Ebû Mihnef’in Ensâbü’l-eşrâf’taki Rivayetleri Ekseninde Bir Analiz”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (Haziran 2025), 253-276. https://doi.org/10.34085/buifd.1654073.
 Kapak Resmi İndir


Crossref Sponsored Member Badge  Crossref Cited-by logo        13970    13971   13972    13973  13974  

Creative Commons Lisansı
        

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.