Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

TÜRK RESİM SANATINDA MANZARA GELENEĞİNİN TEMSİLCİLERİ “PRİMİTİFLER” : BİÇİMSEL BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 736 - 754
https://doi.org/10.16953/deusosbil.1641794

Öz

Türk resminde 19. yüzyılın ikinci yarısında, manzara geleneğinin temsilcileri primitif ressamlar, foto-yorumcular ve Darüşşafakalılar olarak bilinmektedir. Primitif ressamlar Türk resminin temellerinin atılması açısından önem taşımaktadır. Batılılaşma Dönemi Osmanlı Sanatında, manzara resmiyle birlikte mimari yapıları büyük bir titizlikle aktaran primitifler, eserlerinde Yıldız Sarayı, Yıldız Camii, Kâğıthane, köşk, park, bahçe, yapay göl ve sebillere yer vermişlerdir. Araştırmada primitif ressamlar kuşağı temsilcilerinin üslup özelliklerine değinilerek, primitif eserlerin konu ve teknik analizleri yapılacaktır. Konu ve teknik analizler Hüseyin Giritli, Vidinli Osman Nuri Paşa, Mustafa, Fahri Kaptan, Bedri Kulları ve Ahmet Şekur’ün eserleri ile sınırlandırılmıştır. Araştırmada üslup birlikteliği ile hareket eden primitif ressamların, dış mekân ögelerini çalışırken genellikle figüre yer vermedikleri görülmektedir. Fotoğraftan kareleme yöntemiyle aktarılan eserlerin, dekoratif ve şematik olmadığı, sade bir anlatımla aktarıldığı tespit edilmiştir. Yağlıboya tekniği kullanılarak oluşturulan eserler, hareketlilikten uzak ve statik olarak resmedilmiştir. Fotoğraflardan aktarılarak oluşturulan eserler titizlikle detaylandırılmıştır. Eserlerde ışık-gölge ve perspektif etkilerine dair izlere rastlanmakla birlikte ön ve arka düzlemler arasında net bir ayrım görülmemektedir. Realist bir üslupla oluşturulan eserler kahve, yeşil, gri ve mavilerin tonları ile renklendirilmiştir. Yapılan inceleme ve değerlendirmeler neticesinde, eserlerde kompozisyon, mekân ve renk açısından birliktelikler oluştuğu sonucuna varılmıştır. Primitif ressamlar, konu ve plastik yaklaşımları açısından Türk resminde belirgin bir üslup anlayışıyla hareket etmişler, yaşanılan zamanı ve dönemi sosyolojik olarak yansıtan eserler üretmişlerdir.

Kaynakça

  • Adalı, Z. (2014). Resmi yeniden hatırlamak. Genç Sanat Güzel Sanatlar Dergisi, 42-47.
  • Başaran, S. (2007). Türk primitif resmi ve Fahri Kaptan hakkında yazılanlar üzerine bazı düşünceler. Artist Sanat Dergisi, 20-27.
  • Başkan, S. (2014). Başlangıcından Cumhuriyet dönemine kadar Türklerde resim. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
  • Erden, O. (2012). 19'uncu yüzyıldan 1960'a kadar Türk resim sanatı hakkında bilmeniz gereken her şey. İstanbul: Tempo Yayıncılık.
  • Germeç, U. (2018). Batılılaşma yönünde Türk resim sanatının estetik bağlam sorunu. Ulakbilge, 6 (29), 1363-1387.
  • Giray, K. Ziraat bankası sanat koleksiyonu. Ankara, C. 1.
  • Giray, K. (2020). Ankara resim ve heykel müzesi başyapıtlar- I. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
  • Olcay, S. (2014). Hoca Ali Rıza 1858-1930. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat.
  • Öndin, N. (2000). Türk manzara resmi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 1 (2), 1-13.
  • Özsezgin, K. (1999). Cumhuriyetin 75. yılında Türk resmi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Sevinç Kaya, G., & Kılınç, Ü. (2023). Millî saraylar resim müzesi yaver ressamlar Osman Nuri Paşa, Halil Paşa, Şeker Ahmed Ali Paşa ve Hüseyin Zekâi Paşa koleksiyonları. Millî Saraylar, 24, 150-191.
  • Sözen, M., & Tanyeli, U. (2001). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Şahin Tekinalp, P. (2004). Tuvallerde yıldız sarayı. Hacettepe Üniversitesi Dergisi, 21 (2), 143-158.
  • Tansuğ, S. (2003). Çağdaş Türk sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Görsel 1. Rousseau, T. (). Ağaçlarla Çevrili Bir Çayır https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437515 Son Erişim Tarihi: 09.03.2025.
  • Görsel 2. Daubigny, C. F. (1874). Seine: Sabah https://www.metmuseum.org/art/collection/search/436086 Son Erişim Tarihi: 09.03.2025.
  • Görsel 3. Vidinli, O. N. P.().Yıldız Sarayı Bahçesi’nden https://thearthistoryjournal.blogspot.com/2011/02/ilk-turk-ressamlar-primitifler.html, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 4. Mustafa (). Yıldız Sarayı Bahçesinden https://thearthistoryjournal.blogspot.com/2011/02/ilk-turk-ressamlar-primitifler.html, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 5. Kaptan, F.(). Kız Kulesi https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-f/fahri-kaptan/fahri- kaptan-kiz-kulesi-6532/ Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 6. Kaptan, F. (). Göksu Çeşmesi , https://artam.com/muzayede/256-degerli-tablolar-ve-antikalar/fahri-kaptan-1857-1917-goksu-cesmesi, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 7. Freres, A. (). Küçüksu Çeşmesi, https://kulturenvanteri.com/tr/yer/kucuksu-cesmesi/#17.1/41.078918/29.065298, Son Erişim Tarihi:01.06.2024.
  • Görsel 8. Giritli, H. (). Yıldız Camii ve Yıldız Sarayı Büyük Mâbeyn Köşkü. https://www.kulturportali.gov.tr/portal/giritli-huseyin, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 9. Giritli, H. (). Yıldız Sarayı Bahçesi. https://www.kulturportali.gov.tr/portal/giritli-huseyin, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 10. Kulları, B. (1899). Alman Çeşmesi. https://arhm.ktb.gov.tr/artworks/detail/1331/alman-cesmesi, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 11. Şekur, A. (). Bursa’dan Çekirge. https://thearthistoryjournal.blogspot.com/2011/02/ilk-turk-ressamlar-primitifler.html, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • URL 1. http://www.beykoz.gov.tr/kucuksu-mihrisah-sultan-cesmesi, son erişim tarihi: 01.06.2024.
  • URL 2. https://kulturenvanteri.com/tr/yer/alman-cesmesi-sultanahmet/#17.1/41.007099/28.976692, son erişim tarihi: 01.06.2024.

REPRESENTATIVES OF THE LANDSCAPE TRADITION IN TURKISH PAINTING: “PRIMITIVES”: A FORMAL ANALYSIS

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 736 - 754
https://doi.org/10.16953/deusosbil.1641794

Öz

In Turkish painting, in the second half of the 19th century, representatives of the landscape tradition are known as primitive painters, photo-commentators and Darüşşafaka students. Primitive painters are important in laying the foundations of Turkish painting. In the Ottoman Art of the Westernization Period, the primitives, who meticulously conveyed architectural structures along with landscape painting, included Yıldız Palace, Yıldız Mosque, Kâğıthane, mansions, parks, gardens, artificial lakes and public fountains in their works. In the research, the stylistic characteristics of the representatives of the generation of primitive painters will be touched upon, and the subject and technical analysis of the primitive works will be made. Subject and technical analyzes are limited to the works of Hüseyin Giritli, Vidinli Osman Nuri Pasha, Mustafa, Fahri Kaptan, Bedri Kulları and Ahmet Şekur. In the research, it is seen that primitive painters, who act with stylistic unity, generally do not include figures when working on outdoor elements. It has been determined that the works transferred from photographs by the squaring method are not decorative or schematic, but are conveyed with a simple expression. The works created using the oil painting technique are depicted as static and devoid of movement. The works created from photographs are meticulously detailed. Although there are traces of light-shadow and perspective effects in the works, there is no clear distinction between the front and back planes. The works, created in a realistic style, are colored with shades of brown, green, gray and blue. As a result of the examination and evaluations, it was concluded that there were unity in the works in terms of composition, space and color. Primitive painters acted with a distinct sense of style in Turkish painting in terms of their subject and plastic approaches, and produced works that sociologically reflected the time and period in which they lived.

Kaynakça

  • Adalı, Z. (2014). Resmi yeniden hatırlamak. Genç Sanat Güzel Sanatlar Dergisi, 42-47.
  • Başaran, S. (2007). Türk primitif resmi ve Fahri Kaptan hakkında yazılanlar üzerine bazı düşünceler. Artist Sanat Dergisi, 20-27.
  • Başkan, S. (2014). Başlangıcından Cumhuriyet dönemine kadar Türklerde resim. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
  • Erden, O. (2012). 19'uncu yüzyıldan 1960'a kadar Türk resim sanatı hakkında bilmeniz gereken her şey. İstanbul: Tempo Yayıncılık.
  • Germeç, U. (2018). Batılılaşma yönünde Türk resim sanatının estetik bağlam sorunu. Ulakbilge, 6 (29), 1363-1387.
  • Giray, K. Ziraat bankası sanat koleksiyonu. Ankara, C. 1.
  • Giray, K. (2020). Ankara resim ve heykel müzesi başyapıtlar- I. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
  • Olcay, S. (2014). Hoca Ali Rıza 1858-1930. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat.
  • Öndin, N. (2000). Türk manzara resmi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 1 (2), 1-13.
  • Özsezgin, K. (1999). Cumhuriyetin 75. yılında Türk resmi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Sevinç Kaya, G., & Kılınç, Ü. (2023). Millî saraylar resim müzesi yaver ressamlar Osman Nuri Paşa, Halil Paşa, Şeker Ahmed Ali Paşa ve Hüseyin Zekâi Paşa koleksiyonları. Millî Saraylar, 24, 150-191.
  • Sözen, M., & Tanyeli, U. (2001). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Şahin Tekinalp, P. (2004). Tuvallerde yıldız sarayı. Hacettepe Üniversitesi Dergisi, 21 (2), 143-158.
  • Tansuğ, S. (2003). Çağdaş Türk sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Görsel 1. Rousseau, T. (). Ağaçlarla Çevrili Bir Çayır https://www.metmuseum.org/art/collection/search/437515 Son Erişim Tarihi: 09.03.2025.
  • Görsel 2. Daubigny, C. F. (1874). Seine: Sabah https://www.metmuseum.org/art/collection/search/436086 Son Erişim Tarihi: 09.03.2025.
  • Görsel 3. Vidinli, O. N. P.().Yıldız Sarayı Bahçesi’nden https://thearthistoryjournal.blogspot.com/2011/02/ilk-turk-ressamlar-primitifler.html, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 4. Mustafa (). Yıldız Sarayı Bahçesinden https://thearthistoryjournal.blogspot.com/2011/02/ilk-turk-ressamlar-primitifler.html, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 5. Kaptan, F.(). Kız Kulesi https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-f/fahri-kaptan/fahri- kaptan-kiz-kulesi-6532/ Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 6. Kaptan, F. (). Göksu Çeşmesi , https://artam.com/muzayede/256-degerli-tablolar-ve-antikalar/fahri-kaptan-1857-1917-goksu-cesmesi, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 7. Freres, A. (). Küçüksu Çeşmesi, https://kulturenvanteri.com/tr/yer/kucuksu-cesmesi/#17.1/41.078918/29.065298, Son Erişim Tarihi:01.06.2024.
  • Görsel 8. Giritli, H. (). Yıldız Camii ve Yıldız Sarayı Büyük Mâbeyn Köşkü. https://www.kulturportali.gov.tr/portal/giritli-huseyin, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 9. Giritli, H. (). Yıldız Sarayı Bahçesi. https://www.kulturportali.gov.tr/portal/giritli-huseyin, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 10. Kulları, B. (1899). Alman Çeşmesi. https://arhm.ktb.gov.tr/artworks/detail/1331/alman-cesmesi, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • Görsel 11. Şekur, A. (). Bursa’dan Çekirge. https://thearthistoryjournal.blogspot.com/2011/02/ilk-turk-ressamlar-primitifler.html, Son Erişim Tarihi: 01.06.2024.
  • URL 1. http://www.beykoz.gov.tr/kucuksu-mihrisah-sultan-cesmesi, son erişim tarihi: 01.06.2024.
  • URL 2. https://kulturenvanteri.com/tr/yer/alman-cesmesi-sultanahmet/#17.1/41.007099/28.976692, son erişim tarihi: 01.06.2024.
Toplam 27 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Kültürel çalışmalar (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Muteber Burunsuz 0000-0002-8987-0058

Erken Görünüm Tarihi 2 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi
Gönderilme Tarihi 17 Şubat 2025
Kabul Tarihi 17 Mart 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 27 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Burunsuz, M. (2025). TÜRK RESİM SANATINDA MANZARA GELENEĞİNİN TEMSİLCİLERİ “PRİMİTİFLER” : BİÇİMSEL BİR ÇÖZÜMLEME. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(2), 736-754. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1641794