Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

KAÇARLAR DÖNEMİNDE MEŞRUTİYET ÖNCESİ KADIN YAŞAMI

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 1, 187 - 198, 30.04.2025

Celal Aslan , Sevgi Coşansel

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1507131

Öz

İran, günümüzde Fars ülkesi olarak adlandırılan geleneklerin kök saldığı kadim topraklardır. Hâlbuki tarihî süreç içerisinde bölgede yer alan kavimlere, devletlere baktığımızda bugünkü İran’ın kavmi yapısının salt bir Fars ülkesi ve kültürü olarak adlandırılması doğru olmayacaktır. Zira İran, genel manada tenkit ettiğimizde eski ve köklü bir medeniyet olmakla birlikte çoğu zaman Türk unsurlarının yer aldığı devlet ve hanlıklar ile yönetilen bir coğrafya olmuştur. Eski uygarlıkların başlangıcından bu yana özel bir konuma sahip olan, bulunduğu coğrafyanın özellikleri ile bir hayli uygarlığa ev sahipliği yapmış olan bu coğrafya pek çok medeniyete de ev sahipliği yapmıştır. İşte bu medeniyetlerden birisi de Türklerin oluşturduğu Kaçar Hanlığıdır. Kaçar hanedanlığı 1795 yılında siyasi kargaşadan istifade ederek İran’da yönetimi devralmış ve yaklaşık 130 yıllık hâkimiyetleri içerisinde siyasi, ekonomik ve sosyal hayatta birçok yeniliğe imza atmışlardır. Ancak buna rağmen özellikle kadınlara verilen değer ve kadının sosyal hayattaki yeriyle ilgili coğrafyaya hâkim olan İran kültürünün kadınları öteleyici etkisi Kaçarlarda da Nâsırüddin Şah dönemine kadar devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kaçar Hanedanlığı İran Kadın Gelenekselcilik Nâsırüddin Şah

Kaynakça

  • Abadian, H. (2009). Der zamanı Kaçar hukuk İran şerait va rusum madel. Kalkerde Tarihi İslami Dergisi, 2(7), 7-24.
  • Abdollahifard, P. (2020). İran’da feminizmin gelişimi. İran Çalışmaları Dergisi, 4(2), 351-384. https://doi.org/10.33201/iranian.826495
  • Abdollahifard, P. (2020). Zerdüştlük inancında kadının konumu. Doğu Esintileri Dergisi, 13, 263-286.
  • Afary, J. (2009). Saflığı yeniden tanımlamak, bedenleri ortaya çıkarmak ve arzuları değiştirmek. Modern İran'da Cinsel Politika. Cambridge: Cambridge UP, 142-173.
  • Afary, J. (2009). Resmi evlilik. Modern İran'da cinsel politika. Cambridge: Cambridge Up, 19-49.
  • Alam, M. R. ve Sosan, Z. R. (2012) . Der harekâtı ya sigar Nakşi zanımha nadide giriftan. Zanha ve Kultur, 4(15), 71-78.
  • Anbarcı, B. (2022). Türkiye’ye göç eden İranlı kadın gözünden: İran’da kadın haklarına bir bakış. [Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi].
  • Asgari, S. (2020). Ortadoğu’da radikal bir kadın portresi: Tahire Qurrat Al-Ayn ve İran hükümet’inden beklentileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 191-203.
  • Aşıkkutlu, T. (2011). Türk-İran modernleşmesi çerçevesinde kadın. [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
  • Azad, H. M., Maryam S. ve Mohammad H. (2018). Der zamanı Kaçar va meşrutiyete şekli hanımha. Şeri Farsi ve Mecala Dirbi, 13(58), 27-46.
  • Azap, E. Y. (2023). Acem Mülteciler: Kaçar Hanedanı’nda taht mücadelesi ve Osmanlı Devleti’ne iltica eden İran şehzadeleri. Türkiyat Mecmuası-Journal of Turkology, (33), 79-103. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1270678
  • Batkitar, F. (2019). Kaçarlar dönemi seyahatnâme yazarlarından Sekine Sultan ve Mihrimah Hanım’ın hac seyahatnâmeleri. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi].
  • Cezani, B. (2014). İran meşrutiyet devrimi güçler ve amaçlar (1906-1911). (Ed. Arif Bingöl), Kaynak Yayınları.
  • Çakri, A., Abolfaz, D. R. ve Muhammed, R. Ş. (1981). Zamanı büzürgahi Kaçar va dürüstçüheni va derneşeratı Nakşi hanımha ve ahnetiş naşırdüşaniş. Naşerati Tahkikatı İslami, 19(48), 221-234.
  • Çolakoğlu, S. (2019). Nâsırüddin Şah dönemi (1848-1896) ve tütün imtiyazı. [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Farsani, S. T. (1388). Kaçar döneminde kadınların mücadelesi: bireysellik, gelenek dünyası ve ondan geçiş. İslam ve İran Tarihi (Beşeri Bilimler) Dergisi, 19(2 (seri 77)), 1-22.
  • Gürer, S. C. (2020). Pehlevi İran’ında kadın (1941-1965). [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi].
  • Hosseini, P. S. ve Meiri, H. (2018). Kadın ve vakıf (vaka örneği: Kaçar ve Pehlevi dönemlerinde Tahran). Geography Quarterly, 17(60), 149-165.
  • Karadeniz, Y. (2012). İran tarihi (1700-1925). Selenge Yayınları.
  • Karamali, A., Shamdin K. ve Mohsen R. (2022). Der zamanı Nasır hanımhai adalatha (1848-1896). Ahbari Tarihi İslam İran Dergisi, 15(1), 246.
  • Kiren, A. (2019). Osmanlı-Kaçar münasebetlerine nişânlar üzerinden bakmak: II. Abdülhamid dönemine dair bir deneme. (OTAM) Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (45), 147-185.
  • Langeroudi, F. E., Hadii N. ve Muhammed R. G. (2020). Der İran der zamanı Kaçar hukuku hanımha İran. Sociological Review, 27(56), 111-143.
  • Mahbob, F., Aliasghar D. ve Hamid S.J. (2023). Mosasai ve Mosasai Kaçar der camia malketa hanımha ve Blanbordema malkiyata işan. Mecallai Tahkikatı Tarihi Dergisi, 18(69), 159-183.
  • Maleki, E. (2016). Hayran Hanım Dünbüli: hayatı, eserleri ve Türkçe şiirleri. [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi].
  • Morshidizad, A., Abbas K. ve Babak A. P. (1389). Der harekâtı Sigar harekâtı seferberi va siyasi (1270-1269). Malumatı Siyasi, 6(2/12), 177-206.
  • Mojerabi, H. ve Mehrdad D. (2018). Ezdikaki hariciha der zamanı Kaçar muttahil va talakardan hanımha der İran. Mecallai Sosyalaji Dergisi, 11(2), 275-290.
  • Najmabadı, A. (2005). Women with mustaches and men without beards: gender and sexual anxieties of Iranian modernity. [1st ed., .University of California Press].
  • Nefisi, S. (1335). Tarih-i içtimai ve siyasi-yi İran der devre-i muasır. İntişarat-ı Matbuati-i Şark.
  • Niray, N. ve Didem D. (2010). İran İslam Cumhuriyeti: tarihi, siyaseti ve demokrasisi. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 6(2), 2-32.
  • Parvaneh, S. H. (2018). Hanımha va hadiyedadan (Der zamanı Kaçar ve Pahlevi raci ve baktarih ve misal). Coğrafiya İran ve Tahkikatı Amik ve Ahbari Beynelmineli Dergisi, 17(60), 149-165.
  • Pira, S. ve Özgüdenli, O. G. (2006). Nâsırüddin Şah. TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/nasiruddin-sah Erişim Tarihi: 12.05.2024.
  • Rezaei, M. A. (2018). Sohbetkerdani hanımha zaban va naviştan devrani kultur (Ez devranı Nasrid tabe zamanı meşruiyet). Tahkikati Edebiyatı Zabani Farsi Dergisi, (14), 173-195.
  • Sander, O. (2013). Siyasi Tarih 1918-1994. İmge Kitabevi.
  • Sara, N. (2016). İslam be İran baest vişrap der penç devranı tarih puşidane labasi hanımha. Shabak Dergi, 3(20), 53-64.
  • Sarıkaya, Y. (2012) . Geçmişten günümüze İran: tarih, siyaset, toplum ve kültür. Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı, (Rapor no:2), 1-44.
  • Sereşt, M. B. ve Mohsen, P. (2015). Zamanı Kaçar neşarati hanımha ve ihtima hası kultur ve tahkikat. Journal Of Women İn Culture Arts, 7(3), 327-341. Şeriati, N., Mohsen, B., Beqerali, A. ve Hojjat, F. T. (2021). Famile Şiai Kaçar hanımhai dersistan tafsiri mevkiyati işan (Az evvel meşrutiyet 1210-1324 H./ 1796-1906 Ms). Mecalai Tarihi Gemhuri İslami İran Dergisi, 12(28), 105-130.
  • Sümer, F. (2001). Kaçarlar. TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kaçarlar#1 Erişim Tarihi: 12.05.2024.
  • Tafreshi, P. N. (2010). The struggle for freedom, justıce, and equalıty: the hıstory of the journey of Iranıan women ın the last century. Washington University in St. Louis Washington University Open Scholarship, 1-92. https://doi.org/10.7936/K7XP730D
  • Üstün, İ. S. (2000). İran. TDV İslam Ansiklopedisi, https:/islamansiklopedisi.org.tr/iran#4-safevilerden-gunumuze-kadar Erişim Tarihi: 12.05.2024.
  • Yetiş, İ. (2022). Hatırat ve seyehatnameler ışığında İran’da gündelik yaşam (1800-1896). [Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi].

WOMEN'S LIFE IN THE QAJAR ERA BEFORE THE CONSTITUTIONAL PERIOD

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 1, 187 - 198, 30.04.2025

Celal Aslan , Sevgi Coşansel

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1507131

Öz

Iran, nowadays called the Persian country, is an ancient land where traditions are rooted. However, when we look at the tribes and states in the region throughout the historical process, it would not be correct to call the tribal structure of today's Iran as a Persian country and culture. Because when we criticise Iran in general terms, although it is an ancient and deep-rooted civilisation, it has been a geography ruled by states and khanates with Turkish elements most of the time. This geography, which has a special position since the beginning of ancient civilisations, has hosted many civilisations due to the characteristics of its geography. One of these civilisations is the Qajar Khanate formed by Turks. The Qajar Dynasty took over the government by taking advantage of the political turmoil in Iran in 1795 and made many innovations in political, economic and social life during their 130-year rule. However, the marginalising effect of the Iranian culture, which dominated the geography in terms of the value given to women and the place of women in social life, continued among the Qajars until the reign of Nâsırüddin Shah.

Anahtar Kelimeler

Qajar Dynasty Iran Women Traditionalism Nâsırüddin Shah

Kaynakça

  • Abadian, H. (2009). Der zamanı Kaçar hukuk İran şerait va rusum madel. Kalkerde Tarihi İslami Dergisi, 2(7), 7-24.
  • Abdollahifard, P. (2020). İran’da feminizmin gelişimi. İran Çalışmaları Dergisi, 4(2), 351-384. https://doi.org/10.33201/iranian.826495
  • Abdollahifard, P. (2020). Zerdüştlük inancında kadının konumu. Doğu Esintileri Dergisi, 13, 263-286.
  • Afary, J. (2009). Saflığı yeniden tanımlamak, bedenleri ortaya çıkarmak ve arzuları değiştirmek. Modern İran'da Cinsel Politika. Cambridge: Cambridge UP, 142-173.
  • Afary, J. (2009). Resmi evlilik. Modern İran'da cinsel politika. Cambridge: Cambridge Up, 19-49.
  • Alam, M. R. ve Sosan, Z. R. (2012) . Der harekâtı ya sigar Nakşi zanımha nadide giriftan. Zanha ve Kultur, 4(15), 71-78.
  • Anbarcı, B. (2022). Türkiye’ye göç eden İranlı kadın gözünden: İran’da kadın haklarına bir bakış. [Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi].
  • Asgari, S. (2020). Ortadoğu’da radikal bir kadın portresi: Tahire Qurrat Al-Ayn ve İran hükümet’inden beklentileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 191-203.
  • Aşıkkutlu, T. (2011). Türk-İran modernleşmesi çerçevesinde kadın. [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi].
  • Azad, H. M., Maryam S. ve Mohammad H. (2018). Der zamanı Kaçar va meşrutiyete şekli hanımha. Şeri Farsi ve Mecala Dirbi, 13(58), 27-46.
  • Azap, E. Y. (2023). Acem Mülteciler: Kaçar Hanedanı’nda taht mücadelesi ve Osmanlı Devleti’ne iltica eden İran şehzadeleri. Türkiyat Mecmuası-Journal of Turkology, (33), 79-103. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1270678
  • Batkitar, F. (2019). Kaçarlar dönemi seyahatnâme yazarlarından Sekine Sultan ve Mihrimah Hanım’ın hac seyahatnâmeleri. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi].
  • Cezani, B. (2014). İran meşrutiyet devrimi güçler ve amaçlar (1906-1911). (Ed. Arif Bingöl), Kaynak Yayınları.
  • Çakri, A., Abolfaz, D. R. ve Muhammed, R. Ş. (1981). Zamanı büzürgahi Kaçar va dürüstçüheni va derneşeratı Nakşi hanımha ve ahnetiş naşırdüşaniş. Naşerati Tahkikatı İslami, 19(48), 221-234.
  • Çolakoğlu, S. (2019). Nâsırüddin Şah dönemi (1848-1896) ve tütün imtiyazı. [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Farsani, S. T. (1388). Kaçar döneminde kadınların mücadelesi: bireysellik, gelenek dünyası ve ondan geçiş. İslam ve İran Tarihi (Beşeri Bilimler) Dergisi, 19(2 (seri 77)), 1-22.
  • Gürer, S. C. (2020). Pehlevi İran’ında kadın (1941-1965). [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi].
  • Hosseini, P. S. ve Meiri, H. (2018). Kadın ve vakıf (vaka örneği: Kaçar ve Pehlevi dönemlerinde Tahran). Geography Quarterly, 17(60), 149-165.
  • Karadeniz, Y. (2012). İran tarihi (1700-1925). Selenge Yayınları.
  • Karamali, A., Shamdin K. ve Mohsen R. (2022). Der zamanı Nasır hanımhai adalatha (1848-1896). Ahbari Tarihi İslam İran Dergisi, 15(1), 246.
  • Kiren, A. (2019). Osmanlı-Kaçar münasebetlerine nişânlar üzerinden bakmak: II. Abdülhamid dönemine dair bir deneme. (OTAM) Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (45), 147-185.
  • Langeroudi, F. E., Hadii N. ve Muhammed R. G. (2020). Der İran der zamanı Kaçar hukuku hanımha İran. Sociological Review, 27(56), 111-143.
  • Mahbob, F., Aliasghar D. ve Hamid S.J. (2023). Mosasai ve Mosasai Kaçar der camia malketa hanımha ve Blanbordema malkiyata işan. Mecallai Tahkikatı Tarihi Dergisi, 18(69), 159-183.
  • Maleki, E. (2016). Hayran Hanım Dünbüli: hayatı, eserleri ve Türkçe şiirleri. [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi].
  • Morshidizad, A., Abbas K. ve Babak A. P. (1389). Der harekâtı Sigar harekâtı seferberi va siyasi (1270-1269). Malumatı Siyasi, 6(2/12), 177-206.
  • Mojerabi, H. ve Mehrdad D. (2018). Ezdikaki hariciha der zamanı Kaçar muttahil va talakardan hanımha der İran. Mecallai Sosyalaji Dergisi, 11(2), 275-290.
  • Najmabadı, A. (2005). Women with mustaches and men without beards: gender and sexual anxieties of Iranian modernity. [1st ed., .University of California Press].
  • Nefisi, S. (1335). Tarih-i içtimai ve siyasi-yi İran der devre-i muasır. İntişarat-ı Matbuati-i Şark.
  • Niray, N. ve Didem D. (2010). İran İslam Cumhuriyeti: tarihi, siyaseti ve demokrasisi. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 6(2), 2-32.
  • Parvaneh, S. H. (2018). Hanımha va hadiyedadan (Der zamanı Kaçar ve Pahlevi raci ve baktarih ve misal). Coğrafiya İran ve Tahkikatı Amik ve Ahbari Beynelmineli Dergisi, 17(60), 149-165.
  • Pira, S. ve Özgüdenli, O. G. (2006). Nâsırüddin Şah. TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/nasiruddin-sah Erişim Tarihi: 12.05.2024.
  • Rezaei, M. A. (2018). Sohbetkerdani hanımha zaban va naviştan devrani kultur (Ez devranı Nasrid tabe zamanı meşruiyet). Tahkikati Edebiyatı Zabani Farsi Dergisi, (14), 173-195.
  • Sander, O. (2013). Siyasi Tarih 1918-1994. İmge Kitabevi.
  • Sara, N. (2016). İslam be İran baest vişrap der penç devranı tarih puşidane labasi hanımha. Shabak Dergi, 3(20), 53-64.
  • Sarıkaya, Y. (2012) . Geçmişten günümüze İran: tarih, siyaset, toplum ve kültür. Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı, (Rapor no:2), 1-44.
  • Sereşt, M. B. ve Mohsen, P. (2015). Zamanı Kaçar neşarati hanımha ve ihtima hası kultur ve tahkikat. Journal Of Women İn Culture Arts, 7(3), 327-341. Şeriati, N., Mohsen, B., Beqerali, A. ve Hojjat, F. T. (2021). Famile Şiai Kaçar hanımhai dersistan tafsiri mevkiyati işan (Az evvel meşrutiyet 1210-1324 H./ 1796-1906 Ms). Mecalai Tarihi Gemhuri İslami İran Dergisi, 12(28), 105-130.
  • Sümer, F. (2001). Kaçarlar. TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kaçarlar#1 Erişim Tarihi: 12.05.2024.
  • Tafreshi, P. N. (2010). The struggle for freedom, justıce, and equalıty: the hıstory of the journey of Iranıan women ın the last century. Washington University in St. Louis Washington University Open Scholarship, 1-92. https://doi.org/10.7936/K7XP730D
  • Üstün, İ. S. (2000). İran. TDV İslam Ansiklopedisi, https:/islamansiklopedisi.org.tr/iran#4-safevilerden-gunumuze-kadar Erişim Tarihi: 12.05.2024.
  • Yetiş, İ. (2022). Hatırat ve seyehatnameler ışığında İran’da gündelik yaşam (1800-1896). [Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi].
Toplam 39 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sosyoloji (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Celal Aslan 0000-0002-3743-2697

Sevgi Coşansel 0000-0001-8789-0592

Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 29 Haziran 2024
Kabul Tarihi 29 Ekim 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 34 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Aslan, C., & Coşansel, S. (2025). KAÇARLAR DÖNEMİNDE MEŞRUTİYET ÖNCESİ KADIN YAŞAMI. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34(1), 187-198. https://doi.org/10.35379/cusosbil.1507131
 Kapak Resmi İndir