Öz
Kur’ân-ı Kerim’de, Filistin bölgesi ve Kudüs lafız olarak geçmese de bu topraklara işaret eden birtakım âyetler mevcuttur. Kur’ân kıssalarına bakıldığında Hz. İbrahim’den Hz. Îsâ’ya kadar pek çok peygamber ve kavimlerinin az ya da çok yaşamlarını Suriye, Filistin ve Mısır topraklarında geçirdiği görülür. Kur’ân-ı Kerim, Filistin ve Kudüs bölgesini anlatırken bu coğrafyanın bereketli, kutsal, seçkin ve karye/şehir vasıflarına işaret eder. Bu bölgenin mukaddes şehri Kudüs, burada bulunan en eski mescit de Mescid-i Âksa’dır. Nitekim İsrâ sûresi ilk âyette Mescid-i Aksâ’nın çevresinin mübarek kılındığı bildirilmektedir. Ayrıca âyetlerde “mihrâb” geçmekte olup bu yer de Beytu’l-Makdis içerisinde birtakım peygamberlerin ibadetle meşgul olduğu bölüm olarak bilinmektedir. Hadislerde ise Kudüs şehrinin kutsallığı, Mescid-i Âksâ’yı ziyaret etmenin önemi, burada kılınan namazların fazileti ve burada yaşayanların ortaya koydukları örnek vasıflar zikredilmektedir. Özetle Kur’ân-ı Kerim, Filistin ve Şam coğrafyasını, Hz. İbrahim’den Hz. Muhammed’e kadar pek çok nebinin buluştuğu topraklar; Kudüs’ü de bölgenin en kutsal ve önemli şehri olarak nitelemektedir.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
-
Destekleyen Kurum
-
Teşekkür
Teşekkür eder, Kolaylıklar dilerim.
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût. b.y.: Müessetu’r-Risâle, 2001.
- Altun, İsmail. “Muhammed Hamîdullah’ın Mescid-i Aksâ’nın Yerine Dair Görüşlerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22/1 (2018), 293-316.
- Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2003.
- Baş, Mustafa. “Kitabi Dinlerin Tarihsel Sürecinde Filistin ve Kudüs”. Tarihte Kudüs ve Mescid-i Aksâ. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
- Bayrak, Handan Yıldız. Kur’ân’da Kudüs ve Mescid-i Aksa. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
- Bekiroğlu, Harun. “Tefsir Sayfalarından Tarihi Okumak: Mesid-i Aksâ”. KUDÜS İsrâ e Mi‘rac Hatırasının Muhafızı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2024.
- Bıyıkoğlu, Yakup. “İslâm Öncesi Dinî-Kültürel Olguların Kıblenin Tahvili Hususuna Yansımaları ve Kıble Ayetlerinin Sosyal-İçtimaî Boyutu”, İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 6/1 (2020), ss. 70-97.
- Bozkurt, Nebi. “Mescid-i Aksâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/268-271. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillah. Sahîhu’l-Buhârî. Muhammed. b. Züheyr en-Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Fadl. es-Sünen, thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Muğnî, 1412.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘âs b. İshâk, Sünenu Ebî Dâvûd. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
- Erul, Bünyamin. Kudüs ve Aksâ. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2023.
- Harman, Ömer Faruk. “Kudüs”, Türkye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/323-327. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Hicâzî, Tarık Ahmed. Şia ve Mescid-i Aksâ. Konya: Meva Yayınları, 2010.
- Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, thk. Muhammed Şemsuddin Hüseyin. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunisiyye, 1984.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân b. Gâlib. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’lkitâbi’l-‘ azîz, thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Târihu beyti’l-Makdis, thk. Muhammed Azab (b.y: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Diniyye, t.s.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi Kütübi’l-‘Ârabiyye, t.s.
- İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Kâhire: Dâru’l-Meârif, t.s.
- İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ, thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Nâsır, 1968.
- Kanik, İsa. “İsrâ Sûresi Bağlamında Kaleme Alınan İsrâ Sûresi Özelinde Tefsir Literatüründe Kudüs ve Mesid-i Aksâ’ya Dair Düşünceler”. İlmî, Kültürel ve Sosyal Hayatta Kudüs. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
- Karaman, M. Lutfullah. “Filistin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/89-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Kitab-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1996.
- Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li â-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el- Perdevnî-İbrâhim el-Etfeyyiş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1964.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vilâtu ehli’s-sünne. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2005.
- Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1990.
- Mukâtil b. Süleymân. Tefsiru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şahâte. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
- Musa İsmail Basit vd., çev. Ali Benli. Mesra Eğitim Tercüme Komisyonu. Kudüs Tarihi. İstanbul: Nida Yayınları, 2011.
- Mücahid b. Cebr. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdusselâm Ebü’n-Neyl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1989.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. 5 Cilt. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- ‘Arabî, t.s.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. Abdulfettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Halep: Mektebetu’l- Matbû‘âtu’l-İslâmiyye, 1986.
- Nesefî, Ebu’l-Berakat Abdullah b. Ahmed. Medâriku’t-tenzil ve hekâikü’te’vil. thk. Yusuf Ali Bedîvî. 3. Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kelim, 1998.
- Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1420/1999.
- Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muuhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
- Smart, Ninian. The World’s Religions. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
- Sülün, Murat. “Kur’ân-ı Kerîm’de Kudüs’e Atıflar”, Diyanet İlmî Dergi, 60/4 (Kudüs ve Mescid-i Aksâ Özel Sayı 2024), 1219-1262.
- Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr. 6 Cilt. Beyrût-Dımaşk, Dâru İbn Kesîr-Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1414/1993.
- Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdi b. Abdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kâhire: Dâru’n-Neşr, 1994.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân/Câmiu’l-beyân an te’vîli’l-âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 25 Cilt. b.y: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed Cerîr. Târîhu’r-rusul ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’t-Türâs,1387.
- Tirmizî, Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Mûsa. Sünenu’-t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvvâd Ma‘rûf . 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
- Zemahşerî, Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ‘an hakâiki ğavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1407.
Öz
Although the region of Palestine and Jerusalem/Kudus are not mentioned verbally in the Qur’ān, there are some verses that refer to these lands. When we look at the kisas/stories in the Qur’ān, we see that many prophets and tribes, from the Prophet Abraham to the Prophet Jesus, spent their lives, more or less, in the lands of Syria, Palestine and Egypt.When the Qu’rān describes the region of Palestine and Jerusalem, it points out the fertile, holy, distinguished and karya/city characteristics of this geography. The holy city of this region is Jerusalem, and the oldest mosque here is the Masjid al-Aqsā. In fact, it is stated in the first verse of the Surah Al-Isrā that the surroundings of the Masjid al-Aqsā have been blessed. In addition, the verses mention the word “mihrāb” and this is known as the section in Bayt al-Maqdis where some prophets were occupied with worship. In the hadiths, the sanctity of the city of Jerusalem, the importance of visiting the Masjid al-Aqsā, the virtue of the prayers performed here and the exemplary qualities of those living here are mentioned. In summary, the Holy Quran describes the geography of Palestine and Damascus as the lands where many prophets from the Prophet Abraham to the Prophet Muhammad met, and Jerusalem as the most sacred and important city of the region.
Anahtar Kelimeler
Tafsīr Qur’ān Palestine Geography of Kudus/Jerusalem Masjid al-Aqsā
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût. b.y.: Müessetu’r-Risâle, 2001.
- Altun, İsmail. “Muhammed Hamîdullah’ın Mescid-i Aksâ’nın Yerine Dair Görüşlerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22/1 (2018), 293-316.
- Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2003.
- Baş, Mustafa. “Kitabi Dinlerin Tarihsel Sürecinde Filistin ve Kudüs”. Tarihte Kudüs ve Mescid-i Aksâ. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
- Bayrak, Handan Yıldız. Kur’ân’da Kudüs ve Mescid-i Aksa. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
- Bekiroğlu, Harun. “Tefsir Sayfalarından Tarihi Okumak: Mesid-i Aksâ”. KUDÜS İsrâ e Mi‘rac Hatırasının Muhafızı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2024.
- Bıyıkoğlu, Yakup. “İslâm Öncesi Dinî-Kültürel Olguların Kıblenin Tahvili Hususuna Yansımaları ve Kıble Ayetlerinin Sosyal-İçtimaî Boyutu”, İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 6/1 (2020), ss. 70-97.
- Bozkurt, Nebi. “Mescid-i Aksâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/268-271. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillah. Sahîhu’l-Buhârî. Muhammed. b. Züheyr en-Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Fadl. es-Sünen, thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Muğnî, 1412.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘âs b. İshâk, Sünenu Ebî Dâvûd. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
- Erul, Bünyamin. Kudüs ve Aksâ. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2023.
- Harman, Ömer Faruk. “Kudüs”, Türkye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/323-327. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Hicâzî, Tarık Ahmed. Şia ve Mescid-i Aksâ. Konya: Meva Yayınları, 2010.
- Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, thk. Muhammed Şemsuddin Hüseyin. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunisiyye, 1984.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân b. Gâlib. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’lkitâbi’l-‘ azîz, thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Târihu beyti’l-Makdis, thk. Muhammed Azab (b.y: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Diniyye, t.s.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi Kütübi’l-‘Ârabiyye, t.s.
- İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Kâhire: Dâru’l-Meârif, t.s.
- İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ, thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Nâsır, 1968.
- Kanik, İsa. “İsrâ Sûresi Bağlamında Kaleme Alınan İsrâ Sûresi Özelinde Tefsir Literatüründe Kudüs ve Mesid-i Aksâ’ya Dair Düşünceler”. İlmî, Kültürel ve Sosyal Hayatta Kudüs. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
- Karaman, M. Lutfullah. “Filistin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/89-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Kitab-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1996.
- Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li â-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el- Perdevnî-İbrâhim el-Etfeyyiş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1964.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vilâtu ehli’s-sünne. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2005.
- Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1990.
- Mukâtil b. Süleymân. Tefsiru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şahâte. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
- Musa İsmail Basit vd., çev. Ali Benli. Mesra Eğitim Tercüme Komisyonu. Kudüs Tarihi. İstanbul: Nida Yayınları, 2011.
- Mücahid b. Cebr. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdusselâm Ebü’n-Neyl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1989.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. 5 Cilt. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- ‘Arabî, t.s.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. Abdulfettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Halep: Mektebetu’l- Matbû‘âtu’l-İslâmiyye, 1986.
- Nesefî, Ebu’l-Berakat Abdullah b. Ahmed. Medâriku’t-tenzil ve hekâikü’te’vil. thk. Yusuf Ali Bedîvî. 3. Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kelim, 1998.
- Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1420/1999.
- Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muuhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
- Smart, Ninian. The World’s Religions. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
- Sülün, Murat. “Kur’ân-ı Kerîm’de Kudüs’e Atıflar”, Diyanet İlmî Dergi, 60/4 (Kudüs ve Mescid-i Aksâ Özel Sayı 2024), 1219-1262.
- Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr. 6 Cilt. Beyrût-Dımaşk, Dâru İbn Kesîr-Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1414/1993.
- Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdi b. Abdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kâhire: Dâru’n-Neşr, 1994.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân/Câmiu’l-beyân an te’vîli’l-âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 25 Cilt. b.y: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed Cerîr. Târîhu’r-rusul ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’t-Türâs,1387.
- Tirmizî, Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Mûsa. Sünenu’-t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvvâd Ma‘rûf . 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
- Zemahşerî, Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ‘an hakâiki ğavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1407.
Öz
Although the region of Palestine and Jerusalem/Kudus are not mentioned verbally in the Qur’ān, there are some verses that refer to these lands. When we look at the kisas/stories in the Qur’ān, we see that many prophets and tribes, from the Prophet Muhammad to the Prophet Jesus, spent their lives, more or less, in the lands of Syria, Palestine and Egypt.When the Qu’rān describes the region of Palestine and Jerusalem, it points out the fertile, holy, distinguished and karya/city characteristics of this geography. The holy city of this region is Jerusalem, and the oldest mosque here is the Masjid al-Aqsā. In fact, it is stated in the first verse of the Surah Al-Isrā that the surroundings of the Masjid al-Aqsā have been blessed. In addition, the verses mention the word “mihrāb” and this is known as the section in Bayt al-Maqdis where some prophets were occupied with worship. In the hadiths, the sanctity of the city of Jerusalem, the importance of visiting the Masjid al-Aqsā, the virtue of the prayers performed here and the exemplary qualities of those living here are mentioned. In short, the Qur’ān describes the geography of Palestine and Damascus as the lands where many prophets from the Prophet Abraham to the Prophet Muhammad met, and Jerusalem as the most sacred temple in the region.
Anahtar Kelimeler
Tafsir Qur’ān Palestine Geography of Kudus/Jerusalem Masjid al-Aqsā
Kaynakça
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût. b.y.: Müessetu’r-Risâle, 2001.
- Altun, İsmail. “Muhammed Hamîdullah’ın Mescid-i Aksâ’nın Yerine Dair Görüşlerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22/1 (2018), 293-316.
- Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2003.
- Baş, Mustafa. “Kitabi Dinlerin Tarihsel Sürecinde Filistin ve Kudüs”. Tarihte Kudüs ve Mescid-i Aksâ. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
- Bayrak, Handan Yıldız. Kur’ân’da Kudüs ve Mescid-i Aksa. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
- Bekiroğlu, Harun. “Tefsir Sayfalarından Tarihi Okumak: Mesid-i Aksâ”. KUDÜS İsrâ e Mi‘rac Hatırasının Muhafızı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2024.
- Bıyıkoğlu, Yakup. “İslâm Öncesi Dinî-Kültürel Olguların Kıblenin Tahvili Hususuna Yansımaları ve Kıble Ayetlerinin Sosyal-İçtimaî Boyutu”, İHYA Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 6/1 (2020), ss. 70-97.
- Bozkurt, Nebi. “Mescid-i Aksâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/268-271. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillah. Sahîhu’l-Buhârî. Muhammed. b. Züheyr en-Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Fadl. es-Sünen, thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Muğnî, 1412.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘âs b. İshâk, Sünenu Ebî Dâvûd. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
- Erul, Bünyamin. Kudüs ve Aksâ. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2023.
- Harman, Ömer Faruk. “Kudüs”, Türkye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/323-327. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Hicâzî, Tarık Ahmed. Şia ve Mescid-i Aksâ. Konya: Meva Yayınları, 2010.
- Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, thk. Muhammed Şemsuddin Hüseyin. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunisiyye, 1984.
- İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdirrahmân b. Gâlib. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’lkitâbi’l-‘ azîz, thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Târihu beyti’l-Makdis, thk. Muhammed Azab (b.y: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Diniyye, t.s.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi Kütübi’l-‘Ârabiyye, t.s.
- İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Kâhire: Dâru’l-Meârif, t.s.
- İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ, thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Nâsır, 1968.
- Kanik, İsa. “İsrâ Sûresi Bağlamında Kaleme Alınan İsrâ Sûresi Özelinde Tefsir Literatüründe Kudüs ve Mesid-i Aksâ’ya Dair Düşünceler”. İlmî, Kültürel ve Sosyal Hayatta Kudüs. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
- Karaman, M. Lutfullah. “Filistin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/89-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
- Kitab-ı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1996.
- Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li â-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el- Perdevnî-İbrâhim el-Etfeyyiş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1964.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vilâtu ehli’s-sünne. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2005.
- Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1990.
- Mukâtil b. Süleymân. Tefsiru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şahâte. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
- Musa İsmail Basit vd., çev. Ali Benli. Mesra Eğitim Tercüme Komisyonu. Kudüs Tarihi. İstanbul: Nida Yayınları, 2011.
- Mücahid b. Cebr. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdusselâm Ebü’n-Neyl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1989.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. 5 Cilt. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- ‘Arabî, t.s.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. Abdulfettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Halep: Mektebetu’l- Matbû‘âtu’l-İslâmiyye, 1986.
- Nesefî, Ebu’l-Berakat Abdullah b. Ahmed. Medâriku’t-tenzil ve hekâikü’te’vil. thk. Yusuf Ali Bedîvî. 3. Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kelim, 1998.
- Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, 3. Basım, 1420/1999.
- Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muuhammed b. İbrahim. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
- Smart, Ninian. The World’s Religions. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
- Sülün, Murat. “Kur’ân-ı Kerîm’de Kudüs’e Atıflar”, Diyanet İlmî Dergi, 60/4 (Kudüs ve Mescid-i Aksâ Özel Sayı 2024), 1219-1262.
- Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr. 6 Cilt. Beyrût-Dımaşk, Dâru İbn Kesîr-Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1414/1993.
- Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu’cemu’l-kebîr. thk. Hamdi b. Abdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kâhire: Dâru’n-Neşr, 1994.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân/Câmiu’l-beyân an te’vîli’l-âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 25 Cilt. b.y: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
- Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed Cerîr. Târîhu’r-rusul ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’t-Türâs,1387.
- Tirmizî, Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Mûsa. Sünenu’-t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvvâd Ma‘rûf . 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
- Zemahşerî, Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ‘an hakâiki ğavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1407.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Tefsir |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 26 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 61 |
