Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 34 Sayı: 34, 249 - 287, 30.06.2025
Öz
Meşreb, insanın kimlik ve kişiliğinin inşâsında etkili “fıtrat, karakter, ahlâk” anlamlarını içkin, iç âlemi yansıtan, sahip olduğu geniş bir mânâ yelpazesiyle birlikte edebî metinlerde şâirlerin üslubuyla da zenginleşen bir kavramdır. 19. yüzyıl divanlarına yönelik yaptığımız araştırmada şâirlerin “meşreb” kavramı bağlamında kullandıkları “meşreb bu ya” redifiyle 37 şâirin kaleme aldığı 41 şiirin tespiti bu çalışmanın kaleme alınmasında teşvik edici bir sâik olmuştur.
“Meşreb bu ya” redifli şiirler arasında mecmûalarda en fazla, irticâlen şiir söyleme yeteneğiyle şöhret bulmuş, Konyalı Şem’î’nin gazelinin bulunması; rind-meşreb, şâir-i fâzıl bir zât olan Halvetiyye-i Mısriyye şubesi meşâyihinden Şeyh Mehmed Emîn Zâ’ik’in gazelinin ise birçok şâir tarafından model şiir olarak alınması redife gösterilen teveccühün bir nişânesi olsa gerektir.
Bu makalede “meşreb bu ya” redifli tespit ettiğimiz şiirlerden yola çıkarak söz konusu redif mihverinde fizikî, ahlâkî özellikleri; beceri ve yetenekleri; tavrı, edâsı ve meşrebiyle şâirlerin tasavvur ettikleri sevgiliye yönelik talep ve beklentiler, sevgilinin güzellik unsurları, sevgiliyi merkeze alarak ağyâr, sâkî ile ilgili kavram ve unsurlar, şâirlerin kendi meşreplerine yönelik ifâdeler değerlendirilecek ve çalışmanın nihâyetinde yazma nüshalarına ulaşıp çeviri yazıya aktardığımız şiirler yer alacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Âbid Efendi. Dîvânçe. Yapı Kredi Araştırma Kütüphanesi, Nadir ve Yazma Eserler Bölümü, Y 0534, vr. 26b.
- Adibeş, A. (2018). Süleymaniye Kütüphanesi Galata Mevlevîhânesi Koleksiyonu 171 Numaralı Mecmua (116-232) İnceleme-Karşılaştırmalı Metin. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Aksoy, H. “Zîver Paşa”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, TDV İslâm Ansiklopedisi, s. 474. 2013 yılında İstanbul’da basılan 44. cildinde, 474-475
- Akün, Ö. F. (2013). Divan Edebiyatı. İstanbul: İsam Yayınları.
- Albayrak, N. (2010). “Şem’î, Konyalı”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 38: 505.
- Alpaydın, B. (2007). Refî’-i Kâlâyî Dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Altay, A. (2008). Hâmî Dîvânı. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Arslan, M. (2009). Zîver Paşa Dîvân ve Münşe’ât. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları. Âsâr-ı Zîver Paşa Dîvan ve Münşeât. (1313). Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü Bölge Yazma Eserler Basma, BB0000002378, Bursa Matbaa-i Vilâyet.
- Ata Bey, Tayyarzâde Atâ’ullah Ahmed el-İstanbulî. Târîh-i Atâ. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hüdai Efendi, 01112-02, Cild-i hâmis, 400.
- Ay, Ü. (2009). “Divan Şiirinde Güneşin Sevgili Tipine Yansıması Hakkında Bir Değerlendirme”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, 117-162.
- Aydemir, Y., Yerdemir, F. (2023). “Hasan Şevkî ve Tercümân-ı Hakikat ile Saadet Gazetelerindeki Şiirleri”. 60. Doğum Yılı Münasebetiyle M.A.Yekta Saraç Armağanı, ed. Mücahit Kaçar vd. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 321-364.
- Aydın, N. (2019). Konya Âşıklık Geleneğinde (18-19.yy) Âşık Şem’î ve Şiir Dünyası (İnceleme-Metin). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı İktisadi İşletmesi.
- Bahadıroğlu, M. (1995). Celvetiye’nin Pîri Hazret-i Üftâde ve Dîvân’ı. Bursa: Üftade Kur’an Kursu Öğrencilerini Koruma Derneği.
- Bakırcı, N. (2017). 19. Yüzyıl Âşıklarından Niğdeli Âşık Tâhirî. Konya: Kömen Yayınları.
- Bursalı Mehmed Tahir. (2016). Osmanlı Müellifleri. haz. M. A. Yekta Saraç. C. 2. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
- Bursevî, İ. H. (1997). Kitâbü’n-Netîce I. haz. Ali Namlı, İmdat Yavaş. İstanbul: İnsan Yayınları
- Bursevî, İ. H. (2013). Rûhu’l-Beyân -Kur’an Meâli ve Tefsiri-. red. H. Kâmil Yılmaz vd. C. 11. İstanbul: Erkam Yayınları.
- Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
- Cemîl Mahmûd Bey. Dîvân. Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 171, vr. 3a.
- Cönk. Milli Kütüphane Yazmalar, 06 Mil Yz Cönk 92, vr. 68b.
- Cönk. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar, 06 Mil Yz Cönk 57, vr. 27b.
- Çavuşoğlu, M. (1971). Necâti Bey Dîvânı’nın Tahlili. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- Çobanoğlu, F. (2006). Enderunlu Ferîd İbrahîm Dîvânı’nın Metni ve İncelemesi İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Çoruk, A. Ş. (2015). “Osmanlı İstanbul’unda Halkın Eğlence Hayatı”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 4: 292-313. https://istanbultarihi.ist/122-osmanli-istanbulunda-halkin-eglence-hayati?q=halk%C4%B1n%20e%C4%9Flence%20hayat%C4%B1 [E.T.: 06.12.2024].
- Demirkoparan, E. (2014). Fetvâemînizâde Gâlib Zühdî Dîvânı: İnceleme-Metin. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Dertligarip, A. (2021). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Bel-Yz-K 0355 Nolu Şiir Mecmuası (40b-88b Varak) Transkripsiyonlu Metni ve MESTAP’a Göre Tasnifi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı.
- Dilçin, C. (2011).Divan Şiiri ve Şairleri Üzerine İncelemeler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Dîvân-ı İbret. Edirne Selimiye Kütüphanesi, Selimiye Yazmalar 2187, vr. 6a.
- Dîvân-ı Süleyman Şâdî. (1325). Süleymaniye Kütüphanesi Basma Bağışlar 04513. Dersaâdet: Şirket-i Sahâfiyye-i Osmâniyye, 17.
- Dîvân-ı Şeyhülislâm Es’ad Efendi. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazma NEKTY02813, vr. 4a-4b.
- Dîvân-ı Vefâyî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazma, NEKTY01017.
- Düzenli, M. B. (2018). XIX. yy. Nakşibendî Şeyhlerinden Hocazâde Ahmed Kâmil Divanı. İstanbul: Kriter Yayınevi.
- el-İsfâhani, R. (2006). Müfredât Kur’ân Istılahları Sözlüğü. müt. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları.
- el-İsfahani, Râğıb. (2016). Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Elmalılı M. Hamdi Yazır. [t.y.] Hak Dini Kur’an Dili. Beşinci Cild. İstanbul: Eser Kitapevi.
- Erdoğan, M. (2007). (haz.). Fatîn Dîvânı. İstanbul: Kitabevi.
- Erdoğan, M. (2013). Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili. İstanbul: Kitabevi.
- Erdoğan, S. (2021). “Epistemolojik ve Ontolojik Manası Bakımından Hallâc-ı Mansur’un Hak ve Hakikat Telakkisi”. Sufiyye, 11 (Aralık/December), 39-78.
- Fatîn D. (2017).Hâtimetü’l- Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). haz. Ömer Çifçi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, (e-kitap) https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195831/fatin-tezkiresi.html [E.T.: 22.12.20024].
- Fatîn, D. (1271). Tezkire-i Hâtimetü’l-Eş’âr. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler Basma BB0000002270. İstihkâm Alayları Litoğrafya Destgâhı.
- Fatîn, Dâvud b. Hâlid. (1288). Dîvân-ı Fatîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Basma Bağışlar, nu. 02418, İzzet Efendi Matbaası, 65.
- Ferîd İbrâhîm. Dîvân. Yapı Kredi Araştırma Kütüphanesi, Nadir ve Yazma Eserler Bölümü Y 0580, vr. 24b.
- Fırat, S. (1998). Dîvân-ı Hamî-i Âmidî (Tenkitli Metin-Tahlil). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Gālib Zühdî. Dîvân-ı Gālib Zühdî. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum AEMnz313, vr. 9b.
- Gündüz, E. (2009). İbrâhîm Tâ’ib Dîvânı (İnceleme-Metin). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Güven, A. E. (2006). Kayseri Yakın Tarihinden Kültürel Araştırmalar IX Kayserili, Hoca-Talebe İki Şâirimiz Müderris-zâde Âlim-Feyzî Efendi-zâde Hilmî. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
- Ğünğör, Ö. (2015). Mecmû’a-i Eş’âr ve Fevâid (03 Gedik 18228) İnceleme Tıpkıbasım. Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Halıcı, F. (1982). (haz.) Âşık Şem’î Hayatı ve Şiirleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Hatice Nakiyye Hanım Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazma NEKTY10156, vr. 26a.
- Hâtif, Ali Hâtif Efendi el-İstanbulî. Dîvân-ı Hâtif. Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 02339, vr. 133b.
- Hocazâde Ahmed Kâmil. (1289). Dîvân-ı Kâmil. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hüdai Efendi, nu. 01388, Maârif-i Umûmiyye Nezâreti, 3-4.
- Hüseyin Remzî. (2018). Lügat-i Remzî. haz. Ali Birinci. 2. Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- İbnülemin Mahmud Kemal İnal. (1969). Son Asır Türk Şairleri A-H. Cüz: I. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- İbnülemin Mahmud Kemal İnal. (1970). Son Asır Türk Şairleri Ş-Z. Cüz: X. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- Kanar, M. (2009). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
- Kaplan, A. (2017). Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki 1591 Numaralı Mecmû’a-i Eş’âr ve Konya
- Karatay Yusuf Ağa Kütüphanesi’ndeki 10208 Numaralı Şiir ve Münâcat Mecmû’ası’nın Tanıtımları ve Metinleri. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kaplan, F. (2023). “Şairin Meşrebi: Fehîm-i Kadîm, Esrâr Dede ve Leskofçalı Gâlib Bey’in
- “Meşreb” Redifli Gazelleri”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 13, Sayı: 26, Temmuz, 27-62.
- Karatürk, M. (2009). Zâ’ik Dîvânı (Metin, 65a-135a). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Karayazı Bal, N. “‘Âlem Bu Ya’ Redifli Şiirler Mihverinde Şâirlerin Âleme Bakışı”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 32 (Temmuz 2024), 443-523.
- Kaşıkçı, İ. B. (2021). Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi 37 HK 100 Numaralı Şiir Mecmuasının Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (MESTAP) Göre Tasnifi, Karabük: Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kaya, B. (2021). “Klasik Türk Şiirinde Gelenek Çizgisi Dışında Âşık ve Sevgilinin Yeri”. Turkish Studies -Language, 16(3), 1937-1957.
- Kılıç, E. (2014). Divan-ı Galib Zühdî (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kocabey, S. (2014). Osmân Nûrî Paşa Dîvânı. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Koz, M. S. (1991). “19. Yüzyıl Aşuglarından Nami ve Divançesi”. Eskişehir: IV. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı ve Yunus Emre Semineri 11-13 Mayıs 1989.
- Köksal, M. F. (2002). “Eski Şiirimizin Nâdîde Güzelleri”. TÜBAR-XI, Bahar,161-168.
- Köksal, M. F. (2006). Sana Benzer Güzel Olmaz Divan Şiirinde Nazire.Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kurnaz, C. (1997). Türküden Gazele Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Bir Deneme. Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş.
- Kurnaz, C. (2007). Osmanlı Şair Okulu. Ankara: Birleşik Yayınevi.
- Kütük, R. “Zühdî, Fetvâ Emîni-zâde Mahmûd/ Mehmed (d. ?/? - ö. 1292?/1875?)” https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zuhdi-fetva-eminizade-mahmud-mehmed [E.T.: 01.12.2024].
- Mecmû’a. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, Mustafa Con A 647, vr. 49b-50a.
- Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi Galata Mevlevihanesi, nu.00171, vr. 14b-15a, 159a-159b.
- Mecmû’a-i Eş’âr. İBB Atatürk Kitaplığı Nadir Eserler, Bel_Yz_K0640, vr. 36a.
- Mecmû’a-i Eş’âr. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazma NEKTY09651, vr. 26b.
- Mecmû’a-i Eş’âr. Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi 100, vr. 4b.
- Mecmû’a-i Eş’âr. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler BY0000001591, vr. 5b.
- Mecmûa-i Eş’âr. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar 06 Mil Yz A 9854, vr. 29b.
- Mecmû'a-i Eş'âr ve Fevâ'id. Afyon Gedik Ahmet Paşa İl Halk Kütüphanesi, 03 Gedik 18228, vr.68a-68b.
- Menteşe, M. (2016). Mecmûatü’l-Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi Galata Mevlevîhânesi, Numara:171 (1-117) (İnceleme-Karşılaştırmalaı Metin). Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak 2016, s. 107-108.
- Meşhûrî Selânikli Ahmed. Dîvân. Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, nu. 05356, vr. 43b.
- Murâd Emrî (1330), Dîvân-ı Murâd Emrî, Burusa: Matbaa-i Emrî, 8.
- Mutçalı, S. [t.y.]. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık.
- Mütercim Âsım Efendi. (2013). el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. yay. haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. 1. Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Nazîmâ, A. Reşad, F. (2002). Mükemmel Osmanlı Lügati. haz. Necat Birinci, Kâzım Yetiş, Fatih Andı, Erol Ülgen, Nuri Sağlam, Ali Şükrü Çoruk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Nûrî, Diyarbakırlı Osman Nûri Paşa. Dîvân-ı Nûrî. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum AEMnz471, vr. 40a-40b.
- Oda, A. (2021). XV-XIX. Yüzyıllardaki Gazellerde Redif Kullanımı ve Tasnifi. Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Okmak, Ö. (2008).Ahmed Bâdî Dîvânı (Metin-İnceleme). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Okuyucu, C. (2015). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul, Kapı Yayınları.
- Onay, A. T. (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. haz. Cemâl Kurnaz. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Oral, M. Z. (1955). Niğdeli Şair ve Âşıklardan: Orta Köylü Âşık Tahirî Hayatı, Edebî şahsiyeti, Eserleri. Ankara: Yeni Matbaa.
- Önal, S. (2010). Hâtif, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Özcan, N. (2004). “Mevlevî Âyini”. DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 29: 464-466.
- Özdemir, Z. (2020). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı BEL_Yz_K0355 Nolu Şiir Mecmuasının (1a-40b Varak) Transkripsiyonlu Metni ve MESTAP’a Göre Tasnifi. Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Özgül, M. K. (2022). Dîvan Yolu’ndan Pera’ya Selâmetle Modern Türk Şiirine Doğru. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Özgül, M. K. Arıkoğlu, İ. Demir, R.Yılmaz, O. Köksal, M. F. (2019). XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı. ed. Muhsin Macit, Osman Horata. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
- Özkan, İ. H. (2010). “Sûzidilârâ”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 38:7-8.
- Özkan, İ. H. (2010). “Şehnaz”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 38: 458- 459.
- Öztahtalı, İ. İ. (2009). Bursalı Emrî Murad Efendi ve Divanı. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Doktora Tezi.
- Öztoprak, N. (2006). “Rûhî’nin Şair Anlayışı”. Osmanlı Araştırmları XXVIII, Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu’na Armağan-IV, 93-122.
- Pala, İ. (1992). “Bezm-i Cem”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 6: 105-106.
- Pala, İ. (2005). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Râcih Ahmed Bâdî Efendi.Dîvânçe-i Râcih. Edirne Selimiye Kütüphanesi, Selimiye Yazmalar 2302, vr. 40b [der-kenâr].
- Safer Baba. (1998). Istılâhât-ı Sofiyye fî Vatan-ı Asliyye Tasavvuf Terimleri. İstanbul: Heten Keten Yayınları.
- Sâlih Ref'et Efendi. Dîvân. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar 06 Mil Yz FB 338, vr. 1b-2a.
- Sarı, M. (2013).Mevlevî Âşık ve Şâir Konyalı Şem’î Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Dîvânı, Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
- Sarı, M. [t.y.]. El-Mevârid Arapça-Türkçe Lûgat. İstanbul: Bahar Yayınları.
- Sarıtaş, H. T. (2018). İzmir Milli Kütüphane 1299 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin),Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Sefercioğlu, M. N. (2017). Dîvan Şiiri İncelemeleri ve Hocam Âmil Çelebioğlu İçin Yazdıklarım. İstanbul: Hiper Yayın.
- Selanikli Meşhurî Ahmed Efendi. (2017). Meşhurî Dîvânı. haz. Yaşar Aydemir, Halil Çeltik, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, (e-kitap) https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196428/selanikli-meshuri-divani.html [E.T. 22.12.2024].
- Solmaz, S. (2012). Onaltıncı Yüzyıl Tezkirelerinde (Ahdî, Gelibolulu Âlî, Kınalızâde, Beyânî) Şâirin Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları. Süleyman Şâdî (Karslı), (1993). Dîvan. haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu, Ömer Demirbağ, Ankara: [y.y.]. Şem‘î, Ahmed el-Konevî,. Dîvân-ı Şem’î. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler Basma BB0000000161, 4.
- Şentürk, A. A. (2007). “Klasik Şiir Estetiği”. Türk Edebiyatı Tarihi. ed. Talât Sait Halman vd., İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. C. 1, 361-402.
- Şentürk, A. A. (2022). Osmanlı Şiiri Kılavuzu. C. 6 (Hâb-Hindî). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
- Şentürk, D. (2010). 19. Yüzyıl Şairlerinden Hatice Nakiyye Hanım’ın Divanı’nın Transkripsiyonlu Metni ve İncelenmesi,İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Şiir Mecmûası. İBB Atatürk Kitaplığı Nadir Eserler, Bel_Yz_K 000355, vr. 13b,62a.
- Tâ’ib. Dîvân. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar 06 Mil Yz A 6900, vr. 3b.
- Tarlan, A. N. (1981). Edebiyat Meseleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1981.
- Tayyâr-zâde Atâ. (2010). Osmanlı Saray Tarihi Târîh-i Enderûn -V-. haz. Mehmet Arslan, İstanbul: Kitabevi.
- Tok Yıldız, H. (2023). Mehmed Es’ad Ağa Dîvânı (İnceleme-Çeviri Yazılı Metin-Sözlük). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Tökel, D. A. (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar Şahıslar Mitolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Tökel, D. A. (2003). “Anlama Götüren Kilometre Taşları: Divan Şiirini Redifine Göre Yorumlamak”. Yom Sanat. S. 11, Mart-Nisan, 39-43.
- Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Ünsal, G. (2013). Cemîl Mahmûd Bey Dîvânı (İnceleme-Metin). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdârî Râsim. Dîvân. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi ,Hüdai Efendi 01371, 25-26.
- Vankulu Mehmed. (2014). Vankulu Lügati. yay. haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. 1. Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Yazar, S. Arslan, M. U. (2020). Ali Emîrî Dîvânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Yıldırım, A. (2020). Güft-i Vasfî (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Yılmaz, H. K. (2004). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Yılmaz, K. H. (2011). Hâmî Ahmed (Diyarbekrî) Divanı İnceleme-Metin. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Yorulmaz, N. (2011). Şem’î Mecmu’ası (Çeviriyazılı Metin-İnceleme). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
- Zâ’ik, Mehmed Emin b. Mehmed Zeynüddin el-Bursevî el-İstanbulî, Dîvân-ı Zâ’ik. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum AEMnz136, vr. 101b-102a.
Yıl 2025,
Cilt: 34 Sayı: 34, 249 - 287, 30.06.2025
Öz
"Meşreb" is a concept that encompasses meanings such as "nature, character, and morality," which play a significant role in constructing an individual's identity and personality. It is a rich concept that reflects the inner world of individuals and is further enriched by the style of poets in literary texts. In our research on 19th-century divans, we identified 41 poems authored by 37 poets that utilize the refrain "meşreb bu ya," which served as a motivating factor for this study.
Among the poems with the refrain "meşreb bu ya," the one authored by Konyalı Şem'î, renowned for his ability to improvise poetry, stands out; the ghazal of Şeyh Mehmed Emîn Zâ’ik, a rippling figure of the Halvetiyye-i Mısriyye sect, has also been taken as a model poem by many poets, indicating the breadth of concern for the refrain.
This article analyzes the physical and moral characteristics, skills and abilities, demeanor, mannerisms, and meşreb of the poets, based on the poems identified with the refrain "meşreb bu ya." The demands and expectations directed towards the beloved, the attributes of beauty, and concepts related to the "other," the saki (cupbearer) are evaluated. Additionally, expressions regarding the poets' own styles and identities will be presented, and at the end of the study, the poems that we have recorded from manuscript copies will be included.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Âbid Efendi. Dîvânçe. Yapı Kredi Araştırma Kütüphanesi, Nadir ve Yazma Eserler Bölümü, Y 0534, vr. 26b.
- Adibeş, A. (2018). Süleymaniye Kütüphanesi Galata Mevlevîhânesi Koleksiyonu 171 Numaralı Mecmua (116-232) İnceleme-Karşılaştırmalı Metin. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Aksoy, H. “Zîver Paşa”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, TDV İslâm Ansiklopedisi, s. 474. 2013 yılında İstanbul’da basılan 44. cildinde, 474-475
- Akün, Ö. F. (2013). Divan Edebiyatı. İstanbul: İsam Yayınları.
- Albayrak, N. (2010). “Şem’î, Konyalı”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 38: 505.
- Alpaydın, B. (2007). Refî’-i Kâlâyî Dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Altay, A. (2008). Hâmî Dîvânı. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Arslan, M. (2009). Zîver Paşa Dîvân ve Münşe’ât. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları. Âsâr-ı Zîver Paşa Dîvan ve Münşeât. (1313). Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü Bölge Yazma Eserler Basma, BB0000002378, Bursa Matbaa-i Vilâyet.
- Ata Bey, Tayyarzâde Atâ’ullah Ahmed el-İstanbulî. Târîh-i Atâ. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hüdai Efendi, 01112-02, Cild-i hâmis, 400.
- Ay, Ü. (2009). “Divan Şiirinde Güneşin Sevgili Tipine Yansıması Hakkında Bir Değerlendirme”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, 117-162.
- Aydemir, Y., Yerdemir, F. (2023). “Hasan Şevkî ve Tercümân-ı Hakikat ile Saadet Gazetelerindeki Şiirleri”. 60. Doğum Yılı Münasebetiyle M.A.Yekta Saraç Armağanı, ed. Mücahit Kaçar vd. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 321-364.
- Aydın, N. (2019). Konya Âşıklık Geleneğinde (18-19.yy) Âşık Şem’î ve Şiir Dünyası (İnceleme-Metin). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lugatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı İktisadi İşletmesi.
- Bahadıroğlu, M. (1995). Celvetiye’nin Pîri Hazret-i Üftâde ve Dîvân’ı. Bursa: Üftade Kur’an Kursu Öğrencilerini Koruma Derneği.
- Bakırcı, N. (2017). 19. Yüzyıl Âşıklarından Niğdeli Âşık Tâhirî. Konya: Kömen Yayınları.
- Bursalı Mehmed Tahir. (2016). Osmanlı Müellifleri. haz. M. A. Yekta Saraç. C. 2. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
- Bursevî, İ. H. (1997). Kitâbü’n-Netîce I. haz. Ali Namlı, İmdat Yavaş. İstanbul: İnsan Yayınları
- Bursevî, İ. H. (2013). Rûhu’l-Beyân -Kur’an Meâli ve Tefsiri-. red. H. Kâmil Yılmaz vd. C. 11. İstanbul: Erkam Yayınları.
- Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
- Cemîl Mahmûd Bey. Dîvân. Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 171, vr. 3a.
- Cönk. Milli Kütüphane Yazmalar, 06 Mil Yz Cönk 92, vr. 68b.
- Cönk. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar, 06 Mil Yz Cönk 57, vr. 27b.
- Çavuşoğlu, M. (1971). Necâti Bey Dîvânı’nın Tahlili. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- Çobanoğlu, F. (2006). Enderunlu Ferîd İbrahîm Dîvânı’nın Metni ve İncelemesi İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Çoruk, A. Ş. (2015). “Osmanlı İstanbul’unda Halkın Eğlence Hayatı”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 4: 292-313. https://istanbultarihi.ist/122-osmanli-istanbulunda-halkin-eglence-hayati?q=halk%C4%B1n%20e%C4%9Flence%20hayat%C4%B1 [E.T.: 06.12.2024].
- Demirkoparan, E. (2014). Fetvâemînizâde Gâlib Zühdî Dîvânı: İnceleme-Metin. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Dertligarip, A. (2021). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Bel-Yz-K 0355 Nolu Şiir Mecmuası (40b-88b Varak) Transkripsiyonlu Metni ve MESTAP’a Göre Tasnifi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı.
- Dilçin, C. (2011).Divan Şiiri ve Şairleri Üzerine İncelemeler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Dîvân-ı İbret. Edirne Selimiye Kütüphanesi, Selimiye Yazmalar 2187, vr. 6a.
- Dîvân-ı Süleyman Şâdî. (1325). Süleymaniye Kütüphanesi Basma Bağışlar 04513. Dersaâdet: Şirket-i Sahâfiyye-i Osmâniyye, 17.
- Dîvân-ı Şeyhülislâm Es’ad Efendi. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazma NEKTY02813, vr. 4a-4b.
- Dîvân-ı Vefâyî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazma, NEKTY01017.
- Düzenli, M. B. (2018). XIX. yy. Nakşibendî Şeyhlerinden Hocazâde Ahmed Kâmil Divanı. İstanbul: Kriter Yayınevi.
- el-İsfâhani, R. (2006). Müfredât Kur’ân Istılahları Sözlüğü. müt. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları.
- el-İsfahani, Râğıb. (2016). Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Elmalılı M. Hamdi Yazır. [t.y.] Hak Dini Kur’an Dili. Beşinci Cild. İstanbul: Eser Kitapevi.
- Erdoğan, M. (2007). (haz.). Fatîn Dîvânı. İstanbul: Kitabevi.
- Erdoğan, M. (2013). Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili. İstanbul: Kitabevi.
- Erdoğan, S. (2021). “Epistemolojik ve Ontolojik Manası Bakımından Hallâc-ı Mansur’un Hak ve Hakikat Telakkisi”. Sufiyye, 11 (Aralık/December), 39-78.
- Fatîn D. (2017).Hâtimetü’l- Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). haz. Ömer Çifçi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, (e-kitap) https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195831/fatin-tezkiresi.html [E.T.: 22.12.20024].
- Fatîn, D. (1271). Tezkire-i Hâtimetü’l-Eş’âr. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler Basma BB0000002270. İstihkâm Alayları Litoğrafya Destgâhı.
- Fatîn, Dâvud b. Hâlid. (1288). Dîvân-ı Fatîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Basma Bağışlar, nu. 02418, İzzet Efendi Matbaası, 65.
- Ferîd İbrâhîm. Dîvân. Yapı Kredi Araştırma Kütüphanesi, Nadir ve Yazma Eserler Bölümü Y 0580, vr. 24b.
- Fırat, S. (1998). Dîvân-ı Hamî-i Âmidî (Tenkitli Metin-Tahlil). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Gālib Zühdî. Dîvân-ı Gālib Zühdî. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum AEMnz313, vr. 9b.
- Gündüz, E. (2009). İbrâhîm Tâ’ib Dîvânı (İnceleme-Metin). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Güven, A. E. (2006). Kayseri Yakın Tarihinden Kültürel Araştırmalar IX Kayserili, Hoca-Talebe İki Şâirimiz Müderris-zâde Âlim-Feyzî Efendi-zâde Hilmî. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
- Ğünğör, Ö. (2015). Mecmû’a-i Eş’âr ve Fevâid (03 Gedik 18228) İnceleme Tıpkıbasım. Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Halıcı, F. (1982). (haz.) Âşık Şem’î Hayatı ve Şiirleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Hatice Nakiyye Hanım Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazma NEKTY10156, vr. 26a.
- Hâtif, Ali Hâtif Efendi el-İstanbulî. Dîvân-ı Hâtif. Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 02339, vr. 133b.
- Hocazâde Ahmed Kâmil. (1289). Dîvân-ı Kâmil. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hüdai Efendi, nu. 01388, Maârif-i Umûmiyye Nezâreti, 3-4.
- Hüseyin Remzî. (2018). Lügat-i Remzî. haz. Ali Birinci. 2. Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- İbnülemin Mahmud Kemal İnal. (1969). Son Asır Türk Şairleri A-H. Cüz: I. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- İbnülemin Mahmud Kemal İnal. (1970). Son Asır Türk Şairleri Ş-Z. Cüz: X. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
- Kanar, M. (2009). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
- Kaplan, A. (2017). Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki 1591 Numaralı Mecmû’a-i Eş’âr ve Konya
- Karatay Yusuf Ağa Kütüphanesi’ndeki 10208 Numaralı Şiir ve Münâcat Mecmû’ası’nın Tanıtımları ve Metinleri. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kaplan, F. (2023). “Şairin Meşrebi: Fehîm-i Kadîm, Esrâr Dede ve Leskofçalı Gâlib Bey’in
- “Meşreb” Redifli Gazelleri”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 13, Sayı: 26, Temmuz, 27-62.
- Karatürk, M. (2009). Zâ’ik Dîvânı (Metin, 65a-135a). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Karayazı Bal, N. “‘Âlem Bu Ya’ Redifli Şiirler Mihverinde Şâirlerin Âleme Bakışı”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 32 (Temmuz 2024), 443-523.
- Kaşıkçı, İ. B. (2021). Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi 37 HK 100 Numaralı Şiir Mecmuasının Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (MESTAP) Göre Tasnifi, Karabük: Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kaya, B. (2021). “Klasik Türk Şiirinde Gelenek Çizgisi Dışında Âşık ve Sevgilinin Yeri”. Turkish Studies -Language, 16(3), 1937-1957.
- Kılıç, E. (2014). Divan-ı Galib Zühdî (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Kocabey, S. (2014). Osmân Nûrî Paşa Dîvânı. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Koz, M. S. (1991). “19. Yüzyıl Aşuglarından Nami ve Divançesi”. Eskişehir: IV. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı ve Yunus Emre Semineri 11-13 Mayıs 1989.
- Köksal, M. F. (2002). “Eski Şiirimizin Nâdîde Güzelleri”. TÜBAR-XI, Bahar,161-168.
- Köksal, M. F. (2006). Sana Benzer Güzel Olmaz Divan Şiirinde Nazire.Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kurnaz, C. (1997). Türküden Gazele Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Bir Deneme. Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş.
- Kurnaz, C. (2007). Osmanlı Şair Okulu. Ankara: Birleşik Yayınevi.
- Kütük, R. “Zühdî, Fetvâ Emîni-zâde Mahmûd/ Mehmed (d. ?/? - ö. 1292?/1875?)” https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zuhdi-fetva-eminizade-mahmud-mehmed [E.T.: 01.12.2024].
- Mecmû’a. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, Mustafa Con A 647, vr. 49b-50a.
- Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi Galata Mevlevihanesi, nu.00171, vr. 14b-15a, 159a-159b.
- Mecmû’a-i Eş’âr. İBB Atatürk Kitaplığı Nadir Eserler, Bel_Yz_K0640, vr. 36a.
- Mecmû’a-i Eş’âr. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazma NEKTY09651, vr. 26b.
- Mecmû’a-i Eş’âr. Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi 100, vr. 4b.
- Mecmû’a-i Eş’âr. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler BY0000001591, vr. 5b.
- Mecmûa-i Eş’âr. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar 06 Mil Yz A 9854, vr. 29b.
- Mecmû'a-i Eş'âr ve Fevâ'id. Afyon Gedik Ahmet Paşa İl Halk Kütüphanesi, 03 Gedik 18228, vr.68a-68b.
- Menteşe, M. (2016). Mecmûatü’l-Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi Galata Mevlevîhânesi, Numara:171 (1-117) (İnceleme-Karşılaştırmalaı Metin). Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak 2016, s. 107-108.
- Meşhûrî Selânikli Ahmed. Dîvân. Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, nu. 05356, vr. 43b.
- Murâd Emrî (1330), Dîvân-ı Murâd Emrî, Burusa: Matbaa-i Emrî, 8.
- Mutçalı, S. [t.y.]. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık.
- Mütercim Âsım Efendi. (2013). el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. yay. haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. 1. Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Nazîmâ, A. Reşad, F. (2002). Mükemmel Osmanlı Lügati. haz. Necat Birinci, Kâzım Yetiş, Fatih Andı, Erol Ülgen, Nuri Sağlam, Ali Şükrü Çoruk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Nûrî, Diyarbakırlı Osman Nûri Paşa. Dîvân-ı Nûrî. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum AEMnz471, vr. 40a-40b.
- Oda, A. (2021). XV-XIX. Yüzyıllardaki Gazellerde Redif Kullanımı ve Tasnifi. Zonguldak: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Okmak, Ö. (2008).Ahmed Bâdî Dîvânı (Metin-İnceleme). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Okuyucu, C. (2015). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul, Kapı Yayınları.
- Onay, A. T. (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. haz. Cemâl Kurnaz. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Oral, M. Z. (1955). Niğdeli Şair ve Âşıklardan: Orta Köylü Âşık Tahirî Hayatı, Edebî şahsiyeti, Eserleri. Ankara: Yeni Matbaa.
- Önal, S. (2010). Hâtif, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Özcan, N. (2004). “Mevlevî Âyini”. DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 29: 464-466.
- Özdemir, Z. (2020). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı BEL_Yz_K0355 Nolu Şiir Mecmuasının (1a-40b Varak) Transkripsiyonlu Metni ve MESTAP’a Göre Tasnifi. Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Özgül, M. K. (2022). Dîvan Yolu’ndan Pera’ya Selâmetle Modern Türk Şiirine Doğru. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Özgül, M. K. Arıkoğlu, İ. Demir, R.Yılmaz, O. Köksal, M. F. (2019). XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı. ed. Muhsin Macit, Osman Horata. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
- Özkan, İ. H. (2010). “Sûzidilârâ”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 38:7-8.
- Özkan, İ. H. (2010). “Şehnaz”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 38: 458- 459.
- Öztahtalı, İ. İ. (2009). Bursalı Emrî Murad Efendi ve Divanı. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Doktora Tezi.
- Öztoprak, N. (2006). “Rûhî’nin Şair Anlayışı”. Osmanlı Araştırmları XXVIII, Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu’na Armağan-IV, 93-122.
- Pala, İ. (1992). “Bezm-i Cem”. DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 6: 105-106.
- Pala, İ. (2005). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Râcih Ahmed Bâdî Efendi.Dîvânçe-i Râcih. Edirne Selimiye Kütüphanesi, Selimiye Yazmalar 2302, vr. 40b [der-kenâr].
- Safer Baba. (1998). Istılâhât-ı Sofiyye fî Vatan-ı Asliyye Tasavvuf Terimleri. İstanbul: Heten Keten Yayınları.
- Sâlih Ref'et Efendi. Dîvân. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar 06 Mil Yz FB 338, vr. 1b-2a.
- Sarı, M. (2013).Mevlevî Âşık ve Şâir Konyalı Şem’î Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Dîvânı, Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
- Sarı, M. [t.y.]. El-Mevârid Arapça-Türkçe Lûgat. İstanbul: Bahar Yayınları.
- Sarıtaş, H. T. (2018). İzmir Milli Kütüphane 1299 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin),Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Sefercioğlu, M. N. (2017). Dîvan Şiiri İncelemeleri ve Hocam Âmil Çelebioğlu İçin Yazdıklarım. İstanbul: Hiper Yayın.
- Selanikli Meşhurî Ahmed Efendi. (2017). Meşhurî Dîvânı. haz. Yaşar Aydemir, Halil Çeltik, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, (e-kitap) https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196428/selanikli-meshuri-divani.html [E.T. 22.12.2024].
- Solmaz, S. (2012). Onaltıncı Yüzyıl Tezkirelerinde (Ahdî, Gelibolulu Âlî, Kınalızâde, Beyânî) Şâirin Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları. Süleyman Şâdî (Karslı), (1993). Dîvan. haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu, Ömer Demirbağ, Ankara: [y.y.]. Şem‘î, Ahmed el-Konevî,. Dîvân-ı Şem’î. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü, Bölge Yazma Eserler Basma BB0000000161, 4.
- Şentürk, A. A. (2007). “Klasik Şiir Estetiği”. Türk Edebiyatı Tarihi. ed. Talât Sait Halman vd., İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. C. 1, 361-402.
- Şentürk, A. A. (2022). Osmanlı Şiiri Kılavuzu. C. 6 (Hâb-Hindî). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
- Şentürk, D. (2010). 19. Yüzyıl Şairlerinden Hatice Nakiyye Hanım’ın Divanı’nın Transkripsiyonlu Metni ve İncelenmesi,İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Şiir Mecmûası. İBB Atatürk Kitaplığı Nadir Eserler, Bel_Yz_K 000355, vr. 13b,62a.
- Tâ’ib. Dîvân. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar 06 Mil Yz A 6900, vr. 3b.
- Tarlan, A. N. (1981). Edebiyat Meseleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1981.
- Tayyâr-zâde Atâ. (2010). Osmanlı Saray Tarihi Târîh-i Enderûn -V-. haz. Mehmet Arslan, İstanbul: Kitabevi.
- Tok Yıldız, H. (2023). Mehmed Es’ad Ağa Dîvânı (İnceleme-Çeviri Yazılı Metin-Sözlük). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Tökel, D. A. (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar Şahıslar Mitolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Tökel, D. A. (2003). “Anlama Götüren Kilometre Taşları: Divan Şiirini Redifine Göre Yorumlamak”. Yom Sanat. S. 11, Mart-Nisan, 39-43.
- Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Ünsal, G. (2013). Cemîl Mahmûd Bey Dîvânı (İnceleme-Metin). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Üsküdârî Râsim. Dîvân. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi ,Hüdai Efendi 01371, 25-26.
- Vankulu Mehmed. (2014). Vankulu Lügati. yay. haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. 1. Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Yazar, S. Arslan, M. U. (2020). Ali Emîrî Dîvânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Yıldırım, A. (2020). Güft-i Vasfî (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Yılmaz, H. K. (2004). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Yılmaz, K. H. (2011). Hâmî Ahmed (Diyarbekrî) Divanı İnceleme-Metin. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Yorulmaz, N. (2011). Şem’î Mecmu’ası (Çeviriyazılı Metin-İnceleme). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
- Zâ’ik, Mehmed Emin b. Mehmed Zeynüddin el-Bursevî el-İstanbulî, Dîvân-ı Zâ’ik. Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum AEMnz136, vr. 101b-102a.
Toplam 131 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 8 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 26 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 34 Sayı: 34 |
Makale gönderme ve takip:
Makalelerinizin gönderimini dergimizin dergipark web ana sayfasından "Makale Gönder" seçeneği ile yapabilirsiniz. Daha sonraki süreci ise “Dergipark Sistemi”nden takip edebilirsiniz. Herhangi bir sorun yaşamanız halinde lütfen aşağıdaki adreslere bilgi veriniz.
Nihat Öztoprak (Başeditör): noztoprak@fsm.edu.tr
Bünyamin Ayçiçeği (Editör): bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr
Nusret Gedik (Editör Yardımcısı): nusret.gedik@marmara.edu.tr