Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi

Öz

Muamma şerhleri, metnin açıklanmasına hizmet etme noktasında klasik şerhlerle ortak bir paydada buluşsa da türün kendine özgü çözüm teknikleri ve terimleri vardır. Dolayısıyla muamma şerhleri, klasik şerhlerden farklı olarak muamma çözme yöntemleri hakkında teorik bilgiye sahip olmayanlar için anlaşılması zor bir yapı arz etmektedir. Bu durum -muammaların edebî bir maharet ve zeka göstergesi olduğu düşünüldüğünde- bu tür manzumelerden tam anlamıyla faydalanma ve zevk alma noktasında bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ele alınan çalışmada, tezkire yazarları ve edebiyat otoritelerince muamma yazma konusunda klasik Türk edebiyatının en başarılı ismi olarak görülen Edirneli Emrî Çelebi’nin (öl. 1575) bazı muammaları, Muammâyî Ahmed Çelebi’nin (öl. 1606/1607) Şerh-i Muammeyât-ı Emrî adlı eserinden hareketle çözülmüştür. Bu doğrultuda öncelikle şerh bölümlerinde çok fazla terim kullanılmış olan muammaların örnek olarak seçilmesine dikkat edilmiştir. Daha sonra muammaların şerhinden yola çıkarak teknik terimler kullanılmadan ve mümkün mertebe sadeleştirme yapılarak çözümleme yoluna gidilmiştir. Böylece bu manzumelerin şerhinin daha iyi anlaşılması hedeflenmiş ve Emrî’nin muammalarının edebî değeri örnekleriyle gösterilmiştir. Muammalar, aynı zamanda harf ve şekil oyunlarına dayalı bir tür olduğu için çözümlerin daha iyi anlaşılması adına beyit ve dörtlüklerin Arap harfli yazılışlarına ve dil içi çevirilerine de yer verilmiştir.