Rewriting in Romantic Theatre: An Intertextual Analysis of Victor Hugo's Prologue to Cromwell and Namık Kemal's Muqaddiq of Celaleddin Harzemshah
Öz
Victor Hugo's Cromwell and Namık Kemal's Muqaddıq of Celaleddın Harzemshah are the two most important representatives and masterpieces of the romantic theatre genre that unite the two authors. These two works, written in the context of two distinct languages and cultures, were for different target audiences. Hugo's understanding of art, which transcends the borders of the lands where he was born, has inspired many writers. One of these writers is Namık Kemal. These two works are re-examined through the lens of the concept of ‘rewriting’ in translation studies, offering new insights into the analysis of the works. Accordingly, this study aims to shed light on Namık Kemal's construction of an entirely new work by moving the source work to a new cultural and historical context, comparing the two works regarding the themes in their forewords. This research, which provides an in-depth analysis of both the authors' understanding of art and their approaches to theatre, can be considered essential because it deals with the works within the framework of an intertextual relationship. Both authors put forward crucial themes in the preface of their works that align with the principles of art, literature, and romanticism. These themes are ‘romantic theatre against classical theatre’, ‘creativity/freedom’, and ‘perception of history/society’. It is concluded that Namık Kemal drew inspiration from Victor Hugo regarding his artistic positioning; however, he adapted work to align with the objective of ‘building a new identity’ in the Ottoman Empire, revising his work to reflect his own historical, social, and cultural values.
Anahtar Kelimeler
Victor Hugo Namık Kemal intertextuality translation rewriting
Kaynakça
- Aktaş, Ş. (1993). Namık Kemal ve insan. Doğumunun yüzellinci yılında Namık Kemal içinde (ss. 1-12). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
- Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Yayınları.
- Aydın, A. (2011). Namık Kemal'i Victor Hugo'ya götüren etkenler. Electronic Turkish Studies, 6(3), 197-204. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2242
- Aydın, A. (2012). Namık Kemal’in sanat/sanatçı algısında Romantizm ve Victor Hugo etkisi. Journal of Turkish Studies, 7(3), 369-379. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3275
- Bakhtin, M. (1963). Theory and History of Literature, Vol. 8: Problems of Dostoyevsky's Poetics (W. C. Booth, Çev.). University of Minnesota Press.
- Bakhtin, M. (1984). The problems of Dostoyevsky’s poetics (C. Emerso, W. C. Booth, Der. ve Çev.). University of Minnesota Press.
- Bauer, M. W. (2003). Classical content analysis: A review. In M. W. Bauer & G. Gaskell (Eds). Qualitative researching with text, image and sound, Sage Publication, 131-151.
- Bassnett, S., & Lefevere, A. (Eds.). (1992). Translation, history and culture. Routledge.
- Berk, Ö. (2004). Batılılaşma ve çeviri. U. Kocabaşoğlu (Ed.), Modernleşme ve batıcılık içinde (ss. 511-520) İletişim Yayınları.
- Chao, S. L. (2006). The grotesque sublime: Play with terror. Forum: University of Edinburgh Postgraduate Journal of Culture & the Arts, 2. https://doi.org/10.2218/forum.02.553
- Chateaubriand, F. R. (1801). Essai historique, politique et moral sur les révolutions anciennes et modernes. J. Deboffe et Le Miere (Özgün eser basım yılı: 1797).
- Chateaubriand, F. R. (1802) (M. Regard, Ed.). Oeuvres romanesques et voyages 1. Bibliothèque de la Pléiade.
- Çılgı, B. (2007). Victor Hugo ve Namık Kemal’de romantizm: Cromwell ve Celaleddin Harzemşah’ın karşılaştırmalı incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Çınar, Y. D. (2018). Can Yücel’s implicit translation strategies on Shakespeare: Rewriting possibilities for Hamlet and A Midsummer Night’s Dream. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 15-24. https://doi.org/10.29000/rumelide.504249
- Demircioğlu, C. (2008). Tuzaklar ve ‘kapılar’: Osmanlı’da çeviri tarihini araştırırken nereden başlamalı?. Çeviribilimde yeni ufuklar, Uluslararası Çeviri Sempozyumu içinde (ss. 237-249). Bizim Büro.
- Dinç, İ. (2003). Namık Kemal, Kastaş Yayınevi.
- Erkazancı, H. (2021). Kültürel imgelerin dönüşümü: Felâtun Bey ile Râkım Efendi’nin İngilizce yolculuğu. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 31, 108-126. https://doi.org/10.37599/ceviri.1010040
- Eyüboğlu, S. (1997). Sanat üzerine denemeler ve eleştiriler (Azra Erhat, Ed.). Cem Yayınları.
- Fénelon, F. (1862). Tercüme-i Telemak (Yusuf Kâmil Paşa, Çev.). Tabhâne-i Âmire (Devlet Matbaası).
- Frey, J. A. (1999). A Victor Hugo encyclopedia. Bloomsbury Publishing.
- Gülşen, H. (2013). Kara Bela münasebetiyle eleştirilen bir ekol: Namık Kemal. Turkish Studies, 8(1), 1485-1494. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4416
- Gülşen, H. (2018). Romantizm-Realizm (Hayaliyûn-Hakikıyûn) tartışmaları ve Beşir Fuat. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 145-152. https://doi.org/10.30794/pausbed.425438
- Gündoğdu, M. A. (2020). Namık Kemal’in kurmaca dünyasında ölümün destanlaştırılması. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 124-134. https://doi.org/10.46291/Al-Farabi.050209
- Hamano, Y. (2006). L'Ombre imaginaire dans la préface de Cromwell de Hugo. Gallia, 45, 23-29.
- Hugo, V. (1827). Préface de Cromwell. Cromwell. Classique Larousse.
- Hugo, V. (1831). Notre-Dame de Paris. Charles Gosselin.
- Hugo, V. (2016). Préface de Cromwell. Flammarion. https://ecrivains- publics.fr/wp-content/uploads/2016/10/preface_de_cromwell_- _hugo.pdf
- Karadağ, A. B. (2013). Tanzimat Dönemi’nden İkinci Meşrutiyet Dönemi’ne kadın çevirmenlerin çeviri tarihimizdeki “dişil” izleri. HUMANITAS-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(02), 105-126. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87007
- Karaosmanoğlu, D. (2018). Namık Kemal’ in Türk şiirinin yenileşmesine katkıları. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2(3), 322-329. https://doi.org/10.34083/akaded.482456
- Kıran, A. (2020). A conceptual discussion of rewriting as a tool for the translation (al) turn. Current Research in Social Sciences, 6(2), 83-91. https://doi.org/10.30613/curesosc.630543
- Kristeva, J. (1967). Bakhtine, le mot, le dialogue, le roman. Critique, 239, 434-443.
- Kristeva, J. (1980). “The bunded text’’ desire in language: A semiotic approach to literature and art. Columbia University Press.
- Kristeva, J. (2002). Thinking about literary thought. Σημειωτκή-Sign Systems Studies, 30(2), 405-417.
- Koçak, Ş. (2024). Victor Hugo ve İbrahim Hakkı’nın bir şiirinin metinlerarasılık ile incelenmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 77-99. https://doi.org/10.55179/dusbed.1283422
- Işık, S., & Köktürk, Ş. (2024). Tanzimat Dönemi’nde gazetecilik ve haber çevirileri üzerine bir inceleme. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 13, 42-57. https://doi.org/10.48131/jscs.1479709
- Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. Routledge.
- Masters-Wicks, K. (1994). Victor Hugo's Les misérables and the novels of the grotesque. Peter Lang Publishing. https://lccn.loc.gov/92025009
- Namık Kemal (2005). Celâleddin Harzemşâh (Yay. Haz. Oğuz Öcal). Akçağ Yayınları.
- Paker, S. (1987). Tanzimat döneminde Avrupa edebiyatından çeviriler: Çoğul-dizge kuramı açısından bir değerlendirme. Metis Çeviri, 1, 31-43.
- Rousseau, J.-J. (1778). Les Rêveries du promeneur solitaire. GF.
- Schwarz, G. (2020). Hugo, Victor: Cromwell. Kindlers Literatur Lexikon (KLL) içinde (ss. 1-2). JB Metzler.
- Uçman, A. (2014). Tanzimat’tan sonra edebiyat ve siyaset: Nâmık Kemal ve Ziya Paşa örneği. Türkiyat Mecmuası, 24(1), 113-128. https://doi.org/10.18345/tm.11669
- Vigny, A. (1846). Poèmes antiques et modernes. Librairie charpentier éditeur.
- Wild, G. (2020). Hugo, Victor. H.L. Arnold (Ed.), Kindlers Literatur Lexikon (KLL). JB Metzler. https://doi.org/10.1007/978-3-476-05728-0_3975-1
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Research methods in social sciences. Seçkin Yayıncılık.
- Yuva, G. M. (2011). Modern Türk edebiyatının Fransız kaynakları. Yapı Kredi Yayınları.
- Yücel, F. (2007). Tarihsel ve kuramsal açıdan çeviri edimi. Dost Kitabevi Yayınları.
Romantik Tiyatro Türünde Yeniden Yazım: Victor Hugo'nun Cromwell Adlı Eserine Yazdığı Ön Söz ile Namık Kemal'in Celaleddin Harzemşah Mukaddimesi’nin Temaları Üzerine Metinlerarası Bir İnceleme
Öz
Victor Hugo'nun 1827 yılında yazdığı Cromwell başlıklı eseri ile Namık Kemal'in 1897 tarihli Celaleddin Harzemşah eseri iki yazarı bir araya getiren romantik tiyatro türünün en önemli iki temsilcisi ve başyapıtıdır. İki farklı yazarın iki farklı dil ve kültür bağlamında oluşturduğu bu iki eser farklı erek okurlar için kaleme alınmıştır. Hugo’nun doğduğu toprakların sınırlarını aşan sanat anlayışı, birçok yazara esin kaynağı olmuştur. Bu yazarlardan biri de Namık Kemal’dir. Bu çalışmada bu iki eserin çeviribilim alanında önemli bir kavram olan ‘yeniden yazım’ olgusu ile bir araya getirilmesi, söz konusu yazarlar üzerine yapılan araştırmalara farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Çalışmada, Namık Kemal’in kaynak eseri yeni bir kültürel ve tarihsel bağlama taşıyarak tamamen yeniden bir eser yaratma sürecine ışık tutmak ve bu süreçte iki eseri ön sözlerinde yer alan temalar özelinde karşılaştırmak amaçlanmıştır. Yazarların gerek sanat anlayışlarının gerekse tiyatroya yaklaşımlarının derinlemesine ele alınabilmesini sağlayan bu araştırma, eserleri metinlerarası bir ilişki çerçevesinde ele alması ve kültürel etkileşimi ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir. Her iki yazar da eserlerinin ön sözünde sanatın, edebiyatın ve romantizmin ilkeleri doğrultusunda önemli temalar ileri sürmüştür. Eserlerde yer alan bu temalar ‘klasik tiyatroya karşı romantik tiyatro’, ‘yaratıcılık/özgürlük’ ve ‘tarih/toplum algısı’ olmak üzere üç genel başlıkta toplanmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde Namık Kemal’in sanat anlayışı özelinde, Victor Hugo’dan esinlendiği ancak tüm esin kaynaklarını Osmanlı Devleti’nde ‘yeni insan inşa etme’ amacına uygun olarak oluşturduğu ve eserini kendi tarihsel, toplumsal ve kültürel değerlerine uygun bir şekilde yeniden yazdığı sonucuna varılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Victor Hugo Namık Kemal metinlerarasılık çeviri yeniden yazım.
Etik Beyan
Sözkonusu araştırma etik izin gerektiren bir araştırma değildir.
Destekleyen Kurum
-
Kaynakça
- Aktaş, Ş. (1993). Namık Kemal ve insan. Doğumunun yüzellinci yılında Namık Kemal içinde (ss. 1-12). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
- Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Yayınları.
- Aydın, A. (2011). Namık Kemal'i Victor Hugo'ya götüren etkenler. Electronic Turkish Studies, 6(3), 197-204. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2242
- Aydın, A. (2012). Namık Kemal’in sanat/sanatçı algısında Romantizm ve Victor Hugo etkisi. Journal of Turkish Studies, 7(3), 369-379. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3275
- Bakhtin, M. (1963). Theory and History of Literature, Vol. 8: Problems of Dostoyevsky's Poetics (W. C. Booth, Çev.). University of Minnesota Press.
- Bakhtin, M. (1984). The problems of Dostoyevsky’s poetics (C. Emerso, W. C. Booth, Der. ve Çev.). University of Minnesota Press.
- Bauer, M. W. (2003). Classical content analysis: A review. In M. W. Bauer & G. Gaskell (Eds). Qualitative researching with text, image and sound, Sage Publication, 131-151.
- Bassnett, S., & Lefevere, A. (Eds.). (1992). Translation, history and culture. Routledge.
- Berk, Ö. (2004). Batılılaşma ve çeviri. U. Kocabaşoğlu (Ed.), Modernleşme ve batıcılık içinde (ss. 511-520) İletişim Yayınları.
- Chao, S. L. (2006). The grotesque sublime: Play with terror. Forum: University of Edinburgh Postgraduate Journal of Culture & the Arts, 2. https://doi.org/10.2218/forum.02.553
- Chateaubriand, F. R. (1801). Essai historique, politique et moral sur les révolutions anciennes et modernes. J. Deboffe et Le Miere (Özgün eser basım yılı: 1797).
- Chateaubriand, F. R. (1802) (M. Regard, Ed.). Oeuvres romanesques et voyages 1. Bibliothèque de la Pléiade.
- Çılgı, B. (2007). Victor Hugo ve Namık Kemal’de romantizm: Cromwell ve Celaleddin Harzemşah’ın karşılaştırmalı incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Çınar, Y. D. (2018). Can Yücel’s implicit translation strategies on Shakespeare: Rewriting possibilities for Hamlet and A Midsummer Night’s Dream. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 15-24. https://doi.org/10.29000/rumelide.504249
- Demircioğlu, C. (2008). Tuzaklar ve ‘kapılar’: Osmanlı’da çeviri tarihini araştırırken nereden başlamalı?. Çeviribilimde yeni ufuklar, Uluslararası Çeviri Sempozyumu içinde (ss. 237-249). Bizim Büro.
- Dinç, İ. (2003). Namık Kemal, Kastaş Yayınevi.
- Erkazancı, H. (2021). Kültürel imgelerin dönüşümü: Felâtun Bey ile Râkım Efendi’nin İngilizce yolculuğu. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 31, 108-126. https://doi.org/10.37599/ceviri.1010040
- Eyüboğlu, S. (1997). Sanat üzerine denemeler ve eleştiriler (Azra Erhat, Ed.). Cem Yayınları.
- Fénelon, F. (1862). Tercüme-i Telemak (Yusuf Kâmil Paşa, Çev.). Tabhâne-i Âmire (Devlet Matbaası).
- Frey, J. A. (1999). A Victor Hugo encyclopedia. Bloomsbury Publishing.
- Gülşen, H. (2013). Kara Bela münasebetiyle eleştirilen bir ekol: Namık Kemal. Turkish Studies, 8(1), 1485-1494. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4416
- Gülşen, H. (2018). Romantizm-Realizm (Hayaliyûn-Hakikıyûn) tartışmaları ve Beşir Fuat. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 145-152. https://doi.org/10.30794/pausbed.425438
- Gündoğdu, M. A. (2020). Namık Kemal’in kurmaca dünyasında ölümün destanlaştırılması. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 124-134. https://doi.org/10.46291/Al-Farabi.050209
- Hamano, Y. (2006). L'Ombre imaginaire dans la préface de Cromwell de Hugo. Gallia, 45, 23-29.
- Hugo, V. (1827). Préface de Cromwell. Cromwell. Classique Larousse.
- Hugo, V. (1831). Notre-Dame de Paris. Charles Gosselin.
- Hugo, V. (2016). Préface de Cromwell. Flammarion. https://ecrivains- publics.fr/wp-content/uploads/2016/10/preface_de_cromwell_- _hugo.pdf
- Karadağ, A. B. (2013). Tanzimat Dönemi’nden İkinci Meşrutiyet Dönemi’ne kadın çevirmenlerin çeviri tarihimizdeki “dişil” izleri. HUMANITAS-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(02), 105-126. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87007
- Karaosmanoğlu, D. (2018). Namık Kemal’ in Türk şiirinin yenileşmesine katkıları. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2(3), 322-329. https://doi.org/10.34083/akaded.482456
- Kıran, A. (2020). A conceptual discussion of rewriting as a tool for the translation (al) turn. Current Research in Social Sciences, 6(2), 83-91. https://doi.org/10.30613/curesosc.630543
- Kristeva, J. (1967). Bakhtine, le mot, le dialogue, le roman. Critique, 239, 434-443.
- Kristeva, J. (1980). “The bunded text’’ desire in language: A semiotic approach to literature and art. Columbia University Press.
- Kristeva, J. (2002). Thinking about literary thought. Σημειωτκή-Sign Systems Studies, 30(2), 405-417.
- Koçak, Ş. (2024). Victor Hugo ve İbrahim Hakkı’nın bir şiirinin metinlerarasılık ile incelenmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 77-99. https://doi.org/10.55179/dusbed.1283422
- Işık, S., & Köktürk, Ş. (2024). Tanzimat Dönemi’nde gazetecilik ve haber çevirileri üzerine bir inceleme. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 13, 42-57. https://doi.org/10.48131/jscs.1479709
- Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting, and the manipulation of literary fame. Routledge.
- Masters-Wicks, K. (1994). Victor Hugo's Les misérables and the novels of the grotesque. Peter Lang Publishing. https://lccn.loc.gov/92025009
- Namık Kemal (2005). Celâleddin Harzemşâh (Yay. Haz. Oğuz Öcal). Akçağ Yayınları.
- Paker, S. (1987). Tanzimat döneminde Avrupa edebiyatından çeviriler: Çoğul-dizge kuramı açısından bir değerlendirme. Metis Çeviri, 1, 31-43.
- Rousseau, J.-J. (1778). Les Rêveries du promeneur solitaire. GF.
- Schwarz, G. (2020). Hugo, Victor: Cromwell. Kindlers Literatur Lexikon (KLL) içinde (ss. 1-2). JB Metzler.
- Uçman, A. (2014). Tanzimat’tan sonra edebiyat ve siyaset: Nâmık Kemal ve Ziya Paşa örneği. Türkiyat Mecmuası, 24(1), 113-128. https://doi.org/10.18345/tm.11669
- Vigny, A. (1846). Poèmes antiques et modernes. Librairie charpentier éditeur.
- Wild, G. (2020). Hugo, Victor. H.L. Arnold (Ed.), Kindlers Literatur Lexikon (KLL). JB Metzler. https://doi.org/10.1007/978-3-476-05728-0_3975-1
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Research methods in social sciences. Seçkin Yayıncılık.
- Yuva, G. M. (2011). Modern Türk edebiyatının Fransız kaynakları. Yapı Kredi Yayınları.
- Yücel, F. (2007). Tarihsel ve kuramsal açıdan çeviri edimi. Dost Kitabevi Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çeviri ve Yorum Çalışmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 26 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: TÜÇEVAS Özel Sayısı |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları