Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

FROM THE PLANNED PERİOD TO SUSTAİNABLE DEVELOPMENT: TRACİNG THE ENVİRONMENTAL PHENOMENON İN DEVELOPMENT PLANS

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 10, 43 - 59, 30.06.2025
https://doi.org/10.62356/cihansumul.1690417

Öz

This study aims to examine the evolution of environmental policies in Turkey's development plans. Over time, approaches to the environment in these plans have undergone significant transformation. In the early development plans, the environment was viewed as a component of economic growth and industrialization, while in later years, environmental sustainability and environmental protection became increasingly prominent. After the 1970s, issues such as environmental pollution were identified, and various legal and institutional measures were introduced to address these concerns. From the 1990s onwards, global environmental issues, particularly sustainable development and climate change, were integrated into Turkey's development policies. The study analyzes how the approach to the environment evolved in each development plan, how environmental management and sustainability strategies developed, and the interactions at both the national and international levels. Additionally, it examines how Turkey's environmental policies aligned with the European Union accession process and global environmental agreements. In this context, the development of policies on current environmental issues such as environmental sustainability, climate change mitigation, and nature-based solutions is explored. As a result, it is shown that Turkey's approach to the environment has become more comprehensive and aligned with international norms over time, and environmental governance has emerged as a priority policy area in the present day.

Kaynakça

  • Bozkurt, Y. (2010). Avrupa birliğine uyum sürecinde Türkiye'de çevre politikalarının dönüşümü. Ekin Yayınevi.
  • Bridgewater, P., Kim, R.E. (2021). The Ramsar Convention on Wetlands at 50. Nat Ecol Evol 5, 268–270 https://doi.org/10.1038/s41559-021-01392-5.
  • Bozkurt, Y.& Kaman, D. (2018). Yerel yönetimler perspektifinde Türkiye'de çevre politikaları. Ekin Yayınevi.
  • Bowman, M., Davies, P., & Redgwell, C. (2010). The Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats. In Lyster’s International Wildlife Law (pp. 297–345). chapter, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Budak, S. (2000). Avrupa birliği ve Türk çevre politikası. Büke Yayınları.
  • Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2025, Mart 24). Tarihçe. https://csb.gov.tr/tarihcemiz-i-7012.
  • Egeli, G. (1996). Avrupa birliği ve türkiyede çevre politikaları. Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
  • Görmez, K. (2010). Çevre sorunları.Nobel Kitap Dağıtım A.Ş.
  • Görmez, K. (2003). Çevre sorunları ve Türkiye.3. Baskı, Gazi Kitabevi.
  • Keleş, R (1993). Kent ve siyaset üzerine yazılar (1975-1992). Iula-Emme.
  • Keleş, R. ve Hamamcı, C. (1993). Çevrebilim.İmge Kitabevi.
  • Kuyucuklu N. (1993). Türkiye iktisadı. Filiz Kitabevi.
  • Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset. Odak Yayınevi.
  • Takım, A. (2011). Türkiye’de 1960-1980 yılları arasında uygulanan kalkınma planlarında maliye politikaları. Maliye Dergisi, Sayı 160 Ocak -Haziran 2011.https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/008-1.pdf
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). I. Beş Yıllık Kalkınma Planı.https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). II. Beş Yıllık Kalkınma Planı.https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). III. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes-Yil_1973_1977.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). V. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı.https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). IX. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2025/03/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani_2007-2013.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). X. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). XI. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). XII. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf.
  • Uslu, İ. (1995). Çevre sorunları. İnsan Yayınları.
  • Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş. & Yılmaz, M. (2005). Çevre bilimi ve eğitimi. Seçkin Kitabevi.

PLANLI DÖNEMDEN SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMAYA: KALKINMA PLANLARINDA ÇEVRE OLGUSUNUN İZİNDE

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 10, 43 - 59, 30.06.2025
https://doi.org/10.62356/cihansumul.1690417

Öz

Bu çalışma, Türkiye'nin kalkınma planlarında çevre politikalarının evrimini incelemeyi amaçlamaktadır. Türkiye'nin kalkınma planlarında çevreye yönelik yaklaşımlar, zaman içinde büyük bir dönüşüm geçirmiştir. İlk kalkınma planlarında çevre, ekonomik büyüme ve sanayileşmenin bir girdisi olarak görülürken, sonraki yıllarda çevresel sürdürülebilirlik ve çevre koruma konuları giderek daha fazla ön plana çıkmıştır. 1970'lerden sonra çevre kirlenmesi gibi sorunlar tanımlanmış ve bu sorunlara karşı çeşitli yasal ve kurumsal adımlar atılmaya başlanmıştır. 1990'lı yıllardan itibaren, küresel çevre sorunları, özellikle sürdürülebilir kalkınma ve iklim değişikliği gibi konular, Türkiye'nin kalkınma politikalarına entegre edilmiştir. Çalışma, her kalkınma planında çevreye dair yaklaşımın nasıl şekillendiğini, çevre yönetimi ve sürdürülebilirlik stratejilerinin nasıl geliştiğini, ulusal ve uluslararası düzeydeki etkileşimleri analiz etmektedir. Ayrıca, Türkiye'nin çevre politikalarının Avrupa Birliği üyelik süreci ve küresel çevre anlaşmaları ile uyum süreçlerini de ele almaktadır. Bu bağlamda, çevresel sürdürülebilirlik, iklim değişikliği ile mücadele ve doğa temelli çözümler gibi güncel çevre sorunları üzerine politika geliştirilmesi incelenmiştir. Sonuç olarak, Türkiye'nin çevreye yaklaşımının zaman içinde daha kapsamlı ve uluslararası normlara uyumlu bir hale geldiği ve günümüzde çevresel yönetimin öncelikli bir politika alanı olarak belirlendiği ortaya konmuştur.

Kaynakça

  • Bozkurt, Y. (2010). Avrupa birliğine uyum sürecinde Türkiye'de çevre politikalarının dönüşümü. Ekin Yayınevi.
  • Bridgewater, P., Kim, R.E. (2021). The Ramsar Convention on Wetlands at 50. Nat Ecol Evol 5, 268–270 https://doi.org/10.1038/s41559-021-01392-5.
  • Bozkurt, Y.& Kaman, D. (2018). Yerel yönetimler perspektifinde Türkiye'de çevre politikaları. Ekin Yayınevi.
  • Bowman, M., Davies, P., & Redgwell, C. (2010). The Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats. In Lyster’s International Wildlife Law (pp. 297–345). chapter, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Budak, S. (2000). Avrupa birliği ve Türk çevre politikası. Büke Yayınları.
  • Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2025, Mart 24). Tarihçe. https://csb.gov.tr/tarihcemiz-i-7012.
  • Egeli, G. (1996). Avrupa birliği ve türkiyede çevre politikaları. Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
  • Görmez, K. (2010). Çevre sorunları.Nobel Kitap Dağıtım A.Ş.
  • Görmez, K. (2003). Çevre sorunları ve Türkiye.3. Baskı, Gazi Kitabevi.
  • Keleş, R (1993). Kent ve siyaset üzerine yazılar (1975-1992). Iula-Emme.
  • Keleş, R. ve Hamamcı, C. (1993). Çevrebilim.İmge Kitabevi.
  • Kuyucuklu N. (1993). Türkiye iktisadı. Filiz Kitabevi.
  • Önder, T. (2003). Ekoloji, toplum ve siyaset. Odak Yayınevi.
  • Takım, A. (2011). Türkiye’de 1960-1980 yılları arasında uygulanan kalkınma planlarında maliye politikaları. Maliye Dergisi, Sayı 160 Ocak -Haziran 2011.https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/008-1.pdf
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). I. Beş Yıllık Kalkınma Planı.https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Kalkinma_Plani_Birinci_Bes_Yillik_1963-1967.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). II. Beş Yıllık Kalkınma Planı.https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Ikinci_Bes_Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). III. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Yeni-Strateji-ve-Kalkinma-Plani_Ucuncu-Bes-Yil_1973_1977.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Dorduncu-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani_1979_1983.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). V. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Besinci-Bes-Yillik-Kalkinma-Plani-1985-1989.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2022/07/Altinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1990-1994.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Yedinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-1996-2000.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı.https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Uzun_Vadeli_Strateji_ve_Sekizinci_Bes_Yillik_Kalkinma_Plani-2001-2005.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). IX. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2025/03/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani_2007-2013.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). X. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). XI. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2025, Mart 23). XII. Kalkınma Planı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf.
  • Uslu, İ. (1995). Çevre sorunları. İnsan Yayınları.
  • Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş. & Yılmaz, M. (2005). Çevre bilimi ve eğitimi. Seçkin Kitabevi.
Toplam 28 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Çevre Politikası, Kamu Yönetimi, Yerel Yönetimler
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Hatike Koçar Uzan 0000-0003-1012-240X

Erken Görünüm Tarihi 27 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 3 Mayıs 2025
Kabul Tarihi 18 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 6 Sayı: 10

Kaynak Göster

APA Koçar Uzan, H. (2025). PLANLI DÖNEMDEN SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMAYA: KALKINMA PLANLARINDA ÇEVRE OLGUSUNUN İZİNDE. Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(10), 43-59. https://doi.org/10.62356/cihansumul.1690417

Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC) ile lisanslanmıştır.