This article examines the thematic analysis of munajats collected from the Tyumen region of the Russian Federation. Munajat, a genre of religious poetry, holds significant importance among Tatar and Bashkir Turks. In Turkish-Islamic literature, munajat refers to works in verse and prose intended for supplication to Allah. However, throughout history, Tatars have applied the concept of munajat more broadly to encompass religious verse works in general. Additionally, the thematic scope of munajat for Tatars has expanded in parallel with social changes over the last century.
Themes such as longing for the homeland, the grief of single mothers and orphans, accounting for one's life, old age, and death—previously viewed largely as non-religious—are now included within munajat. Although some researchers still consider these themes non-religious, it is evident that issues like accounting for one's life, old age, and death are directly related to religion. Furthermore, matters concerning loyalty to the homeland, relatives, and parents, as well as the plight of orphans, are also emphasized in Islam. The thematic enrichment of munajat content in the last century appears to correlate with the changing perception of religion driven by social transformations.
The modern individual's connection to religion, mediated by literature, has transcended traditional themes of faith and rituals found in earlier munajats, encompassing broader searches within the individual's inner world and social life. The article also connects munajats that address themes such as love for the homeland and parents to traditional Turkish beliefs, such as the earth-water cult and ancestor worship, illustrating that these traditional beliefs continue to manifest in various forms within the spiritual lives of the Tatars.
The Textual Analysis Method was employed in this study. An examination of the munajats from the Tyumen region reveals that religious themes, such as belief in Allah and love for the Prophet Muhammad, occupy a prominent position. Following these, themes of separation from the homeland and relatives, as well as the ideals of death and eternal life, rank second. The supplications addressing the grief of single mothers separated from their children are nearly as extensive as those concerning separation and death. Additionally, there are a significant number of philosophical supplications exploring the meaning of life and the source of happiness. Supplications reflecting the fatigue and sadness of old age, without delving into death and the afterlife, are categorized under the theme of old age. However, the examined supplications did not include those addressing the conditions and grievances of orphans, which Bakirov and Khösnullin suggest should be treated as a separate category; thus, this section remains unfilled.
Bu makalede Rusya Federasyonu’na bağlı Tümen bölgesinden derlenen münacatların tematik incelemesi ele alınmıştır. İtil Bulgarlarının Müslümanlığı kabul ettiği 10. yüzyıldan itibaren İslam inancı bu bölgede kök salmaya başlar. Bu durumun bir sonucu olarak İslam etkisindeki dinî edebiyat da bölgede yayılır. Dinî şiir türlerinden biri olan münacat Tatar ve Başkurt Türklerinde oldukça önemli yere sahiptir. Türk-İslam edebiyatında münacat Allah’a yakarış maksadıyla yazılmış manzum ve mensur eser anlamını taşır. Ancak Tatarlar tarih boyunca münacat kavramını dinî manzum eserlerin geneli için kullanmışlardır. Bunun yanında son yüzyılda Tatarlar için münacat türünün kapsadığı alan sosyal değişimlere paralel olarak daha da genişler. Daha önce dini temalar olarak görülmeyen vatan hasreti, yalnız annelerin ve yetimlerin kederi, ömür muhasebesi, yaşlılık ve ölüm gibi temalar da münacatların kapsamına girer. Bu temalar bazı araştırmacılar için hala din dışı olarak kabul edilse de özellikle ömür muhasebesi, yaşlılık ve ölüm gibi konuların doğrudan dinle ilgili olduğu açıktır. Diğer yandan vatana, akrabalara, anne-babaya bağlılık ve yetimlerin durumlarıyla ilgili meseleler de İslam’ın üzerinde önemle durduğu meselelerdir. Münacat içeriklerinin son yüzyılda tematik açıdan zenginleşmesi sosyal değişimlerin beraberinde getirdiği din algısının da değişmesiyle ilgili görünmektedir. Modern bireyin edebiyatı aracı kılarak din ile kurduğu bağ geleneksel münacatların değindiği iman ve ritüellerle ilgili konuları aşarak bireyin iç dünyasındaki ve sosyal hayatındaki tüm arayışları kapsar hale gelmiştir. Makalede, münacatların vatan ve anne-baba sevgisi gibi konuları din kapsamında ele alma meselesi geleneksel Türk inançlarından yer-su ve atalar kültüyle de ilişkilendirilir ve Tatarların ruhsal dünyalarında geleneksel inançlarının farklı formlarda yaşamaya devam ettiğine kanıt olarak gösterilir. Makalede metin analizi yöntemi kullanılmıştır. Tümen bölgesinden derlenen münacatlar tematik olarak incelendiğinde Allah’a iman ve Hz. Muhammed’e sevgi gibi dinî konular dikkate değer bir yer tutar. Ardından memleketten ve akrabalardan ayrılık ve ölüm-sonsuz hayat ideali temalı münacatlar ikinci sırayı oluşturur. Çocuklarından ayrı düşmüş yalnız annelerin kederini işleyen münacatlar da neredeyse ayrılık ve ölüm temaları kadar geniş yer tutar. Hayatın anlamının ve mutluluğun kaynağının sorgulandığı felsefi münacatlar da dikkate değer bir sayıya sahiptir. Ölüm ve sonrasına dair konulara girmeden yaşlılığın yorgunluğu ve hüznünün işlendiği münacatlar da yaşlılık teması altında ele alınmıştır. İncelenen münacatlarda Bakirov ve Khösnullin tarafından ayrı bir grup olarak ele alınması gerektiği belirtilen yetimlerin durumları ve şikâyetleri temalı münacatlara rastlanmaması sebebiyle söz konusu başlık doldurulamamıştır.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Türk İslam Edebiyatı |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 28 Haziran 2025 |
Gönderilme Tarihi | 28 Ocak 2025 |
Kabul Tarihi | 22 Mayıs 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |