Öz
The elements belonging to the vocabulary of a language are not limited to the words in that language; concepts such as proverbs, idioms, prayers, curses, terms are among the most basic components of the vocabuary. Idioms, which are included in this vocabulary, have an important place with their lively, unique structure and effective expressions. It is seen that Turkish and Turkish dialects have a very rich structure in terms of idioms. In this study, idioms used Karabük and Niğde dialects were identified and analysed. For the determination of idioms, the resource persons in the region were utulised. In addition, Derleme Sözlüğü, Deyimler Sözlüğü and Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü were taken into consideration and the idioms not included in this resources were included in the study. At the same times, idioms were analysed in terms of etymology, morphology and syntax.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKSAN, Doğan (2020). Her Yönüyle Dil-Ana Çizğileriyle Dilbilim- III. Ankara: TDK Yayınları.
- AKSOY, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2-Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- BOZKURT, Fuat (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınları.
- ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı-Ötüken Türkçe Sözlük. Ankara: Ötüken Yayınları.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- ERCİLASUN, Ahmet Bican; AKKOYUNLU, Ziyat (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk. Ankara: TDK Yayınları.
- ERDOĞAN, Songül (2022). Türkiye’de “Derleme Sözlüğü” ile İlgili Yapılan Çalışmalar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi (1990-2021). RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 27: 211-226.
- GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Ankara: TDK Yayınları.
- GÜVEN, Ömer (2016). Sivas İli Zara İlçesi Ağızlarında Kullanılan Deyimler Üzerine Bir İnceleme. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 55/55: 35-50.
- GÜVEN, Ömer; YALNIZ, Asena (2021). Oğuzeli (Gaziantep) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 6: 156-173.
- HATİBOĞLU, Vecihe (1984). Türkçenin Sözdizimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (1976). Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 22: 143-172.
- KORKMAZ, Zeynep (2019). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- SİNAN, Ahmet Turan (2015). Türkçenin Deyim Varlığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
- TÜRK DİL KURUMU (1993a). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü III. Ankara: TDK Yayınları.
- TÜRK DİL KURUMU (1993b). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü X. Ankara: TDK Yayınları.
- TÜRK DİL KURUMU (2019). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- VARDAR, Berke (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: abc kitabevi.
- Elektronik Kaynaklar
- e-ADS= Türk Dil Kurumu (2024). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 21.01.2024)
- e-GTS= Türk Dil Kurumu (2024). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 21.01.2024; 26.06.2024; 27.06.2024; 01.07.2024; )
Öz
Bir dilin söz varlığına ait unsurlar sadece o dildeki kelimelerle sınırlı değildir; atasözü, deyim, dua, beddua, terim gibi kavramlar kelime hazinesinin en temel bileşenlerindendir. Deyimler; canlı, kendine özgü yapısı ve etkili anlatımları ile birlikte bu kelime hazinesi içinde önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye Türkçesi ve Türkiye Türkçesi ağızlarının deyim varlığı açısından oldukça zengin bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. Bu çalışmada da Karabük ve Niğde ağızlarında kullanılan deyimler tespit edilmiş ve incelenmiştir. Deyimlerin tespiti için yöredeki kaynak kişilerden yararlanılmıştır. Bunun yanı sıra Derleme Sözlüğü, Deyimler Sözlüğü, Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü gibi çalışmalar ele alınmış ve bu kaynaklarda yer almayan deyimler çalışmaya dahil edilmiştir. Aynı zamanda deyimler; köken bilgisi, şekil bilgisi ve söz dizimi açısından değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKSAN, Doğan (2020). Her Yönüyle Dil-Ana Çizğileriyle Dilbilim- III. Ankara: TDK Yayınları.
- AKSOY, Ömer Asım (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2-Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- BOZKURT, Fuat (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınları.
- ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı-Ötüken Türkçe Sözlük. Ankara: Ötüken Yayınları.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- ERCİLASUN, Ahmet Bican; AKKOYUNLU, Ziyat (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk. Ankara: TDK Yayınları.
- ERDOĞAN, Songül (2022). Türkiye’de “Derleme Sözlüğü” ile İlgili Yapılan Çalışmalar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi (1990-2021). RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 27: 211-226.
- GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II. Ankara: TDK Yayınları.
- GÜVEN, Ömer (2016). Sivas İli Zara İlçesi Ağızlarında Kullanılan Deyimler Üzerine Bir İnceleme. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 55/55: 35-50.
- GÜVEN, Ömer; YALNIZ, Asena (2021). Oğuzeli (Gaziantep) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 6: 156-173.
- HATİBOĞLU, Vecihe (1984). Türkçenin Sözdizimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (1976). Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 22: 143-172.
- KORKMAZ, Zeynep (2019). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- SİNAN, Ahmet Turan (2015). Türkçenin Deyim Varlığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
- TÜRK DİL KURUMU (1993a). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü III. Ankara: TDK Yayınları.
- TÜRK DİL KURUMU (1993b). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü X. Ankara: TDK Yayınları.
- TÜRK DİL KURUMU (2019). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- VARDAR, Berke (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: abc kitabevi.
- Elektronik Kaynaklar
- e-ADS= Türk Dil Kurumu (2024). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 21.01.2024)
- e-GTS= Türk Dil Kurumu (2024). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 21.01.2024; 26.06.2024; 27.06.2024; 01.07.2024; )
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yeni Türk Dili (Eski Anadolu, Osmanlı, Türkiye Türkçesi) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 8 Mayıs 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 12 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Temmuz 2024 |
| Kabul Tarihi | 5 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 19 Sayı: 36 |
