In this article, the ritual of the “goat sent to Azazel,” mentioned in the Torah as part of the Yom Kippur observances, is examined from multiple perspectives. This practice appears to exhibit notable parallels with comparable apotropaic (evil-averting) rituals documented in Ebla, Hatti, Ugarit, and, to some extent, Assyrian sources. The reference to Azazel in Leviticus 16 has been interpreted in various ways within Jewish texts, particularly the Mishnah and Talmud. Some commentators propose that Azazel is the name of a rugged and desolate mountain or a geographical region, while others envision it as a satanic entity, a fallen angel, or a demon inherited from pagan mythology. In addition to the goat sacrificed “for Yahweh,” the goat designated “for Azazel” was left alive and sent into the desert to symbolically remove sins and spiritual impurity from the community. Nevertheless, evidence from Second Temple period practices indicates that this goat was later thrown off a cliff, suggesting that both the ritual itself and the significance attributed to Azazel underwent changes over time. Equally noteworthy are certain rabbinic interpretations emphasizing that the goat offered to Azazel was not an actual sacrifice, but rather a symbolic bearer of sins, acting solely under divine command. Meanwhile, works such as 1 Enoch and the Apocalypse of Abraham characterize Azazel as a fallen angel or arch-demon who imparts evil and corruption to humanity. Over various periods, a range of sources has thus advanced divergent views concerning the nature of Azazel. This article undertakes a detailed exploration of these debates.
Bu makalede, Tevrat’ta bahsi geçen ve Yom Kipur’daki uygulamalardan biri olan “Azazel’e gönderilen keçi” ritüelini farklı yönleriyle ele alınmıştır. Bu uygulamanın, Ebla, Hatti, Ugarit ve kısmen Asur kaynaklarında görülen benzer apotropeik (kötülüğü uzaklaştırıcı) ritüellerle dikkat çekici bir paralellik sergilediği görülmektedir. Levililer 16’da belirtilen Azazel ifadesi, Mişna ve Talmud başta olmak üzere çeşitli Yahudi metinlerinde farklı şekillerde açıklanmıştır. Bazı yorumcular, Azazel’in sarp ve ıssız bir dağ veya coğrafi bölge adı olduğunu öne sürerken; kimileri de onu şeytanî bir varlık, düşmüş bir melek veya pagan mitlerinden miras kalmış bir demon olarak görmüştür. “Yahve için” kurban edilen keçinin yanında, “Azazel için” canlı bırakılan keçi, günahları ve manevi kirliliği topluluktan uzaklaştırdığı düşüncesiyle çöle gönderilmiştir. Bununla birlikte II. Mabet Dönemi uygulamalarına bakıldığında ise bu keçinin uçurumdan itilerek öldürüldüğü anlaşılmaktadır. Bu durum gerek ritüelin kendisinin gerekse Azazel ifadesine yüklenen anlamların süreç içerisinde yenilendiğini göstermektedir. Bununla birlikte bazı rabbani yorumlarda Azazel’e sunulan keçinin bir kurban olmadığının ve sadece Tanrı’nın emriyle günahların sembolik taşıyıcısı hâline geldiğinin vurgulanmış olması dikkat çekicidir. I. Enoh ve İbrahim Apokalipsi gibi kaynaklar ise Azazel’i insanlara kötülük ve bozulma öğreterek lanetlenmiş bir melek veya baş şeytan şeklinde tanımlamışlardır. Dolayısıyla Azazel’in mahiyeti konusunda çeşitli dönemler içerisinde öne çıkan pek çok kaynakta farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bu makale, söz konusu tartışmaları detaylı bir incelemeyle değerlendirmektedir.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Yahudilik Araştırmaları |
Bölüm | Araştırma Makalesi |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
Gönderilme Tarihi | 28 Ocak 2025 |
Kabul Tarihi | 14 Mart 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 2 Sayı: 1 |
Dinler Tarihi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.