Öz
Islam, rooted in the belief of tawḥid (the oneness of God), has consistently emphasized the pursuit of knowledge, intellectual inquiry, and the dissemination of discoveries for humanity's benefit. From Prophet Adam (pbuh) to Prophet Muhammad (pbuh), these endeavors were seen not only as valuable but as acts of worship. Allah granted humankind reason and reflection, and when humanity strayed from the truth, He sent prophets with divine scriptures. The Qur'an underscores the significance of knowledge, with numerous verses promoting reading and writing. Prophet Muhammad (pbuh), as the first exegete of the Qur'an, further emphasized the importance of knowledge through numerous ḥadiths, many of which are found in dedicated chapters such as The Book of Knowledge and The Book of Medicine. Beginning in the first century of the Hijri calendar, Muslims engaged with the intellectual advancements of surrounding societies. Rather than merely translating, they built upon these foundations, contributing original knowledge and sparking new disciplines. For a millennium, the intellectual and cultural achievements of Muslim civilizations illuminated the world. One of them is undoubtedly Bediuzzaman Ebü'l-İzz İsmâîl b er-Rezzaz al-Jazari from Cizre, who has drawn more than fifty works.On the otherhand, Fuat Sezgin devoted his 94 years of life to bring this brilliant civilization to the light again and present it to the appreciation of thes cientific world. He exhibited by making models of many to olsbelonging to al-Jazari in his variou sworks in the museums he founded, and showed theim portance he attached to it.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdulbaki, M.F. (Tarih Yok). el-Mu’cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru İhyâi’t- Turâsi’l-Arabî.
- Ateş, S. (Tarih Yok). Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat.
- Atilla, B. (1999). “Cizreli Bilgin İsmail Ebü’l-İzz’in Mekanik Düzenleri”, Hz. Hûh’tan Günümüze Cizre Sempozyumu, (Editör: M. Sait Özervarlı). Güzel Sanatlar Matbaası.
- Aynî, B. ( 2002). Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Fikr.
- Bayhan, N. (2015).Bilimler Tarihinde Zirve İsim Fuat Sezgin, YaFa Yayınları, İstanbul 2015.
- Buhârî, M. (Tarih Yok). el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
- Buhl, F. (1979). Kur’an. İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, 6, 995-1012.
- el-Cezerî, el-Câmi Beyne'l-İlm ve'l-Amel, (Tıpkıbasım Edisyon). Yayın Evi Yok.
- el-Cezerî, el-Câmi Beyne'l-İlm ve'l-Amel, (Tıpkıbasım, edisyon). Yayın Evi Yok.
- Cezerî, İ. (2015). Cezerî’nin Olağanüstü Makineleri, (Trc. Şükran Fazlıoğlu ve İhsan Fazlıoğlu). Papersense Yayınları.
- Çakır, E. (2018). el-Cezeri’nin Hayatı ve İki Şamandıralı Değişken Fıskiye Adlı Çalışması”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi.
- Ebû Dâvûd, S. (Tarih Yok). Sünenu Ebî Dâvud, (Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid). el-Mektebetu’l-İslâmiyye.
- Gürânî, Ş. A. ( 2008). el-Kevserü’l-Cârî ilâ Riyâdi Ehâdîsi’l-Buhâr, (Thk. Ahmed İzzuİnâye). Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
- Hamidullah, M. (2007). Hz. Peygamber’in Altı Orijinal Diplomatik Mektubu, Beyan Yayınları.
- Hanefi, H. (2006). Mukaddime fî İlmi’l-İstiğraâb, el-Muessesetu’l-Cem’iyye li’d-Dirâseti ve’n-Neşri ve’t-Tevzîi.
- İbn Hacer, A. (2005). Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, el-Mektebetu’l-Asriyye.
- İbn Hanbel, A. (Tarih Yok). Müsned, Âlemu’l-Kutub.
- İbn Mâce, M.(Tarih Yok). Sünen, Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâuh.
- Karakaş, A. (2017). Hadis Oksidentalizmi ve Fuat Sezgin, Ensar Neşriyat.
- Kastalânî, Ş. (2012). İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Kattân, M. (1982). Mebahis fi Ulûmi’l-Kur’an, Basım Yeri Yok.
- Kirmânî, Ş. M. (2010). Şerhu’l-Kirmânî alâ Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Korkutata, Y. ve Toprak, Z. (2013). el-Cezerî ile İlgili Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 4(1), 37-49.
- Malik, E. (Tarih Yok). el-Muvatta’, Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
- Maurice, K. ve Otto M. (1980). Die WeltalsUhr. Deutche Uhren and Automaten, München.
- Müslim, H.(1988). Sahîhu Muslim, Dâru İbn Hazm.
- Ökten, S. (1993). Cezerî. TDV İslam Ansiklopedisi, 7, 505-506.
- Sâbûnî, M. A. (2014). eş-Şerhu’l-Muyesser li Sahîhi’l-Buhârî el-Musemma ed-Dureru ve’l-Leâlî bi Şerhi
- Sahîhi’l-Buhârî, el-Mektebetu’l-Asriyye.
- Sâbûnî, M. A. (Tarih Yok). Fethu İlâhi’l-Mun’im fî Şerhi Sahîhi Müslim, Kalkan Matbaacılık.
- Sezgin, F. (2012). Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, OTTO Yayınları.
- Sezgin, F. (2012). İslâm Bilimler Tarihi Üzerine Konferanslar, Timaş Yayınları.
- Sezgin, F. (2007). İslâm’da Bilim ve Teknik, (Trc. Abdurrahman Aliy). Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
- Sezgin, F. ( 2010). Tanınmayan Büyük Çağ, Timaş Yayınları.
- Sezgin, F. (2010). Bilim Tarihi Sohbetleri, (Söyleşi: Sefer Turan). Timaş Yayınları.
- Suyûtî, C. (1978). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Şirketu Mektebe ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el- Halebî.
- Tirmizî, M. el-Câmiu’s-Sahîh, (Thk. Ahmed Muhammed Şakir). Matbaatu Mustafa el-Bâbî el- Halebî.
- Wensınck, A. J. (1936). el-Mu’cemü’l-Mufehres li Elfâzi’l-Hadis’in-Nebevî, E. J. Brill.
- Yıldırım, C. (1991). İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri, Anadolu Yayınları.
- Yılmaz, İ. (2009). Yitik Hazinenin Kâşifi Fuat Sezgin, Yitik Hazine Yayınları.
- Zehebî, M. H.(Tarih Yok). et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn, Dâru’l-Erkâm.
- Zerkânî, M. A. (1996). Menâhilü’l-İrfân fî Ülûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr.
- Zerkeşî, B. (1957). el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’ân, (Thk. Muhammed Ebu’l- Fadl İbrahim), Basım Yeri Yok.
Öz
İslam, tevhid inancının ortak adıdır. Bu inanç sistemi Hz. Âdem’den (as.) son Peygamber Hz. Muhammed’e (sav.) kadar bilgiyi, okumayı, araştırmayı, akletmeyi, yeni şeyler keşfetmeyi ve tüm bunları insanlığın istifadesine sunmayı hem teşvik etmiş hem de ibadet olarak kabul etmiştir. Yüce Allah, insanoğluna hem akıl, hem düşünebilme nimetini bahşetmiş hem de haktan saptıkları dönemlerde pek çok sayıda uyarıcı peygamberler ve onlarla beraber ilahî kitaplar göndermiştir. Kur’an-ı Kerim’de yazının ve ilmin önemini anlatan çok sayıda ayet-i kerime mevcuttur. Kur’an-ı Kerim’in ilk müfessir ve uygulayıcısı durumunda olan Hz. Muhammed de (sav.) ilmin önemini anlatan çok sayıda hadis zikretmiştir. Nitekim sahih hadis kaynaklarında “Kitabu’l-İlm ve Kitabu’t-Tıp” isimli ana başlıklar ve bu başlıklar altında konuyla ilgili çeşitli hadisler rivayet edilmiştir. Müslümanlar, bu anlayışla hareket ederek hicri birinci asırdan itibaren tanıştıkları toplumların ilminden, sanatından ve eserlerinden istifade etmişlerdir. Sadece tercüme faaliyetleriyle yetinmeyen Müslümanlar, aynı zamanda bunlar üzerine yeni şeyler inşa etmiş ve böylece yeni ilim dalları ortaya çıkarmışlardır. On asır boyunca bütün dünya, Müslüman toplumların inşa ettikleri bu eşiz medeniyetin feyziyle aydınlanmıştır. Bu dönemde pek çok Müslüman ilim adamı ortaya çıkmış, çalışmış, yeni icat ve keşiflerle Dünya bilim tarihine katkıda bulunmuştur. Bunlardan biri de hiç şüphesiz elliden fazla eserin çizimini gerçekleştiren Cizre’li Bedîüzzamân Ebü’l-İzz İsmâîl b. er-Rezzâz el-Cezerî’dir. Fuat Sezgin ise 94 yıllık ömrünü bu parlak medeniyeti tekrar gün yüzüne çıkarmaya ve bilim dünyasının takdirine sunmaya adamıştır. O, çeşitli eserlerinde ve kurduğu müzelerde el-Cezerî’ye ait pek çok aletin prototipini yaparak sergilemiş ve ona verdiği değeri göstermiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdulbaki, M.F. (Tarih Yok). el-Mu’cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru İhyâi’t- Turâsi’l-Arabî.
- Ateş, S. (Tarih Yok). Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat.
- Atilla, B. (1999). “Cizreli Bilgin İsmail Ebü’l-İzz’in Mekanik Düzenleri”, Hz. Hûh’tan Günümüze Cizre Sempozyumu, (Editör: M. Sait Özervarlı). Güzel Sanatlar Matbaası.
- Aynî, B. ( 2002). Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Fikr.
- Bayhan, N. (2015).Bilimler Tarihinde Zirve İsim Fuat Sezgin, YaFa Yayınları, İstanbul 2015.
- Buhârî, M. (Tarih Yok). el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
- Buhl, F. (1979). Kur’an. İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, 6, 995-1012.
- el-Cezerî, el-Câmi Beyne'l-İlm ve'l-Amel, (Tıpkıbasım Edisyon). Yayın Evi Yok.
- el-Cezerî, el-Câmi Beyne'l-İlm ve'l-Amel, (Tıpkıbasım, edisyon). Yayın Evi Yok.
- Cezerî, İ. (2015). Cezerî’nin Olağanüstü Makineleri, (Trc. Şükran Fazlıoğlu ve İhsan Fazlıoğlu). Papersense Yayınları.
- Çakır, E. (2018). el-Cezeri’nin Hayatı ve İki Şamandıralı Değişken Fıskiye Adlı Çalışması”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi.
- Ebû Dâvûd, S. (Tarih Yok). Sünenu Ebî Dâvud, (Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid). el-Mektebetu’l-İslâmiyye.
- Gürânî, Ş. A. ( 2008). el-Kevserü’l-Cârî ilâ Riyâdi Ehâdîsi’l-Buhâr, (Thk. Ahmed İzzuİnâye). Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
- Hamidullah, M. (2007). Hz. Peygamber’in Altı Orijinal Diplomatik Mektubu, Beyan Yayınları.
- Hanefi, H. (2006). Mukaddime fî İlmi’l-İstiğraâb, el-Muessesetu’l-Cem’iyye li’d-Dirâseti ve’n-Neşri ve’t-Tevzîi.
- İbn Hacer, A. (2005). Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, el-Mektebetu’l-Asriyye.
- İbn Hanbel, A. (Tarih Yok). Müsned, Âlemu’l-Kutub.
- İbn Mâce, M.(Tarih Yok). Sünen, Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâuh.
- Karakaş, A. (2017). Hadis Oksidentalizmi ve Fuat Sezgin, Ensar Neşriyat.
- Kastalânî, Ş. (2012). İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Kattân, M. (1982). Mebahis fi Ulûmi’l-Kur’an, Basım Yeri Yok.
- Kirmânî, Ş. M. (2010). Şerhu’l-Kirmânî alâ Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
- Korkutata, Y. ve Toprak, Z. (2013). el-Cezerî ile İlgili Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 4(1), 37-49.
- Malik, E. (Tarih Yok). el-Muvatta’, Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
- Maurice, K. ve Otto M. (1980). Die WeltalsUhr. Deutche Uhren and Automaten, München.
- Müslim, H.(1988). Sahîhu Muslim, Dâru İbn Hazm.
- Ökten, S. (1993). Cezerî. TDV İslam Ansiklopedisi, 7, 505-506.
- Sâbûnî, M. A. (2014). eş-Şerhu’l-Muyesser li Sahîhi’l-Buhârî el-Musemma ed-Dureru ve’l-Leâlî bi Şerhi
- Sahîhi’l-Buhârî, el-Mektebetu’l-Asriyye.
- Sâbûnî, M. A. (Tarih Yok). Fethu İlâhi’l-Mun’im fî Şerhi Sahîhi Müslim, Kalkan Matbaacılık.
- Sezgin, F. (2012). Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar, OTTO Yayınları.
- Sezgin, F. (2012). İslâm Bilimler Tarihi Üzerine Konferanslar, Timaş Yayınları.
- Sezgin, F. (2007). İslâm’da Bilim ve Teknik, (Trc. Abdurrahman Aliy). Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
- Sezgin, F. ( 2010). Tanınmayan Büyük Çağ, Timaş Yayınları.
- Sezgin, F. (2010). Bilim Tarihi Sohbetleri, (Söyleşi: Sefer Turan). Timaş Yayınları.
- Suyûtî, C. (1978). el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Şirketu Mektebe ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el- Halebî.
- Tirmizî, M. el-Câmiu’s-Sahîh, (Thk. Ahmed Muhammed Şakir). Matbaatu Mustafa el-Bâbî el- Halebî.
- Wensınck, A. J. (1936). el-Mu’cemü’l-Mufehres li Elfâzi’l-Hadis’in-Nebevî, E. J. Brill.
- Yıldırım, C. (1991). İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri, Anadolu Yayınları.
- Yılmaz, İ. (2009). Yitik Hazinenin Kâşifi Fuat Sezgin, Yitik Hazine Yayınları.
- Zehebî, M. H.(Tarih Yok). et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn, Dâru’l-Erkâm.
- Zerkânî, M. A. (1996). Menâhilü’l-İrfân fî Ülûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr.
- Zerkeşî, B. (1957). el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’ân, (Thk. Muhammed Ebu’l- Fadl İbrahim), Basım Yeri Yok.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hadis |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 29 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 28 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 6 Sayı: 10 |
