Political relations between Iran and Armenia: An Azerbaijani perspective in the context of regional dynamics
Öz
The bilateral relations between Armenia, which regained its independence in 1991, and the Islamic Republic of Iran, a pivotal geopolitical actor in the Middle East, have significant implications for regional and global dynamics. Situated within a critical geopolitical corridor, these relations serve as a lens through which to understand the broader strategic competition involving global powers such as the U.S.-UK coalition and the Russia-China alliance. This study examines the formation, development, and challenges of Armenian-Iranian relations. The relevance of this research stems from the evolving geopolitical landscape in the South Caucasus, particularly after the 2020 Armenia-Azerbaijan war. Key issues include Iran's role as a regional security provider, Armenia's attempts to navigate geopolitical isolation, and the implications of these dynamics for Azerbaijan's national interests.
A multidisciplinary approach is employed, integrating realism and constructivism theories to analyze the complexity of Armenian-Iranian relations. The study uses historical and comparative analysis, a review of primary and secondary sources, and qualitative methodologies to address the nuanced interplay of political, security, and economic factors.
The study identifies five distinct phases of Armenian-Iranian relations from 1991 to the present, characterized by shifts in geopolitical strategies and diplomatic priorities. It highlights Iran's use of the Armenian community as a political and economic lever, Armenia's pragmatic yet occasionally hypocritical foreign policy, and the geopolitical alignment driven by security and economic considerations. The findings underscore the necessity of viewing these relations not as isolated bilateral interactions but as integral to the strategic dynamics of the South Caucasus.
Anahtar Kelimeler
Armenian-Iranian relations South Caucasus regional security realism constructivism Multidisciplinary approach
Kaynakça
- Cabbarlı, H. (2012). Ermenistan’ın İran Politikası [Armenia's Iran Policy]. Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 10(10), 147-174.
- https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/169983/makaleler/1/1/arastrmx_169983_1_pp_147-174.pdf.
- Cabbarlı, H. (2014). Ermənistanın xarici siyasəti (1991-2012) [Armenia's foreign policy (1991-2012)]. Bakı: ATSAM. https://elibrary.ru/item.asp?id=25521699.
- Əhmədov, E. İ. (2015). Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü: Beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin siyasəti [Armenia's aggression against Azerbaijan: The policy of international organizations and major powers] (Cild III). ARPEİF.
- Əliyev, H. Ə. (2011). Müstəqilliyimiz əbədidir [Our independence is eternal] (Cild 38). Azərnəşr. https://www.anl.az/el/alf7/he_me38.pdf.
- Əliyev, İ. H. (2020). İnkişaf məqsədimizdir [Development is our goal](Cild 105). Azərnəşr. https://anl.az/inkishaf_meqsedimizdir/kitab105.pdf
- Fakhreddin , S., & Amiri , R. E. (2010). Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution. Journal of Politics and Law, 3(2), 199-206. doi:10.5539/jpl.v3n2p199
- Friendship Groups of the National Assembly of the Republic of Armenia. Friendship Group Armenia-Iran . (2020). The official site of National Assembly of the Republic of Armenia: www.parliament.am/international.php?id=4&lang=eng.
- Galstyan, N., Markarov, A., & Hayr, G. (2016). The main dimensions and issues of Armenia’s foreign security policy. Universal PH.
- Huseynov, V. (2022, December 11). Armenia and Iran combine forces against Azerbaijan. Modern diplomacy: https://moderndiplomacy.eu/2022/12/11/armenia-and-iran-combine-forces-against-azerbaijan/ İbrahimov, Ə. G. (2021). İran İslam Respublikasının xarici siyasətinin əsas prioritetləri [Key foreign policy priorities of Islamic Republic of Iran] . Caucasus Studies, 1, 77-88.
- https://dergipark.anas.az/index.php/caustud/article/view/1746.
- Iran Hosts Drone Tournament with Russia, Belarus and Armenia. (2022, August 15). Iran Watch: www.iranwatch.org/news-brief/iran-hosts-drone-tournament-russia-belarus-armenia.
- Iran urges Greece to resolve oil tanker crisis without US involvement. (2022). The Cradle: https://thecradle.co/articles-id/3854.
- Iran, Armenia agree to strengthen parliamentary cooperation. (2024, October 06). The Tehran Times, ss. 1-2. Iran’s Policy On Armenia Unchanged, Says New FM. (2024, August 23). Azatutyun: www.azatutyun.am/a/33090278.html.
- Kalbizada, E. H. (2020). Armenian policy of the Islamic Republic of Iran after 1991: geopolitical conditions and realities. Austrian Journal of Humanities and Social Sciences, 5-6, 3-10. doi:10.29013/AJH 20-5.6-3-10
- Kalbizada, E. H. (2020). New Caucasus policy of the Islamic Republic of Iran after 1991 and Armenia. V Мıжнародноï конференцıï «Веснянı науковı читання». 2, ss. 39-50. Центр наукових публiкацıй.
- Kalbizada, E. H. (2024). İslamî Şûra Meclisi Ermeni Milletvekillerinin Sözde "Ermeni Soykırımı"nı Tanıtma Girişimlerinin İran'ın İç ve Dış Politikasına Etkisi . XIX. Türk Tarih Kongresi. VII, ss. 729-744. TTK.
- Kəlbizadə, E. H., Baxşıyeva, Y. Ü., & Əzimli , Ə. D. (2019). Ermənistan İran İslam Respublikasının Qafqaz siyasətində [Armenia in the Caucasus policy of the Islamic Republic of Iran]. MTM İnnovation. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=i3tiPSMAAAAJ&citation_for_view=i3tiPSMAAAAJ:4MWp96NkSFoC
- Məmmədli, A. (2008). İran-Ermənistan siyasi əlaqələrinin inkişafı [Development of Iranian-Armenian political relations]. Dünya Azərbaycanlılar, 2(5), 40-47.
- Məmmədzadə, M. (1993). Ermənilər və İran [Armenians and Iran]. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000039638.
- Onullahi, S. (2002). Erməni millətçiləri və İran [Armenian nationalists and Iran]. Maarif. http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000794855.
- Qasımlı, V., Şiriyev, Z., & Vəliyeva, Z. (2011). İran-Ermənistan münasibətləri: geosiyasi reallıq versus siyasi iddialar [Iranian-Armenian Relations: Geopolitical Reality versus Political Statements]. SAM. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=xfC_xTMAAAAJ&citation_for_view=xfC_xTMAAAAJ:9yKSN-GCB0IC
- Ruintən , K. (2011). Ermənistanda baş verən ictimai-siyasi proseslər İranlı mütəxəssislərin gözü ilə və İran KİV-lərində [Socio-political processes taking place in Armenia through the eyes of Iranian experts and in Iranian media]. Tarix və onun problemləri, 1, 131-137. http://static.bsu.az/w8/Tarix%20ve%20onun%20problem/2011%20%201/131-137.pdf.
- Ruintən, K. (2010). Dağlıq Qarabağ problemi və İran İslam Respublikası [The Nagorno-Karabakh problem and the Islamic Republic of Iran]. Tarix və onun problemləri(4), 138-147.
- Talıblı, S. Ə. (2016). İran İslam Respublikasının Qafqaz siyasətində Dağlıq Qarabağ problemi (1991-2005-ci illər) [The Nagorno-Karabakh Problem in the Caucasus Policy of the Islamic Republic of Iran (1991-2005)]. Elm və Təhsil. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Sm1DXCsAAAAJ&citation_for_view=Sm1DXCsAAAAJ:9yKSN-GCB0IC
- Talıblı, S. Ə. (2016, October 28). İranın Qafqaz siyasətində Ermənistan (1991-2006-cı illər). Blogcatalog: www.blogcatalog.com /s-ubhan-talibli-iranin-qafqaz/.
- 22 countries requested to purchase Iran military drones, official says. (2022, October 16). Middle East Monitor: www.middleeastmonitor.com/20221019-22-countries-requested-to-purchase-iran-military-drones-official-says/?fbclid=iwar 3jl0zul2lzs_ubsxtomro64zceqln8jjylpwvcslvomjbzm6v-wsskfm0.
- Valizadeh, A., & Alizadeh, S. (1394). Deyespooraaye armaani: forsathaa va tahdeydh'ee pish rooye İraan [The Armenian Diaspora: Opportunities and Challenges Facing Iran]. Faslnaameye siyasat, 45(4), 1075-1094. doi:10.22059/jpq.2015.55959
- Месамед, В. (2015). Иран и немусульманские страны Южного Кавказа (Армения и Грузия).
Öz
1991'de bağımsızlığını yeniden kazanan Ermenistan ile Orta Doğu'da önemli bir jeopolitik aktör olan İran İslam Cumhuriyeti arasındaki ikili ilişkiler, bölgesel ve küresel dinamikler açısından önemli çıkarımlara sahiptir. Kritik bir jeopolitik koridorda yer alan bu iki ülkenin ilişkileri, ABD-İngiltere koalisyonu ve Rusya-Çin ittifakı gibi küresel güçleri içeren daha geniş stratejik rekabeti anlamak için bir mercek görevi görmektedir. Bu çalışma, Ermenistan-İran ilişkilerinin oluşumunu, gelişimini ve zorluklarını incelemektedir. Araştırmanın önemi, özellikle 2020 Ermenistan-Azerbaycan savaşından sonra Güney Kafkasya'daki gelişen jeopolitik manzaradan kaynaklanmaktadır. Temel konular arasında İran'ın bölgesel güvenlik sağlayıcısı olarak rolü, Ermenistan'ın jeopolitik izolasyonu aşma girişimleri ve bu dinamiklerin Azerbaycan'ın ulusal çıkarlarını nasıl etkilediğu açıklanmaktadır.
Makalede Ermenistan-İran ilişkilerinin karmaşıklığını analiz etmek için realist ve konstruktivist (yapılandırmacı) teorilerini entegre eden çok disiplinli bir yaklaşım kullanılmaktadır. Çalışmada siyasi, güvenlik ve ekonomik faktörlerin nüanslı etkileşimini ele almak için tarihsel ve karşılaştırmalı analiz, birincil ve ikincil kaynakların incelenmesi ve nitel metodolojiler kullanılmıştır.
Çalışmada jeopolitik stratejilerde ve diplomatik önceliklerde değişimlerle karakterize edilen 1991'den günümüze Ermenistan-İran ilişkilerinin beş ayrı aşamasını belirlenmiştir. Makalede İran'ın Ermeni toplumunu siyasi ve ekonomik bir kaldıraç olarak kullanmasını, Ermenistan'ın pragmatik ancak zaman zaman ikiyüzlü dış politikasını ve güvenlik ve ekonomik kaygılarla yönlendirilen jeopolitik uyum vurgulanmıştır. Bulgular, bu ilişkilerin izole ikili etkileşimler olarak değil, Güney Kafkasya'nın stratejik dinamiklerinin ayrılmaz bir parçası olarak görülmesinin gerekliliğini vurgular.
Anahtar Kelimeler
Ermenistan-İran ilişkileri Güney Kafkasya bölgesel güvenlik realizm konstrüktivizm çok disiplinli yaklaşım
Kaynakça
- Cabbarlı, H. (2012). Ermenistan’ın İran Politikası [Armenia's Iran Policy]. Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 10(10), 147-174.
- https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/169983/makaleler/1/1/arastrmx_169983_1_pp_147-174.pdf.
- Cabbarlı, H. (2014). Ermənistanın xarici siyasəti (1991-2012) [Armenia's foreign policy (1991-2012)]. Bakı: ATSAM. https://elibrary.ru/item.asp?id=25521699.
- Əhmədov, E. İ. (2015). Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü: Beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin siyasəti [Armenia's aggression against Azerbaijan: The policy of international organizations and major powers] (Cild III). ARPEİF.
- Əliyev, H. Ə. (2011). Müstəqilliyimiz əbədidir [Our independence is eternal] (Cild 38). Azərnəşr. https://www.anl.az/el/alf7/he_me38.pdf.
- Əliyev, İ. H. (2020). İnkişaf məqsədimizdir [Development is our goal](Cild 105). Azərnəşr. https://anl.az/inkishaf_meqsedimizdir/kitab105.pdf
- Fakhreddin , S., & Amiri , R. E. (2010). Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution. Journal of Politics and Law, 3(2), 199-206. doi:10.5539/jpl.v3n2p199
- Friendship Groups of the National Assembly of the Republic of Armenia. Friendship Group Armenia-Iran . (2020). The official site of National Assembly of the Republic of Armenia: www.parliament.am/international.php?id=4&lang=eng.
- Galstyan, N., Markarov, A., & Hayr, G. (2016). The main dimensions and issues of Armenia’s foreign security policy. Universal PH.
- Huseynov, V. (2022, December 11). Armenia and Iran combine forces against Azerbaijan. Modern diplomacy: https://moderndiplomacy.eu/2022/12/11/armenia-and-iran-combine-forces-against-azerbaijan/ İbrahimov, Ə. G. (2021). İran İslam Respublikasının xarici siyasətinin əsas prioritetləri [Key foreign policy priorities of Islamic Republic of Iran] . Caucasus Studies, 1, 77-88.
- https://dergipark.anas.az/index.php/caustud/article/view/1746.
- Iran Hosts Drone Tournament with Russia, Belarus and Armenia. (2022, August 15). Iran Watch: www.iranwatch.org/news-brief/iran-hosts-drone-tournament-russia-belarus-armenia.
- Iran urges Greece to resolve oil tanker crisis without US involvement. (2022). The Cradle: https://thecradle.co/articles-id/3854.
- Iran, Armenia agree to strengthen parliamentary cooperation. (2024, October 06). The Tehran Times, ss. 1-2. Iran’s Policy On Armenia Unchanged, Says New FM. (2024, August 23). Azatutyun: www.azatutyun.am/a/33090278.html.
- Kalbizada, E. H. (2020). Armenian policy of the Islamic Republic of Iran after 1991: geopolitical conditions and realities. Austrian Journal of Humanities and Social Sciences, 5-6, 3-10. doi:10.29013/AJH 20-5.6-3-10
- Kalbizada, E. H. (2020). New Caucasus policy of the Islamic Republic of Iran after 1991 and Armenia. V Мıжнародноï конференцıï «Веснянı науковı читання». 2, ss. 39-50. Центр наукових публiкацıй.
- Kalbizada, E. H. (2024). İslamî Şûra Meclisi Ermeni Milletvekillerinin Sözde "Ermeni Soykırımı"nı Tanıtma Girişimlerinin İran'ın İç ve Dış Politikasına Etkisi . XIX. Türk Tarih Kongresi. VII, ss. 729-744. TTK.
- Kəlbizadə, E. H., Baxşıyeva, Y. Ü., & Əzimli , Ə. D. (2019). Ermənistan İran İslam Respublikasının Qafqaz siyasətində [Armenia in the Caucasus policy of the Islamic Republic of Iran]. MTM İnnovation. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=i3tiPSMAAAAJ&citation_for_view=i3tiPSMAAAAJ:4MWp96NkSFoC
- Məmmədli, A. (2008). İran-Ermənistan siyasi əlaqələrinin inkişafı [Development of Iranian-Armenian political relations]. Dünya Azərbaycanlılar, 2(5), 40-47.
- Məmmədzadə, M. (1993). Ermənilər və İran [Armenians and Iran]. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000039638.
- Onullahi, S. (2002). Erməni millətçiləri və İran [Armenian nationalists and Iran]. Maarif. http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=vtls000794855.
- Qasımlı, V., Şiriyev, Z., & Vəliyeva, Z. (2011). İran-Ermənistan münasibətləri: geosiyasi reallıq versus siyasi iddialar [Iranian-Armenian Relations: Geopolitical Reality versus Political Statements]. SAM. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=xfC_xTMAAAAJ&citation_for_view=xfC_xTMAAAAJ:9yKSN-GCB0IC
- Ruintən , K. (2011). Ermənistanda baş verən ictimai-siyasi proseslər İranlı mütəxəssislərin gözü ilə və İran KİV-lərində [Socio-political processes taking place in Armenia through the eyes of Iranian experts and in Iranian media]. Tarix və onun problemləri, 1, 131-137. http://static.bsu.az/w8/Tarix%20ve%20onun%20problem/2011%20%201/131-137.pdf.
- Ruintən, K. (2010). Dağlıq Qarabağ problemi və İran İslam Respublikası [The Nagorno-Karabakh problem and the Islamic Republic of Iran]. Tarix və onun problemləri(4), 138-147.
- Talıblı, S. Ə. (2016). İran İslam Respublikasının Qafqaz siyasətində Dağlıq Qarabağ problemi (1991-2005-ci illər) [The Nagorno-Karabakh Problem in the Caucasus Policy of the Islamic Republic of Iran (1991-2005)]. Elm və Təhsil. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Sm1DXCsAAAAJ&citation_for_view=Sm1DXCsAAAAJ:9yKSN-GCB0IC
- Talıblı, S. Ə. (2016, October 28). İranın Qafqaz siyasətində Ermənistan (1991-2006-cı illər). Blogcatalog: www.blogcatalog.com /s-ubhan-talibli-iranin-qafqaz/.
- 22 countries requested to purchase Iran military drones, official says. (2022, October 16). Middle East Monitor: www.middleeastmonitor.com/20221019-22-countries-requested-to-purchase-iran-military-drones-official-says/?fbclid=iwar 3jl0zul2lzs_ubsxtomro64zceqln8jjylpwvcslvomjbzm6v-wsskfm0.
- Valizadeh, A., & Alizadeh, S. (1394). Deyespooraaye armaani: forsathaa va tahdeydh'ee pish rooye İraan [The Armenian Diaspora: Opportunities and Challenges Facing Iran]. Faslnaameye siyasat, 45(4), 1075-1094. doi:10.22059/jpq.2015.55959
- Месамед, В. (2015). Иран и немусульманские страны Южного Кавказа (Армения и Грузия).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Fars Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 27 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 1 Sayı: 31 |
Kaynak Göster
Derginin yayın dili Türkçe, Arapça, Farsça, Urduca ve İngilizcedir. Yabancı dildeki yazıların yayımlanması, Yayın Kurulu'nun onayına bağlıdır. Dergiye gönderilecek yazıların, Türk Dil Kurumu'nun yazım kurallarına uygun olması gerekmektedir. Türkçede yaygın kullanılan yabancı kelimelerin dışındaki kelimelerin Türkçe karşılığının kullanılmasına özen gösterilmelidir. Farklı yazı tipi kullananların, kullandıkları yazı tiplerini de göndermeleri gerekmektedir. Makalelerin özetleri 250 kelimeyi aşmamalıdır. Yazılarda resim, çizim veya herhangi bir görsel anlatım varsa; bunların en az 300 dpi çözünürlükte taranması ve kullanıldığı metindeki adları ile kaydedilerek gönderilmesi gerekmektedir. Yayımlanan yazıların sorumlulukları yazı sahiplerine aittir. Yazılar, A4 sayfa boyutuna göre 25 sayfayı geçmemelidir. Ancak geniş kapsamlı yazılar, Yayın Kurulu’nun onayıyla seri halinde ya da derginin eki şeklinde de yayımlanabilir.
Yazım kuralları ve sayfa düzeni
- Yazılar MS Word ya da uyumlu programlarda yazılmalıdır. Yazı karakteri Times New Roman, 12 punto ve tek satır aralığında olmalıdır.
- Sayfa, A4 dikey boyutta; üst, alt ve sağ kenar boşluğu 2,5 cm; sol kenar boşluğu 3 cm olarak düzenlenmelidir.
- Paragraf aralığı önce 6 nk, sonra 0 nk olmalıdır.
- Yazının başlığı koyu harfle yazılmalı, konunun içeriği ile uyumlu olmalıdır.
- Makalelerin Türkçe ve İngilizce özetleri 250 kelimeyi aşmamalıdır. 3 ila 5 kelimeden oluşan anahtar kelime/keywords yer almalıdır. Makalenin Türkçe ve İngilizce başlıklarına yer verilmelidir. Yayım dili Arapça, Farsça veya Urduca olan makalelerde Türkçe ve İngilizce özet istenmektedir.
- Başlıklar koyu harfle yazılmalıdır. Uzun yazılarda ara başlıkların kullanılması okuyucu açısından yararlı olacaktır.
- İmla ve noktalamada makalenin veya konunun zorunlu kıldığı durumlar dışında Türk Dil Kurumu’nun İmla Kılavuzu dikkate alınmalıdır.
- Metin içinde vurgulanmak istenen yerlerin “tırnak içinde” gösterilmesi yeterlidir.
- Birden çok yazarlı makalelerde makale ilk sıradaki yazarın ismiyle sisteme yüklenmelidir. Birden sonraki yazarların isimleri sistem üzerinde diğer yazarlar kısmında belirtilmelidir.
Kaynak gösterme
- Doğu Araştırmaları Dergisi sayfa altı dipnot veya APA 6.0 kaynak gösterimini kabul etmektedir.
- Bir eserin derleyeni, tercüme edeni, hazırlayanı, tashih edeni, editörü varsa kaynakçada mutlaka gösterilmelidir.
- Elektronik ortamdaki kaynaklarda yazarı, çalışmanın başlığı ve yayın tarihi belli olanlar kullanılmalıdır.
- Metin içinde atıf yapılmayan kaynaklar kaynakçada gösterilmemelidir.
- Kaynakça makalenin sonunda yazarların soyadlarına göre alfabetik olarak düzenlenmelidir.
Doğu Araştırmaları Dergisi
Index Islamicus Uluslararası dizini, SOBİAD (Sosyal Bilimler Atıf Dizini) ve ASOS indeksleri tarafından taranmaktadır.