Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Kıbrıs Karasularında Batık Bir Uçak: Supermarine Sea Otter

Yıl 2025, Sayı: 16, 26 - 55, 30.06.2025

Erkan Özdemir

https://doi.org/10.58607/cyprus.1714966

Öz

Bu makalede, Kıbrıs’ın Girne açıklarında tespit edilen Supermarine Sea Otter marka askeri uçak ve bu uçağa bağlı olarak gelişen diğer kurtarma operasyonları ile birbirine bağlı olarak meydana gelen askerî kurtarma faaliyetleri değerlendirilecektir. 6 Şubat 1952’de ABD Donanması’na ait P4M-1Q Mercator uçağı, Karadeniz’de gerçekleştirdiği elektronik istihbarat (ELINT) görevi sonrası Kıbrıs’a dönüş yolunda motor arızası nedeniyle yakıtını tüketmiş ve gece saatlerinde Kıbrıs açıklarında denize zorunlu iniş yapmıştır. Yardımcı pilotu kurtardıktan sonra uçaktan ayrılan Uçak Komutanı Teğmen Robert Hager, cankurtaran bota ulaşamayarak hayatını kaybetmiştir. Geri kalan mürettebat, yaklaşık 6-7 saat sonra İngiliz Kraliyet Donanması’na ait HMS Chevron tarafından kurtarılmıştır. Kurtarma çalışmalarına katılan Supermarine Sea Otter tipi bir İngiliz kurtarma uçağı ise Girne açıklarında düşmüş, olayda bir RAF personeli yaşamını yitirmiştir. Bu olay, Soğuk Savaş döneminin riskli ve gizli istihbarat faaliyetlerine dair önemli bir örnek teşkil etmektedir. Denizaltında bulunan Sea Otter uçak enkazı ve bu enkaza bağlı hadiseler dönemin askeri operasyonlarının ve yaşanan kayıpların somut bir belgesi olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Uçak Sualtı Supermarine Sea Otter Batık

Teşekkür

Bu keşif yolculuğunda bana inanan sevgili aileme, destek veren dalış arkadaşlarıma, bilgi ve tecrübeleriyle yol gösteren yerel balıkçılara ve zıpkıncılara özellikle Üzeyir Sevindik’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Onların yardımı olmasaydı, denizin bu eşsiz sırrını açığa çıkarmak mümkün olmazdı.

Kaynakça

  • Aeroplane. (2022, Mart). Heroes of Malta. Key Publishing Ltd.
  • Bozkurt, İbrahim. “Kıbrıs’ın Tarihine Kısa Bir Bakış.” İçinde Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını), 9–22. Ankara: HD Yayıncılık, 2001.
  • Brooke, Malcolm. "The History of Nicosia Airport." Military Histories. 2024. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.militaryhistories.co.uk/unpa/ww2_1.
  • Davidow, Mel. "NAS Port Lyautey Mishap." VP Navy. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/nasport_mishap.html.
  • Ergenekon Savrun, “1571 Türk Yönetiminden, 1878–1925 İngiliz Taç Kolonisi’ne; Kıbrıs Üzerinde Enosis Faaliyetleri ve İngiliz Stratejisi,” Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi 3, no. 1 (2017): 1–20.
  • Eroğlu, Tahir Turan. "Kıbrıs Barış Harekatı Mirası Savaş Araçları Kocaeli'de Sergileniyor." Anadolu Ajansı. 2024. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/kibris-baris-harekati-mirasi-savas-araclari-kocaelide-sergileniyor/3282864.
  • Ginter, Steve. From Bats to Rangers: A History of the VP-1/VP-21/ECMRON TWO/VQ-2 Lineage. (Kitabın yayıncısı ve yılı eklenebilir, "Erişim adresi" kısmı kitap için geçerli değil, bir kitabın referansı genellikle yayınevi ve basım yeriyle olur).
  • Göktepe, Cihat, ve Tuba Ünlü Bilgiç. “Cyprus in the British Security and Foreign Policy (1945-1974)”. Bilig, sy. 68 (Haziran 2014): 141-68.
  • Holden, Ray. "U.S Navy Patrol Squadrons." VP Navy. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/nasport_mishap.html.
  • Kemble, Mike. "Mercator." Mike Kemble. Oluşturulma: 25 Temmuz 2002. Güncellenme: 10 Ocak 2013. Son erişim 1 Haziran 2025. http://www.mikekemble.uk/misc/mercator.html.
  • Kemble, Mike. "NAS Port Lyautey Mishap." VP Navy. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/nasport_mishap.html.
  • Manisalı, Erol. Dünden Bugüne Kıbrıs. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2002.
  • Military Factory. "Amphibious Maritime Patrol Floatplane Aircraft (1942)." 2017. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.militaryfactory.com/aircraft/detail.php?aircraft_id=1824.
  • Military History.Fandom. “HMS Chevron (R51).” Erişim tarihi 01 Haziran 2025.
  • Mosteller, Roy A. "Robert Hager Biography." Naval Aviation Foundation. Son erişim 1 Haziran 2025. https://navylog.navymemorial.org/hager-robert-5.
  • Navy CT History. (t.y.). "VQ-1 and VQ-2 Fatalities 1950." Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.navycthistory.com/chuckhuber.txt.
  • Noske, Daan, / Nationaal Archief (Netherlands). "Supermarine Sea Otter Mk.I 18-5 Photo." AirHistory.net. 2019. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.airhistory.net/photo/140098/18-5.
  • Ottensmeyer, CDR Robert C. M. "A Sad Day in the Cold War." Naval History, 11, no. 2 (Mart/Nisan 1997): 37-40. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.usni.org/magazines/naval-history-magazine/1997/april/sad-day-cold-war.
  • Öztürk, Osman. Stratejik Açıdan Doğu Akdeniz ve Kıbrıs. Ankara: Altınküre Yayınları, 2003; Birsel, Hakan, ve Olcay Duman. “Kıbrıs ve Doğu Akdeniz Enerji Sorunsalı.” Bildirilen Uluslararası Tarih Kongresi, Lefke Avrupa Üniversitesi, Lefke, Nisan 2015, 542–564.
  • Royal Navy Research Archive. “A history of 1702 Naval Air Squadron.” Güncelleme 23 Ekim 2022. Royal Navy Research Archive. Erişim tarihi 01 Haziran 2025.
  • Şenol, Celal. (2023). "Tarihi, Coğrafi ve Jeopolitik Yönleriyle Kıbrıs Adası'nda Havayolu Ulaşımının Analizi." Gelecek Vizyonlar Dergisi. Erişim adresi: https://www.futurevisionsjournal.com/makale_indir/3694.
  • Staff Writer. "Memorial Day." Station Hypo. Son erişim 2 Haziran 2025. https://stationhypo.com/2025/05/26/memorial-day/.
  • Terence Geary. "Mishaps." VP Navy. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/mishaps.html.
  • Terry. "VP-21 Mishap Summary." VP Navy. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.vpnavy.net/vp21_mishap.html.
  • Van Noye, Alex. “Supermarine Sea Otter Mk.I 18-5.” AirHistory.net. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.airhistory.net/photo/140098/18-5.
  • Vangelis Kourtis, Underwater Cultural Heritage in Cyprus, 2018, 205-225.
  • VPNAVY - U.S. Navy Patrol Squadrons. “VP-21 Mishap Summary Page.” Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.net/vp21_mishap.htm.
  • VPNAVY – VP-21 Mishap Summary Page. Son erişim 1 Haziran 2025. https://vpnavy.net.
  • VPNAVY – VQ-2 History Summary Page. Son erişim 1 Haziran 2025. https://vpnavy.com.
  • Willmore, Rick. "Sea Otter Taxiing off Cyprus." Fotoğraf. Çekim tarihi 1948. Yüklenme tarihi 27 Aralık 2008. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.flickr.com/photos/53591907@N00/3140303446/in/pool-1818184@N23/.
  • Willmore, Rick. "Supermarine Sea Otter Taxiing off Cyprus." Fotoğraf. Çekim tarihi 1948. Son erişim 2 Haziran 2025. https://i0.wp.com/www.destinationsjourney.com/wp-content/uploads/2023/06/3140303446_7416a6d049_o.jpg?ssl=1.

A Sunken Aircraft in Cypriot Territorial Waters: The Supermarine Sea Otter

Yıl 2025, Sayı: 16, 26 - 55, 30.06.2025

Erkan Özdemir

https://doi.org/10.58607/cyprus.1714966

Öz

This article examines the military rescue operations associated with the Supermarine Sea Otter aircraft discovered off the coast of Kyrenia, Cyprus, and the interconnected events that followed. On 6 February 1952, a U.S. Navy P4M-1Q Mercator aircraft conducting an electronic intelligence (ELINT) mission over the Black Sea was forced to make an emergency sea landing off the coast of Cyprus due to engine failure and fuel exhaustion. After rescuing the injured co-pilot, the aircraft commander, Lieutenant Robert Hager, was unable to reach a life raft and tragically perished. The remaining crew members were rescued approximately 6–7 hours later by the British Royal Navy destroyer HMS Chevron. During the subsequent rescue efforts, a British Supermarine Sea Otter amphibious aircraft crashed near Kyrenia, resulting in the death of a Royal Air Force crew member. This incident highlights the hazardous and covert nature of Cold War-era intelligence missions. The underwater discovery of the Sea Otter wreck provides tangible evidence of the risks and losses associated with these operations and contributes significantly to the historical understanding of post-WWII military activities.

Anahtar Kelimeler

Cyprus Aircraft Underwater Supermarine Sea Otter Wreckage

Kaynakça

  • Aeroplane. (2022, Mart). Heroes of Malta. Key Publishing Ltd.
  • Bozkurt, İbrahim. “Kıbrıs’ın Tarihine Kısa Bir Bakış.” İçinde Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını), 9–22. Ankara: HD Yayıncılık, 2001.
  • Brooke, Malcolm. "The History of Nicosia Airport." Military Histories. 2024. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.militaryhistories.co.uk/unpa/ww2_1.
  • Davidow, Mel. "NAS Port Lyautey Mishap." VP Navy. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/nasport_mishap.html.
  • Ergenekon Savrun, “1571 Türk Yönetiminden, 1878–1925 İngiliz Taç Kolonisi’ne; Kıbrıs Üzerinde Enosis Faaliyetleri ve İngiliz Stratejisi,” Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi 3, no. 1 (2017): 1–20.
  • Eroğlu, Tahir Turan. "Kıbrıs Barış Harekatı Mirası Savaş Araçları Kocaeli'de Sergileniyor." Anadolu Ajansı. 2024. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/kibris-baris-harekati-mirasi-savas-araclari-kocaelide-sergileniyor/3282864.
  • Ginter, Steve. From Bats to Rangers: A History of the VP-1/VP-21/ECMRON TWO/VQ-2 Lineage. (Kitabın yayıncısı ve yılı eklenebilir, "Erişim adresi" kısmı kitap için geçerli değil, bir kitabın referansı genellikle yayınevi ve basım yeriyle olur).
  • Göktepe, Cihat, ve Tuba Ünlü Bilgiç. “Cyprus in the British Security and Foreign Policy (1945-1974)”. Bilig, sy. 68 (Haziran 2014): 141-68.
  • Holden, Ray. "U.S Navy Patrol Squadrons." VP Navy. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/nasport_mishap.html.
  • Kemble, Mike. "Mercator." Mike Kemble. Oluşturulma: 25 Temmuz 2002. Güncellenme: 10 Ocak 2013. Son erişim 1 Haziran 2025. http://www.mikekemble.uk/misc/mercator.html.
  • Kemble, Mike. "NAS Port Lyautey Mishap." VP Navy. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/nasport_mishap.html.
  • Manisalı, Erol. Dünden Bugüne Kıbrıs. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2002.
  • Military Factory. "Amphibious Maritime Patrol Floatplane Aircraft (1942)." 2017. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.militaryfactory.com/aircraft/detail.php?aircraft_id=1824.
  • Military History.Fandom. “HMS Chevron (R51).” Erişim tarihi 01 Haziran 2025.
  • Mosteller, Roy A. "Robert Hager Biography." Naval Aviation Foundation. Son erişim 1 Haziran 2025. https://navylog.navymemorial.org/hager-robert-5.
  • Navy CT History. (t.y.). "VQ-1 and VQ-2 Fatalities 1950." Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.navycthistory.com/chuckhuber.txt.
  • Noske, Daan, / Nationaal Archief (Netherlands). "Supermarine Sea Otter Mk.I 18-5 Photo." AirHistory.net. 2019. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.airhistory.net/photo/140098/18-5.
  • Ottensmeyer, CDR Robert C. M. "A Sad Day in the Cold War." Naval History, 11, no. 2 (Mart/Nisan 1997): 37-40. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.usni.org/magazines/naval-history-magazine/1997/april/sad-day-cold-war.
  • Öztürk, Osman. Stratejik Açıdan Doğu Akdeniz ve Kıbrıs. Ankara: Altınküre Yayınları, 2003; Birsel, Hakan, ve Olcay Duman. “Kıbrıs ve Doğu Akdeniz Enerji Sorunsalı.” Bildirilen Uluslararası Tarih Kongresi, Lefke Avrupa Üniversitesi, Lefke, Nisan 2015, 542–564.
  • Royal Navy Research Archive. “A history of 1702 Naval Air Squadron.” Güncelleme 23 Ekim 2022. Royal Navy Research Archive. Erişim tarihi 01 Haziran 2025.
  • Şenol, Celal. (2023). "Tarihi, Coğrafi ve Jeopolitik Yönleriyle Kıbrıs Adası'nda Havayolu Ulaşımının Analizi." Gelecek Vizyonlar Dergisi. Erişim adresi: https://www.futurevisionsjournal.com/makale_indir/3694.
  • Staff Writer. "Memorial Day." Station Hypo. Son erişim 2 Haziran 2025. https://stationhypo.com/2025/05/26/memorial-day/.
  • Terence Geary. "Mishaps." VP Navy. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.vpnavy.org/mishaps.html.
  • Terry. "VP-21 Mishap Summary." VP Navy. Son erişim 2 Haziran 2025. https://www.vpnavy.net/vp21_mishap.html.
  • Van Noye, Alex. “Supermarine Sea Otter Mk.I 18-5.” AirHistory.net. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.airhistory.net/photo/140098/18-5.
  • Vangelis Kourtis, Underwater Cultural Heritage in Cyprus, 2018, 205-225.
  • VPNAVY - U.S. Navy Patrol Squadrons. “VP-21 Mishap Summary Page.” Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.vpnavy.net/vp21_mishap.htm.
  • VPNAVY – VP-21 Mishap Summary Page. Son erişim 1 Haziran 2025. https://vpnavy.net.
  • VPNAVY – VQ-2 History Summary Page. Son erişim 1 Haziran 2025. https://vpnavy.com.
  • Willmore, Rick. "Sea Otter Taxiing off Cyprus." Fotoğraf. Çekim tarihi 1948. Yüklenme tarihi 27 Aralık 2008. Son erişim 1 Haziran 2025. https://www.flickr.com/photos/53591907@N00/3140303446/in/pool-1818184@N23/.
  • Willmore, Rick. "Supermarine Sea Otter Taxiing off Cyprus." Fotoğraf. Çekim tarihi 1948. Son erişim 2 Haziran 2025. https://i0.wp.com/www.destinationsjourney.com/wp-content/uploads/2023/06/3140303446_7416a6d049_o.jpg?ssl=1.
Toplam 31 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Genel Türk Tarihi (Diğer)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Erkan Özdemir 0009-0000-9581-7600

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 5 Haziran 2025
Kabul Tarihi 30 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 16

Kaynak Göster

Chicago Özdemir, Erkan. “Kıbrıs Karasularında Batık Bir Uçak: Supermarine Sea Otter”. Kıbrıs, sy. 16 (Haziran 2025): 26-55. https://doi.org/10.58607/cyprus.1714966.
 Kapak Resmi İndir

32920

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.