Öz
The sensitivities of social studies teachers, who have different subjects and achievements, and guidance counselors, who have an important role in detecting and solving the incident, are important about cyber bullying, which has been frequently experienced in recent years with rapid technological developments. In this context, the purpose of the research is to determine the awareness of social studies teachers and counselors regarding cyber bullying and to determine their cooperation. The study is a qualitative research and has a case study design. The study group of the research consists of 22 social studies teachers and 18 counselors working in different institutions, both public and private. Two different surveys consisting of seven open-ended questions were used as data collection tools. Additionally, semi-structured interviews were conducted with 4 social studies teachers and 3 guidance counselors. The data obtained was subjected to content analysis, one of the qualitative data analysis methods. According to the results of the research, teachers explained cyber bullying with different technical concepts such as social media and the internet and emotional concepts such as revenge and dead end; They emphasized that the students committed the incident by acting with a sense of revenge. At the same time, although cyber bullying is a type of bullying that occurs outside of school, it is seen that its effects are reflected in the school and classroom environment in different dimensions. Regarding the solution of the incident, opinions on the studies that can be done in different units and subjects of the social studies course and general cooperation were emphasized.
Anahtar Kelimeler
Cyberbullying Social Studies Education Cooperation in Education
Kaynakça
- Aydemir, M. (2019). Yenilenen sosyal bilgiler dersi öğretim programının dijital vatandaşlık ve alt boyutları açısından incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2) , 15-38 . https://dergipark.org adresinden erişildi
- Bilici, İ. E. (2020). Medya okuryazarlığı ve eğitimi.Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Bulut, E. (2018). Öğrenci, öğretmen ve velilerin gözünden ortaokul öğrencilerinin sanal zorbalık farkındalık düzeylerinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi
- Cemaloğlu, N. & Karadağ, C.A. (2019). Okul müdürlerinin siber zorbalığa ilişkin görüşleri. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi. 10(20). 64-81.
- Çetin, B., Eroğlu, Y., Peker, A., Akbaba, S. & Pepsoy, S. (2012). Ergenlerde ilişkisel-karşılıklı bağımlı benlik kurgusu, siber zorbalık ve psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 637-653.
- Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
- Eden, S., Heiman, T., & Olenik‐Shemesh, D. (2013). Teachers’ perceptions, beliefs and concerns about cyberbullying. British journal of educational technology, 44(6), 1036-1052.
- Elmas, B. (2016). Öğretmen adaylarının siber zorbalık ve siber mağduriyet algı düzeylerinin incelenmesi.[Yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Erdur-Baker, Ö.,& Tanrıkulu, İ. (2010). Psychological consequences of cyber bullying experiences among Turkish secondary school children. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 2771– 2776. doi:10.1016/j.sbspro.2010.03.413
- Güngör, B., Tingiş, E. & Sarol, A.B. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siber zorbalık düzeylerinin incelenmesi. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi. 3(2). 148-160.
- Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 511-537.
- Kabapınar, Y. (2015). Empatiyle Gelişmek Empatiyi Geliştirmek: Çocuk ve Empati. Y. Kabapınar (Ed.), Empati becerisini geliştirmesi bağlamında örnek olay ve etkin kullanımı. (s. 402-423). Pegem Akademi.
- Kabapınar, Y., Ol, C.G. (2021). Kuramdan uygulamaya örnek olay: Yaşamı sınıfa taşımak. Y. Kabapınar (Ed.), Yaşamın sınıfa yansıması olarak örnek olay yöntemi: “Çözülebilecek binlerce sorun var” (s. 3-23). Pegem Akademi.
- Karaman, G. & Ünsal, H. (2017). Ortaokul rehber öğretmenleri, bilişim teknolojileri öğretmenleri ve yöneticilerinin okullarda yapılan siber zorbalık çalışmalarıyla ilgili görüşleri ve siber zorbalığın önlenmesiyle ilgili önerileri. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi. 3(2). 62-85.
- Kestel, M.,& Akbıyık, C. (2016). Siber zorbalığın öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal durumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 844-859.
- Li, Q. (2009). Cyberbullying in schools: An examination of preservice teachers’ perception. Canadian Journal of Learning and Technology/La revue canadienne de l’apprentissage et de la technologie, 34(2).
- MEB (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli. https://tymm.meb.gov.tr/
- Mercimek, B., Yaman, N., Kelek, A., & Odabaşı, H. (2016). Dijital dünyanın yeni gerçeği: Troller. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 67-77.
- Metin, K.E. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin siber zorbalık yaşama düzeyleri ve siber zorbalıkla başa çıkma stratejileri. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Monks, C. P., Mahdavi, J., & Rix, K. (2016). The emergence of cyberbullying in childhood: Parent and teacher perspectives. Psicología Educativa, 22(1), 39-48.
- Redmond, P., Lock, J. V., & Smart, V. (2018). Pre-service teachers' perspectives of cyberbullying. Computers & Education, 119, 1-13.
- Peker, A. ve İskender, M. (2015). İnsani Değerler Yönelimli Psiko-Eğitim Programının Siber Zorbalık Üzerindeki Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 11-22.
- Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık / siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
- Sevigen, M. & Yılar, M. B. (2022). Türkiye’de eğitim alanında yazılan dijital vatandaşlık konulu lisansüstü tezlerdeki eğilimler. International Journal of New Approaches in Social Studies, 6(1), 47-70.
- Slonje, R. & Smith, P.K. (2008). Cyberbullying: Another main type of bullying? Scandinavian journel of psychology, 49, 147-154. doi: 10.1111/j.1467-9450.2007.00611.x
- Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S. & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: Its nature and ımpact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49 (4), 376–385
- Şahin, M., Sarı, S.V., Özer, Ö.,& Er, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarında bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 257-270.
- Tingiş, E. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin siber zorbalık hakkındaki görüşleri. [Yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2013, 22 Ağustos). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2013. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2013-13569#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=16%2D74%20ya%C5%9F%20grubundaki%20bireylerde,%38%2C7'dir.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2021, 22 Aralık). Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132
- Türkiye İstatistik Kurumu (2023, 29 Ağustos). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407
- Türk Dil Kurumu (2024, 31 Temmuz). Zorbalık. https://sozluk.gov.tr/
- Thompson, R. (2022). Teachers and cyberbulling: Interventions, workarounds and frustrations. Asia-Pasific Journal of Teacher Education, 50 (2), 187-201.
- Toprak, Y. (2018). Ortaokulda görev yapan öğretmenlerin siber zorbalık algılarının incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
- UNICEF (2019). Unicef anketi: 30 ülkedeki gençlerin üçte birinden fazlası çevrimiçi zorbalık mağduru olduğunu belirtiyor. https://www.unicef.org/turkiye/bas%C4%B1n-b%C3%BCltenleri/unicef-anketi-30-%C3%BClkedeki-gen%C3%A7lerin-%C3%BC%C3%A7te-birinden-fazlas%C4%B1-%C3%A7evrimi%C3%A7i-zorbal%C4%B1k
- Yaman, E. ve Peker, A. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 819-833.
- Yeşil, O. (2024). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siber zorbalık duyarlılıkları. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Yılar, M. B. (2023). Medya alanındaki meslekler. T. Çelikkaya (Ed.). Medya okuryazarlığı eğitimi içinde (ss.133-169). Ankara: Pegem Akademi.
- Yıldırım, A., Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12.Baskı). Seçkin Yayıncılık.
Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Siber Zorbalığa İlişkin Farkındalıkları ve Rehber Öğretmenlerle İşbirlikleri
Öz
Son yıllarda hızlı teknolojik gelişmeler ile birlikte sıkça yaşanan siber zorbalık hakkında farklı konu ve kazanımlara sahip sosyal bilgiler öğretmenleri ile olayın tespit ve çözümünde önemli göreve sahip rehber öğretmenlerinin duyarlılıkları, önem taşımaktadır. Bu çerçevede araştırmanın amacını, sosyal bilgiler öğretmenleri ile rehber öğretmenlerin siber zorbalığa ilişkin farkındalıklarının tespit edilmesi ve işbirliklerinin belirlenmesi oluşturmaktadır. Çalışma, nitel bir araştırma olup durum çalışması desenine sahiptir. Araştırmanın çalışma grubunu devlet ve özel olmak üzere farklı kurumlarda görevli 22 sosyal bilgiler öğretmeni ve 18 rehber öğretmen oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak yedişer açık uçlu sorudan oluşan 2 farklı anket kullanılmıştır. Ayrıca 4 sosyal bilgiler öğretmeni ve 3 rehber öğretmen ile yarı yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler nitel veri analiz yöntemlerinden içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenler siber zorbalığa ilişkin sosyal medya, internet gibi teknik özellikli ve intikam, çıkmaz sokak gibi duygu özellikli farklı kavramlar ile açıklamalar getirmişler; öğrencilerin özellikle intikam duygusu ile hareket ederek olayı gerçekleştirdiklerini vurgulamışlardır. Aynı zamanda siber zorbalığın okul dışında yaşanan bir zorbalık türü olmasına rağmen etkileri itibariyle okul ve sınıf ortamına farklı boyutlarda yansıdığı görülmektedir. Olayın çözümüne ilişkin ise sosyal bilgiler dersinin farklı ünite ve konularında yapılabilecek çalışmalara ilişkin görüşlere ve genel bir işbirliğine vurgu yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aydemir, M. (2019). Yenilenen sosyal bilgiler dersi öğretim programının dijital vatandaşlık ve alt boyutları açısından incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2) , 15-38 . https://dergipark.org adresinden erişildi
- Bilici, İ. E. (2020). Medya okuryazarlığı ve eğitimi.Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Bulut, E. (2018). Öğrenci, öğretmen ve velilerin gözünden ortaokul öğrencilerinin sanal zorbalık farkındalık düzeylerinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi
- Cemaloğlu, N. & Karadağ, C.A. (2019). Okul müdürlerinin siber zorbalığa ilişkin görüşleri. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi. 10(20). 64-81.
- Çetin, B., Eroğlu, Y., Peker, A., Akbaba, S. & Pepsoy, S. (2012). Ergenlerde ilişkisel-karşılıklı bağımlı benlik kurgusu, siber zorbalık ve psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 637-653.
- Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.
- Eden, S., Heiman, T., & Olenik‐Shemesh, D. (2013). Teachers’ perceptions, beliefs and concerns about cyberbullying. British journal of educational technology, 44(6), 1036-1052.
- Elmas, B. (2016). Öğretmen adaylarının siber zorbalık ve siber mağduriyet algı düzeylerinin incelenmesi.[Yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Erdur-Baker, Ö.,& Tanrıkulu, İ. (2010). Psychological consequences of cyber bullying experiences among Turkish secondary school children. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 2771– 2776. doi:10.1016/j.sbspro.2010.03.413
- Güngör, B., Tingiş, E. & Sarol, A.B. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siber zorbalık düzeylerinin incelenmesi. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi. 3(2). 148-160.
- Gökler, R. (2009). Okullarda akran zorbalığı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 511-537.
- Kabapınar, Y. (2015). Empatiyle Gelişmek Empatiyi Geliştirmek: Çocuk ve Empati. Y. Kabapınar (Ed.), Empati becerisini geliştirmesi bağlamında örnek olay ve etkin kullanımı. (s. 402-423). Pegem Akademi.
- Kabapınar, Y., Ol, C.G. (2021). Kuramdan uygulamaya örnek olay: Yaşamı sınıfa taşımak. Y. Kabapınar (Ed.), Yaşamın sınıfa yansıması olarak örnek olay yöntemi: “Çözülebilecek binlerce sorun var” (s. 3-23). Pegem Akademi.
- Karaman, G. & Ünsal, H. (2017). Ortaokul rehber öğretmenleri, bilişim teknolojileri öğretmenleri ve yöneticilerinin okullarda yapılan siber zorbalık çalışmalarıyla ilgili görüşleri ve siber zorbalığın önlenmesiyle ilgili önerileri. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi. 3(2). 62-85.
- Kestel, M.,& Akbıyık, C. (2016). Siber zorbalığın öğrencilerin akademik, sosyal ve duygusal durumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 844-859.
- Li, Q. (2009). Cyberbullying in schools: An examination of preservice teachers’ perception. Canadian Journal of Learning and Technology/La revue canadienne de l’apprentissage et de la technologie, 34(2).
- MEB (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli. https://tymm.meb.gov.tr/
- Mercimek, B., Yaman, N., Kelek, A., & Odabaşı, H. (2016). Dijital dünyanın yeni gerçeği: Troller. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 67-77.
- Metin, K.E. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin siber zorbalık yaşama düzeyleri ve siber zorbalıkla başa çıkma stratejileri. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Monks, C. P., Mahdavi, J., & Rix, K. (2016). The emergence of cyberbullying in childhood: Parent and teacher perspectives. Psicología Educativa, 22(1), 39-48.
- Redmond, P., Lock, J. V., & Smart, V. (2018). Pre-service teachers' perspectives of cyberbullying. Computers & Education, 119, 1-13.
- Peker, A. ve İskender, M. (2015). İnsani Değerler Yönelimli Psiko-Eğitim Programının Siber Zorbalık Üzerindeki Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 11-22.
- Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık / siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
- Sevigen, M. & Yılar, M. B. (2022). Türkiye’de eğitim alanında yazılan dijital vatandaşlık konulu lisansüstü tezlerdeki eğilimler. International Journal of New Approaches in Social Studies, 6(1), 47-70.
- Slonje, R. & Smith, P.K. (2008). Cyberbullying: Another main type of bullying? Scandinavian journel of psychology, 49, 147-154. doi: 10.1111/j.1467-9450.2007.00611.x
- Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S. & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: Its nature and ımpact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49 (4), 376–385
- Şahin, M., Sarı, S.V., Özer, Ö.,& Er, S.H. (2010). Lise öğrencilerinin siber zorba davranışlarında bulunma ve maruz kalma durumlarına ilişkin görüşleri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 257-270.
- Tingiş, E. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin siber zorbalık hakkındaki görüşleri. [Yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2013, 22 Ağustos). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2013. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2013-13569#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=16%2D74%20ya%C5%9F%20grubundaki%20bireylerde,%38%2C7'dir.
- Türkiye İstatistik Kurumu (2021, 22 Aralık). Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132
- Türkiye İstatistik Kurumu (2023, 29 Ağustos). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407
- Türk Dil Kurumu (2024, 31 Temmuz). Zorbalık. https://sozluk.gov.tr/
- Thompson, R. (2022). Teachers and cyberbulling: Interventions, workarounds and frustrations. Asia-Pasific Journal of Teacher Education, 50 (2), 187-201.
- Toprak, Y. (2018). Ortaokulda görev yapan öğretmenlerin siber zorbalık algılarının incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
- UNICEF (2019). Unicef anketi: 30 ülkedeki gençlerin üçte birinden fazlası çevrimiçi zorbalık mağduru olduğunu belirtiyor. https://www.unicef.org/turkiye/bas%C4%B1n-b%C3%BCltenleri/unicef-anketi-30-%C3%BClkedeki-gen%C3%A7lerin-%C3%BC%C3%A7te-birinden-fazlas%C4%B1-%C3%A7evrimi%C3%A7i-zorbal%C4%B1k
- Yaman, E. ve Peker, A. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 819-833.
- Yeşil, O. (2024). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının siber zorbalık duyarlılıkları. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
- Yılar, M. B. (2023). Medya alanındaki meslekler. T. Çelikkaya (Ed.). Medya okuryazarlığı eğitimi içinde (ss.133-169). Ankara: Pegem Akademi.
- Yıldırım, A., Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12.Baskı). Seçkin Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sosyal Bilgiler Eğitimi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 27 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 64 |
